Αρμπαρόριζα: σπορά, φύτεμα ,καλλιέργεια.

Το όνομα της αρμπαρόριζας προέρχεται από το erba + roza, που σημαίνει στα ιταλικά χόρτο ρόδινου χρώματος. Η αρμπαρόριζα είναι ένα πολυετές αρωματικό φυτό με μοναδικές θεραπευτικές ιδιότητες και υπέροχα λουλούδια και που συναντάμε συχνά σε κήπους και γλάστρες των ελληνικών σπιτιών. Με καταγωγή από τη Νότια Αφρική, η αρμπαρόριζα ανήκει στην ίδια οικογένεια με το γεράνι, το πελαργόνι και το μαστιχάκι. Η αρμπαρόριζα διαθέτει έρπουσα ανάπτυξη με χαρακτηριστικά οδοντωτά φύλλα που αναδίδουν ένα έντονο άρωμα όταν τα τρίβουμε. Η εποχή άνθισης της αρμπαρόριζας είναι κατά την περίοδο Απριλίου-Μαΐου με λουλούδια που έχουν αποχρώσεις του ροζ και του μωβ. Από περιοχή σε περιοχή της χώρας μας, θα συναντήσουμε την αρμπαρόριζα με πολλές τοπικές ονομασίες όπως αμπερόριζα, αμπακανέλα, λουκουμόχορτο, αλμπανόριζα και μοσχομολόχα. Ας δούμε τι φροντίδα χρειάζεται η αρμπαρόριζα για να τη διατηρήσουμε όμορφη και ευωδιαστή στον κήπο μας και σε γλάστρα στο μπαλκόνι.

Σε τι συνθήκες αναπτύσσεται η αρμπαρόριζα;

Η αρμπαρόριζα διαθέτει πολύ γρήγορη ανάπτυξη και προτιμάει ηλιόλουστες ή και ημισκιαζόμενες θέσεις για να ευδοκιμήσει. Χρειάζεται ελαφρύ αμμώδες έδαφος με καλή αποστράγγιση, καθώς οι ρίζες της δεν αντέχουν την υπερβολική υγρασία. Η αρμπαρόριζα δεν έχει ιδιαίτερες ανάγκες σε θρεπτικά στοιχεία και μπορεί να αναπτυχθεί ακόμη και σε άγονα εδάφη, ωστόσο κατά τη φύτευση καλό είναι να προσθέτουμε κομπόστ και καλοχωνεμένη κοπριά που θα τη βοηθήσουν να αναπτυχθεί με τον καλύτερο τρόπο. Η αρμπαρόριζα είναι σχετικά ευαίσθητη στο ψύχος, γι’ αυτό άλλωστε τη συναντάμε κυρίως σε παράκτιες περιοχές, όπου επικρατούν ήπιοι χειμώνες.

Κάθε πότε χρειάζεται πότισμα και λίπασμα η αρμπαρόριζα;

Η αρμπαρόριζα έχει μικρές απαιτήσεις σε πότισμα και είναι ανθεκτική στην έλλειψη νερού. Ποτίζουμε την αρμπαρόριζα μια φορά την βδομάδα, την εποχή της άνοιξης και του φθινόπωρου και δύο φορές τη βδομάδα, την ζεστή περίοδο του καλοκαιριού. Η υπερβολική υγρασία μπορεί να δημιουργήσει σαπίσματα στη ρίζα, κιτρίνισμα στα φύλλα και ξηράνσεις στους βλαστούς. Σχετικά με τη λίπανση, η αρμπαρόριζα δεν είναι ιδιαίτερα απαιτητική σε θρεπτικά στοιχεία. Αρκεί να προσθέσουμε πλήρες βιολογικό λίπασμα στην αρμπαρόριζα, κατά τις αρχές της άνοιξης, για να τονώσει την ανάπτυξη και την ανθοφορία της και στις αρχές του φθινοπώρου. Η υπερβολική λίπανση μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα και να κάνει φυτά της αρμπαρόριζας ευαίσθητα σε ασθένειες.

