12 μυστικά για την καλλιέργεια της καστανιάς

Η καλλιέργεια της καστανιάς είναι γνωστή από την αρχαιότητα για τους γλυκούς και νόστιμους καρπούς υψηλής θρεπτικής αξίας που παράγει, τα υπέροχα κάστανα. Και σίγουρα, οι περισσότεροι από εμάς έχουμε φάει ψημένα κάστανα από τη φουφού του καστανά, την περίοδο του χειμώνα.

Η καστανιά είναι ένα αιωνόβιο φυλλοβόλο που ανήκει στην ίδια οικογένεια με τη βελανιδιά και μπορεί να φτάσει σε ύψος 30 μέτρων. Διαθέτει χαρακτηριστικό κόκκινο-καφέ κορμό και οδοντωτά φύλλα με στενόμακρο ή οβάλ σχήμα. Ο καρπός του κάστανου βρίσκεται μέσα σε ένα αγκαθωτό σκληρό περίβλημα που ανοίγει κατά την ωρίμανση των καρπών.

Τα κάστανα τρώγονται βραστά ή ψητά, γίνονται εξαιρετικό αλεύρι και αντικαθιστούν τη διατροφή της πατάτας. Είναι λιγότερο λιπαρά σε σχέση με τους υπόλοιπους ξηρούς καρπούς και περιέχουν πολλές βιταμίνες, πρωτεΐνες, μέταλλα και φυτικές ίνες.

Η καλλιέργεια της καστανιάς έχει αρκετές απαιτήσεις, όπως άλλωστε και οι κυριότερες καλλιέργειες ξηρών καρπών: η , η , η και η .

Ας δούμε αναλυτικά τις σημαντικότερες ποικιλίες καστανιάς για να καλλιεργήσουμε και τις απαιτούμενες καλλιεργητικές φροντίδες για να πετύχουμε μια πλούσια συγκομιδή από υπέροχα κάστανα.

Τα σημαντικότερα είδη καστανιάς που καλλιεργούνται είναι η κινέζικη καστανιά (Castanea milissima) που παράγει μικρά κάστανα, η ευρωπαϊκή καστανιά (Castanea Sativa) και τα ευρω-ιαπωνικά υβρίδια (Castanea crenata X Castanea sativa) που προέκυψαν από διασταύρωση της ευρωπαϊκής καστανιάς με την ιαπωνική καστανιά.

Από τα ευρω-ιαπωνικά υβρίδια καστανιάς που μπαίνουν νωρίτερα σε καρποφορία κατά το 4ο έτος από την φύτευση, αξιόλογες ποικιλίες για να καλλιεργηθούν είναι η Marigoule, η Maraval 74, η Bournette και η Vignols.

Από τις ποικιλίες ευρωπαϊκής καστανιάς που καλλιεργούνται στον ελληνικό χώρο ενδιαφέρον έχει αρχικά η ποικιλία Βόλου. Ελαφρώς επιμήκες κάστανο, καστανό χρώμα, με βαθιές αυλακώσεις, δύσκολα αποκολλάται από την ψίχα. Κατάλληλο για βραστά κάστανα.

Μεγάλο ενδιαφέρον έχουν και τα κρητικά κάστανα (μαρρόνια), με κοκκινωπό χρώμα και καστανές ραβδώσεις που αποκολλάται εύκολα η ψίχα τους. Κατάλληλα για ψητά κάστανα και για την παρασκευή υψηλής ποιότητας αλευριού για ζαχαροπλαστική.

Η καλλιέργεια της καστανιάς ευδοκιμεί σε ημιορεινές και ορεινές περιοχές με σχετικά ψυχρό κλίμα και αρκετή υγρασία. Προτιμά επικλινή εδάφη και ηλιόλουστα σημεία που δεν σημειώνονται ανοιξιάτικοι παγετοί στους οποίους είναι ευαίσθητη η καστανιά.

Η καλλιέργεια της καστανιάς χρειάζεται όξινο χώμα με pΗ γύρω στο 5 – 6 για να ευδοκιμήσει και να αναπτυχθεί. Καλλιεργούμε τις καστανιές σε βαθιά, γόνιμα εδάφη που εξασφαλίζουν πολύ καλή αποστράγγιση και έχουν πολύ χαμηλή περιεκτικότητα σε .

Καστανόχωμα είναι το επιφανειακό χώμα που βρίσκεται στο έδαφος που καλλιεργούνται καστανιές το οποίο είναι πλούσιο σε και προέρχεται από την πτώση των φύλλων, βλαστών και καρπών της καστανιάς.

Ο συγκεκριμένος τύπος χώματος είναι πολύ γόνιμος, με χαμηλό pH και είναι κατάλληλος ως υπόστρωμα σε γλάστρες για όπως η , η , η , η και το .