Ποιες ασθένειες και έντομα προσβάλλουν την αρμπαρόριζα;

Η αρμπαρόριζα, όπως και τα υπόλοιπα, είδη που ανήκουν στην οικογένεια των γερανιών, θεωρούναται ανθεκτικά σε μυκητολογικές ασθένειες και έντομα. Βέβαια, σε συνθήκες υψηλής υγρασίας μπορούμε να συναντήσουμε διάφορες μυκητολογικές ασθένεις, όπως ο βοτρύτης και η σκωρίαση. Για την προστασία του γερανιού, ψεκάζουμε με διάλυμα μαγειρικής σόδας ή με διάλυμα θειαφιού και χαλκού που προμηθευόμαστε από γεωπονικά καταστήματα. Για το έντομο της βαμβακάδας και τον τετράνυχο που προσβάλλουν την αρμπαρόριζα, ψεκάζουμε προληπτικά με διάλυμα τριμμένου πράσινου σαπουνιού ή θερινού πολτού.

Ποια εποχή κλαδεύεται και πώς γίνεται το κλάδεμα της αρμπαρόριζας;

Το κλάδεμα της αρμπαρόριζας γίνεται στις αρχές της άνοιξης, κλαδεύοντας σχετικά ελαφρά με σκοπό να διατηρήσουμε το σχήμα της σε συμπαγή μορφή και να βοηθήσουμε το φυτό να αναζωογονηθεί, αφαιρώντας άρρωστα και ξερά κλαδιά. Σε περιπτώσεις γηρασμένων ή φυτών αρμπαρόριζας που έχουν ταλαιπωρηθεί από το κρύο και την παγωνιά, πραγματοποιούμε πιο αυστηρό κλαδεμα για να τονώσουμε το φυτό, κλαδεύοντας σε ύψος 15-20 εκατοστών. Επίσης, στα τέλη του καλοκαιριού είναι απαραίτητο να απομακρύνουμε τα ξεραμένα άνθη της αρμπαρόριζας για να βοηθήσουμε το φυτό να μας δώσει περισσότερη ανθοφορία και με μεγαλύτερη διάρκεια.

Πώς φτιάχνουμε καινούργια φυτά αρμπαρόριζας;

Ο πολλαπλασιασμός της αρμπαρόριζας γίνεται εύκολα με μοσχεύματα που παίρνουμε την εποχή της άνοιξης και του καλοκαιριού. Κόβουμε μοσχεύματα της αρμπαρόριζας μήκους περίπου 10 εκατοστών, από την κορυφαία βλάστηση κατά την περίοδο της άνοιξης ή του καλοκαιριού. Προτιμούμε να επιλέγουμε βλαστούς που δεν έχουν ανθοφορία και αφαιρούμε τα 2/3 των φύλλων, ξεκινώντας από τη βάση του βλαστού. Στη συνέχεια φυτεύουμε τα μοσχεύματα σε γλάστρες φυτωρίου με αφράτο φυτόχωμα γενικής χρήσης ή μίγμα χώματος που περιέχει τύρφη, κοπριά και περλίτη σε αναλογία 2:1:1. Μετά από 2 μήνες περίπου, θα μπορούμε να μεταφυτέψουμε την αρμπαρόριζα σε μεγαλύτερη γλάστρα ή στην οριστική της θέση στον κήπο. Αξίζει να αναφέρουμε ότι η χρήση ορμόνης ριζοβολίας δεν είναι απαραίτητη για τον πολλαπλασιασμό της, καθώς τα φυτά της αρμπαρόριζας ριζώνουν σχετικά εύκολα.

Ποιες χρήσεις έχει η αρμπαρόριζα;

Η αρμπαρόριζα είναι συγχρόνως αρωματικό και καλλωπιστικό φυτό. Συγκεκριμένα, η αρμπαρόριζα πολύ συχνά φυτεύεται σε κήπους και καλλιεργείται σε γλάστρες στα μπαλκόνια για καλλωπιστική χρήση. Παράλληλα, τα φύλλα της αρμπαρόριζας συλλέγονται και χρησιμοποιούνται για αρωματισμό σε γλυκά του κουταλιού, σε μαρμελάδες, σε παγωτά καθώς και σε λουκούμια. Η αρμπαρόριζα θεωρείται από τα πιο δραστικά εντομοαπωθητικά φυτά που μπορούμε να φυτέψουμε στον κήπο και σε γλάστρα στο μαπλκόνι μας μαζί με τον βασιλικό, το φασκόμηλο, τη λεβάντα και το δενδρολίβανο.

Mπορούμε να φτιάξουμε ένα φυσικό οικιακό εντομοαπωθητικό, βάζοντας 100 γραμμάρια φύλλων αρμπαρόριζας σε ένα λίτρο οινόπνευματος. Αφού αφήσουμε το διάλυμα σε σκοτεινό μέρος για δυο βδομάδες μέχρι να λιώσουν τα φύλλα της αρμπαρόριζας, το σουρώνουμε και ψεκάζουμε στο σπίτι κάθε βδομάδα με το διάλυμα αρμπαρόριζας για να απωθήσουμε διάφορα έντομα.

Οικολογικές απαιτήσεις

Κλίμα
Το πελαργόνιο στο τόπο της αρχικής του καταγωγής και στις θερμές χώρας της Μεσογείου είναι φυτό πολυετές. Πολυετές είναι και στις Νότιους και παραθαλασσίους περιοχές της Ελλάδος (Πελοπόννησος, Κρήτη, Νήσοι)
Σε θερμοκρασία (-3°) τα φυτά υποφέρουν. Σε θερμοκρασία γύρο στο 0° το φύλλωμα και τα άκρα των βλαστών ζημιώνονται. Σε θερμοκρασία κάτω των -5° το υπέργειο μέρος καταστρέφεται. Αντιθέτως προς την ευπάθεια του στους παγετούς, η αντοχή του στην ξηρασία και τις υψηλές θερμοκρασίες είναι αξιοσημείωτη. Στη Κωπαΐδα, φυτά έριζα φυτευθέντα τον Απρίλιο αναπτύχθηκαν κατά το θέρος με ένα μόνο πότισμα.Θερμοκρασία 46° το πρώτον δεκαήμερο τού Αυγούστου και συνεχείς υψηλές Θερμοκρασίες καθ’ όλο το δεύτερο δεκαήμερο δεν επέφεραν ζημίες στο φυτό, ενώ όλες σχεδόν οι καλλιέργειες ζημιώθηκαν. Οι σφοδροί και ξηροί άνεμοι είναι επιζήμιοι για την κανονική ανάπτυξη και απόδοση του φυτού. Επιβλαβής επίσης είναι η λίαν υψηλή υγρασία, ατμοσφαιρική ή εδαφική. Για τους ως άνω λόγους πρέπει η καλλιέργεια της αρμπαρόριζας να εγκαθίσταται σε γηλόφους ή κοιλάδες, των οποίων η κλίση είναι προς Νότο.

Εδαφικές απαιτήσεις αρμπαρόριζας
Το πελαργόνιο, όπως όλα τα είδη των γερανιών, δύναται να αναπτύσσεται σε όλα τα εδάφη, πλην των πολύ καθυγρών, στα όποια δεν ευδοκιμεί. Η απόδοση σε αιθέριο έλαιο κατά μονάδα επιφανείας, εξαρτάται εκ της αναπτύξεως των φυτών και του πλουσίου και υγιούς φυλλώματος.Για να επιτύχουμε την επιζητουμένη καλή ανάπτυξη του φυτού, πρέπει να το καλλιεργούμε σε εδάφη βαθιά, πλούσια, καλώς εφοδιασμένα με θρεπτικά στοιχεία. Αναφέραμε ανωτέρω, ότι η αντοχή του φυτού στην ξηρασία είναι μεγίστη. Καίτοι τούτο είναι ακριβές, το πελαργόνιο για να αποδώσει ικανοποιητικά, απαιτεί εδάφη συγκρατούντα υγρασία καθ’ όλη την περίοδο της εντόνου αναπτύξεως των φυτών (θέρος). Επειδή δε τούτο είναι σπάνιο υπό τις Ελληνικές συνθήκες, η καλλιέργεια του ως άνω φυτού πρέπει να γίνεται σε αγρούς που μπορούν να αρδευθούν κατά την θερμή εποχή.

Καλλιεργητικές φροντίδες
Η αρμπαρόριζα είναι ισχυρό και αρκετά ταχείας αναπτύξεως φυτό. Πρέπει όμως να γίνονται σκαλίσματα κατά τα πρώτα στάδια της αναπτύξεως, για την εξόντωση των ζιζανίων. Κατά την περίοδο υψηλών θερμοκρασιών πρέπει να γίνοται ποτίσματα. Πριν τα ποτίσματα καλά είναι να χορηγείται και επιφανειακή λίπανση. Η άρδευση είναι αναγκαία, παρά την αξιόλογο αντοχή του φυτού στην ξηρασία.
Αν παραλειφθεί η άρδευση, η απόδοση του φυτού ελαττώνετε. Πολύ περισσότερο όμως εκτός της αποδόσεως ελαττώνεται και η περιεκτικότητα του σε αιθέριο έλαιο.
Στις χώρες όπου το φυτό καλλιεργείται ως πολυετές, η παραγωγή αναφέρεται σε δύο εποχές συγκομιδής. Την θερινή και την φθινοπωρινή. Η κυρία παραγωγή και από απόψεως ποιότητος και ποσότητος είναι η θερινή.