Το δέντρο της καστανιάς διαθέτει αρσενικά και θηλυκά άνθη και η επικονίαση γίνεται με τη βοήθεια εντόμων και του ανέμου. Για αποτελεσματική επικονίαση, καλύτερη καρπόδεση και βελτίωση της παραγωγής, προτιμούμε να καλλιεργούμε δύο ή περισσότερες ποικιλίες καστανιάς στο χωράφι μας.

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε το φαινόμενο της ετέρωσης στην καστανιά, καθώς βελτιώνει σημαντικά το μέγεθος των καρπών. Συγκεκριμένα, όταν η γονιμοποίηση των θηλυκών ανθών της καστανιάς γίνεται με γύρη από μεγαλόκαρπη ποικιλία, τα κάστανα που παράγονται είναι μεγαλύτερα.

Κατάλληλη εποχή για να φυτέψουμε  νεαρά δέντρα καστανιάς είναι η μέσα στο χειμώνα όταν το φυτό βρίσκεται σε λήθαργο. Για φυτά καστανιάς με μπάλα χώματος σε γλάστρα ή σακουλάκι φυτωρίου και περιλαμβάνουν μπάλα χώματος, κατάλληλη εποχή φύτευσης είναι την εποχή της άνοιξης.

Η απόσταση φύτευσης καθορίζεται από τη γονιμότητα του εδάφους, τα υποκείμενα της καστανιάς και την ποικιλία που επιλέγουμε. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι οι ποικιλίες της κινεζικής καστανιάς φυτεύονται σε αποστάσεις 12 x 12 μέτρων, οι ποικιλίες της ευρωπαϊκής φυτεύονται σε αποστάσεις 10 x 10 μέτρων, ενώ τα ευρω-ιαπωνικά υβρίδια καστανιάς φυτεύονται πυκνότερα σε αποστάσεις 7 x 7 μέτρων.

Πριν από τη φύτευση της καστανιάς, ενσωματώνουμε στο χωράφι και για να αυξήσουμε την και τα θρεπτικά στοιχεία. Απαραίτητη είναι και η για να ερευνήσουμε πιθανή έλλειψη στοιχείων και να κάνουμε πιο αποτελεσματική διαχείριση.

Στη συνέχεια ανοίγουμε λάκκους διαστάσεων 45 x 45 εκατοστών, φυτεύουμε τα νεαρά δενδρύλλια καστανιάς και ποτίζουμε πολύ καλά.

Η καλλιέργεια της καστανιάς χρειάζεται αρκετή εδαφική υγρασία, ειδικά στα πρώτα χρόνια μετά τη φύτευση για να μπορέσει να αναπτύξει καλό ριζικό σύστημα. Επομένως, το τακτικό είναι απαραίτητο στα πρώτα στάδια καλλιέργειας, την περίοδο της άνοιξης, του καλοκαιριού και του φθινοπώρου.

Το πότισμα είναι σημαντικό και στα μεγάλα δέντρα καστανιάς, καθώς βοηθά την καρποφορία τους, τόσο σε επίπεδο μεγέθους καρπών όσο και σε συνολική απόδοση παραγωγής. Ιδιαίτερα, το πότισμα είναι πολύ σημαντικό στις αρχές του φθινοπώρου, περίοδο που γίνεται ή αύξηση και το γέμισμα του καρπού της καστανιάς

Οι καστανιές έχουν σημαντικές ανάγκες σε θρεπτικά στοιχεία και για να δίνουν καλή παραγωγή κάθε χρόνο. Για τη σωστή λίπανση της καστανιάς είναι πολύ σημαντικό να γίνεται ανάλυση εδάφους και φυλλοδιαγνωστική κάθε 3-4 χρόνια.

Η καλλιέργεια της καστανιάς χρειάζεται λίπασμα πλούσιο σε και , και λιγότερο σε . Κατάλληλη εποχή της βασικής λίπανσης είναι μέσα στον , ενώ μπορούν να γίνουν συμπληρωματικές λιπάνσεις με άζωτο στα τέλη της άνοιξης και μέσα στο καλοκαίρι.

Συμπληρωματικά η προσθήκη μικρής ποσότητας λιπάσματος σε κάθε δέντρο, την περίοδο της βασικής λίπανσης, ή εφαρμογή βορίου βελτιώνει αρκετά την καρποφορία της καστανιάς.

Η καλλιέργεια της καστανιάς προσβάλλεται από αρκετές μυκητολογικές ασθένειες όπως η μελάνωση, το έλκος της καστανιάς, η καρκίνωση, ανθράκωση και το κορύνεο.

Η ασθένεια της μελάνωσης, που είναι και η πιο διαδεδομένη ασθένεια της καστανιάς οφείλεται σε μύκητες του είδους Phytophthora και προκαλεί σκίσιμο του φλοιού, εκροή χυμού από το εσωτερικό του κορμού που παίρνει ένα μαύρο χρώμα, κιτρίνισμα των φύλλων και ξήρανση βλαστών.