Φαρμακευτική Χρήση:

Θεωρείται ότι έχει θεραπευτικές ιδότητες ως βότανο. Έτσι, το αφέψημα από αρμπαρόριζα θεωρείται ότι έχει χαλαρωτικές ιδιότητες, βοηθάει στην ανακούφιση από τη ναυτία και τις ημικρανίες.
Μακροχρόνιες έρευνες έδειξαν ότι το αφέψημα από αρμπαρόριζα έχει χαλαρωτικές ιδιότητες όπως και το χαμομήλι και βοηθά ενάντια στο στρες και δρα σαν ηρεμιστικό, ανακουφίζει από τους πόνους της αρθρίτιδας, δρα ενάντια στη ναυτία και μειώνει τη χοληστερόλη.
Επίσης λόγω της αντιβακτηριακής του δράσης βοηθά στην ακμή, όπως πλένουμε το πρόσωπο με το χαμομήλι. Τα αιθέρια έλαιο της αρμπαρόριζας χρησιμοποιούνται στην αρωματοποιία, αρωματοθεραπεία και σαν εντομοαπωθητικά.

Πώς θα φτιάξουμε αφέψημα

Μπορούμε να φτιάξουμε το αφέψημα με φρέσκα ή αποξηραμένα φύλλα, όπως φτιάχνουμε όλα τα αφεψήματα. Θα βάλουμε τα φύλλα σε καυτό νερό και θα το αφήσουμε μέχρι να αφήσει τα αρώματά του. Μπορούμε να το πιούμε σκέτο ή να προσθέσουμε και άλλα αρωματικά όπως κανέλα, γαρίφαλα κλπ.

Συνταγή: Τσάι με Αρμπαρόριζα

• Υλικά, Για 4 φλυτζάνια:
• 1 λίτρο νερό
• 4 φρέσκα φύλλα αρμπαρόριζας
• 1 μικρό ξυλάκι κανέλας
• 2 γαρίφαλα
• 1 σακουλάκι πράσινο τσάι ή άλλο τσάι

Εκτέλεση:

Βάζουμε όλα τα υλικά σε τσαγιερό ή γυάλινη κανάτα τσαγιού και ρίχνουμε το καυτό νερό. Το αφήνουμε για πέντε ή περισσότερα λεπτά να βγάλει τα αρώματά του. Μπορούμε να το σερβίρουμε ζεστό ή κρύο.Αφού το σουρώσουμε το βάζουμε στο ψυγείο για μερικές ώρες πριν το σερβίρουμε.

Αρωματίζουμε την ζάχαρη

Υλικά:

1 κιλό ζάχαρη

5 – 6 φύλλα αρμπαρόριζας

 Εκτέλεση:

Σε ένα μπωλ ή βαζάκι βάζουμε εναλλάξ ζάχαρη και φύλλα σε στρώσεις.
Κλείνουμε το δοχείο και το αφήνουμε σε δροσερό μέρος για περίπου δέκα μέρες.
Κατά διαστήματα κουνάμε το δοχείο ή ανακατεύουμε με κουτάλι για να αρωματιστεί όλη η ζάχαρη.

Αφέψημα με αρμπαρόριζα 

Για να το παρασκευάσουμε, βάζουμε 50 γραμμάρια αρμπαρόριζας σε μισό λίτρο οινόπνευμα 40° και το αφήνουμε σ’ ένα σκοτεινό μέρος για 10-12 ημέρες – μέχρι να λιώσουν τα φύλλα. Στη συνέχεια σουρώνουμε μ’ ένα σουρωτήρι και σε περίπτωση που το άρωμά του είναι πολύ έντονο προσθέτουμε απλά λίγο αποσταγμένο νερό. Όταν πλέον το φυσικό εντομοαπωθητικό μας είναι έτοιμο, ρίχνουμε λίγες σταγόνες του, σε παράθυρα, περβάζια αλλά και σε λάμπες – πριν τις ανάψουμε.

Μπορείτε να φτιάξετε και τσάϊ(άνθη και φύλλα ως έγχυμα), και μάλιστα τονώνει το νευρικό σύστημα και είναι επουλωτικό, διουρητικό και αντιδιαβητικό.. Η χρήση της ενδείκνυται σε όσους υποφέρουν από κατάθλιψη, υπερένταση, πέτρα των νεφρών και διαβήτη.

Έχει χαλαρωτικές ιδιότητες, βοηθάει στην ανακούφιση από τη ναυτία και τις ημικρανίες. Аνακουφίζει από τους πόνους της αρθρίτιδας! Μειώνει τη χοληστερόλη. Επίσης λόγω της αντιβακτηριακής του δράσης βοηθά στην ακμή, όπως πλένουμε το πρόσωπο με το χαμομήλι.

*Εκτός από το αρωματικό τσάι, η αρμπαρόριζα γίνεται και πάρα πολύ ωραίο λικέρ!

χρειάζονται 50 μεγάλα φύλλα, καλά πλυμένα και στεγνωμένα, ένα μπουκάλι ρετσίνα ή κονιάκ ή τσίπουρο και ένα κιλό ζάχαρη. (Η αναλογία μπορεί να είναι άλλη: σε ένα λίτρο τσίπουρο, 250gr ζάχαρη (περίπου το 1/4 του τσίπουρου), και ένα μάτσο φύλλα αρμπαρόριζας)

Τα βάζουμε όλα σε ένα μεγάλο μπουκάλι ή βάζο και τα αφήνουμε για 40 -50 μέρες σε σκιερό μέρος. Αφού περάσει αυτο το διάστημα, σουρώνουμε και είναι έτοιμο να το πιούμε!

*Δοκιμάστε να χρησιμοποιήσετε την αρμπαρόριζα στη σάλτσα ντομάτας. Θα αποκτήσει ένα φίνο άρωμα και θα λειτουργήσει ως φυσικό γλυκαντικό, αντικαθιστώντας τη ζάχαρη που συνήθως βάζουμε

*Είναι πολύ καλή παρέα με λεμονοπίπερο και μπαλσάμικο στο μαριναρισμα του χοιρινού.

*Εντομοαπωθητικό!!!!

Για να το παρασκευάσουμε, βάζουμε 50 γραμμάρια αρμπαρόριζας σε μισό λίτρο οινόπνευμα 40° και το αφήνουμε σ’ ένα σκοτεινό μέρος για 10-12 ημέρες – μέχρι να λιώσουν τα φύλλα. Στη συνέχεια σουρώνουμε μ’ ένα σουρωτήρι και σε περίπτωση που το άρωμά του είναι πολύ έντονο προσθέτουμε απλά λίγο αποσταγμένο νερό.

Όταν πλέον το φυσικό εντομοαπωθητικό μας είναι έτοιμο, ρίχνουμε λίγες σταγόνες του, σε παράθυρα, περβάζια αλλά και σε λάμπες – πριν τις ανάψουμε.

Λίγη προσοχή πού θα τοποθετήσετε τη γλάστρα με αυτό το αρωματικό φυτό και θα ανταμειφθείτε!

Φαρμακευτική Χρήση:

Θεωρείται ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες ως βότανο. Έτσι, το αφέψημα από αρμπαρόριζα θεωρείται ότι έχει χαλαρωτικές ιδιότητες, βοηθάει στην ανακούφιση από τη ναυτία και τις ημικρανίες.

Μακροχρόνιες έρευνες έδειξαν ότι το αφέψημα από αρμπαρόριζα έχει χαλαρωτικές ιδιότητες όπως και το χαμομήλι και βοηθά ενάντια στο στρες και δρα σαν ηρεμιστικό, ανακουφίζει από τους πόνους της αρθρίτιδας, δρα ενάντια στη ναυτία και μειώνει τη χοληστερόλη.

Επίσης λόγω της αντιβακτηριακής του δράσης βοηθά στην ακμή, όπως πλένουμε το πρόσωπο με το χαμομήλι. Τα αιθέρια έλαιο της αρμπαρόριζας χρησιμοποιούνται στην αρωματοποιία, αρωματοθεραπεία και σαν εντομοαπωθητικά.

Πώς θα φτιάξουμε αφέψημα

Μπορούμε να φτιάξουμε το αφέψημα με φρέσκα ή αποξηραμένα φύλλα, όπως φτιάχνουμε όλα τα αφεψήματα. Θα βάλουμε τα φύλλα σε καυτό νερό και θα το αφήσουμε μέχρι να αφήσει τα αρώματά του. Μπορούμε να το πιούμε σκέτο ή να προσθέσουμε και άλλα αρωματικά όπως κανέλα, γαρίφαλα κλπ.

Συνταγή: Τσάι με Αρμπαρόριζα