Για την προληπτική αντιμετώπιση της μελάνωσης στην καστανιά, αποφεύγουμε την υπερβολική υγρασία στο χώμα και κάνουμε πότισμα της ρίζας με διάλυμα οξυχλωριούχου ή βορδιγάλιου ποτού.

Η καλλιέργεια της καστανιάς προσβαλλεται κυρίως από τα έντομα της καρπόκαψας και του βαλανίσκου, των οποίων οι κάμπιες δημιουργούν χαρακτηριστικές τρύπες στα κάστανα.

Για την βιολογική αντιμετώπιση των εντόμων της καστανιάς, κάνουμε ψεκασμούς με βιολογικά εντομοκτόνα όπως το και ο θερινός πολτός. Λόγω της σημαντικής ζημιάς που κάνουν τα συγκεκριμένα έντομα, απαιτούνται πολλοί ψεκασμοί (ραντίσματα) κατά την διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου.

Επίσης, είναι σημαντικό να απομακρύνουμε άμεσα και να καταστρέφουμε τους προσβεβλημένους καρπούς που πέφτουν στο έδαφος για να περιορίσουμε την ανάπτυξη των συγκεκριμένων εντόμων.

Κατάλληλη εποχή για το  της καστανιάς είναι στα τέλη του χειμώνα, την περίοδο Φεβρουαρίου, όταν καστανιά βρίσκεται ακόμα σε λήθαργο. Σε πολύ ψυχρές περιοχές, το κλάδεμα της καστανιάς γίνεται αμέσως μετά τον τελευταίο έντονο παγετό και μπορεί να γίνει το μήνα Μάρτιο.

Τα νεαρά δέντρα καστανιάς κλαδεύονται με τέτοιο τρόπο ώστε να διαμορφωθούν σε κυπελλοειδές σχήμα δέντρου όπου υπάρχει ένας κεντρικός κορμός ύψους 1 μέτρου, πάνω στον οποίο αναπτύσσονται 3 κεντρικοί βραχίονες που σχηματίζουν γωνία 50-60 μοιρών με τον κορμό.

Αν και αρκετοί καλλιεργητές δεν κλαδεύουν τα μεγάλα δέντρα καστανιάς, λόγω του μεγάλου ύψους τους, το κλάδεμα βοηθά στην βελτίωση της ζωτικότητας του δέντρου, στην ανανέωση της καρποφορίας και εξασφάλιση μεγαλύτερης παραγωγής.

Με το κλάδεμα καρποφορίας που γίνεται στα μεγάλα δέντρα καστανιάς, προσπαθούμε να διατηρήσουμε το σχήμα του δέντρου, να αφαιρέσουμε ξερά και άρρωστα κλαδιά, κλαδιά που μπλέκονται μεταξύ τους και να επιτύχουμε περισσότερο αερισμό και έκθεση του φυλλώματος σε περισσότερο ηλιακό φως.

Η καστανιά πολλαπλασιάζεται κυρίως με σπόρους για να δημιουργηθούν τα αρχικά φυτά και στην συνέχεια μπολιάζεται με την επιθυμητή ποικιλία καστανιάς. Θα πρέπει να σημειώσουμε ο , όπως και ο πολλαπλασιασμός με καταβολάδες, παρουσιάζει μικρό ποσοστό επιτυχίας στην καστανιά.

Ως υποκείμενο της καστανιάς, πρέπει να χρησιμοποιούμε φυτά που προήλθαν από σπόρο και ανήκουν στο ίδιο είδος καστανιάς με την ποικιλία που θα εμβολιάσουμε. Η καστανιά εμβολιάζεται με εγκεντρισμό με την μέθοδο του υπόφλοιου στεφανίτη ή με ενοφθαλμισμό τύπου Τ.

Η συγκομιδή των καρπών της κα γίνεται την περίοδο του φθινοπώρου, από τα μέσα Σεπτεμβρίου ως τα τέλη Οκτωβρίου. Η συγκομιδή των καστάνων στην Ελλάδα κυρίως γίνεται από το έδαφος με τα χέρια αν και για εξασφάλιση καλύτερης ποιότητας καλό είναι να συγκομίζονται από το δέντρο.

Τα φρέσκα κάστανα μπορούν να διατηρηθούν για 3-4 εβδομάδες μέσα σε ψυγείο πριν τα καταναλώσουμε. Αν τα βράσουμε πρώτα, μπορούμε να τα συντηρήσουμε 8-10 εβδομάδες στο ψυγείο και μέχρι και ένα χρόνο στην κατάψυξη.

Το φαινόμενο του σχισίματος των κάστανων πριν τη συγκομιδή, οφείλεται κυρίως στις απότομες μεταβολές των συνθηκών υγρασίας στην ατμόσφαιρα και στο έδαφος και όχι σε προσθήκη λιπασμάτων αζώτου όπως σε άλλες περιπτώσεις καρποφόρων δέντρων.