Οι παραδοσιακοί σπόροι και τα πλεονεκτήματα τους

Οι σημερινοί ρυθμοί ζωής και οι συνήθειες που έχουμε υιοθετήσει ως εξαρτημένοι καταναλωτές τα τελευταία χρόνια, έχουν καθορίσει την αγορά και το εύρος των προϊόντων που μας προσφέρονται από τους παραγωγούς και τους προμηθευτές.
Μετά το 2ο Παγκόσμιο πόλεμο και την επακόλουθη μαζική βιομηχανοποίηση που έλαβε χώρα στο κόσμο στην προσπάθεια άνθισης των οικονομικά και κοινωνικά εξαντλημένων κρατών, είχε ως επίπτωση την μετατροπή της γεωργίας σε μονοκαλλιέργειες μαζικής παραγωγής.Για να μπορούν λοιπόν να παράγονται οι τεράστιες ποσότητες τροφής που είχαν θέσει τότε ως στόχο οι κυβερνήσεις και εταιρείες παραγωγής και διανομής, και για να μπορούν να είναι διαθέσιμες οι τροφές άμεσα σε κάθε γωνιά του κόσμου, τα δεδομένα της γεωργίας όπως τα είχε συνηθίσει μέχρι τότε ο κόσμος, έπρεπε να αλλάξουν και να «εκμοντερνιστούν». Αυτό σήμαινε την εισαγωγή τοξικών φυτοφαρμάκων, ζιζανιοκτόνων, και συνθετικών λιπασμάτων και την επεξεργασία σπόρων μέσα από χρονοβόρες εργαστηριακές μελέτες ώστε να προκύψουν ειδικά διασταυρωμένες ποικιλίες με συγκεκριμένα επιθυμητά χαρακτηριστικά, γνωστοί ως υβρίδια.Τα υβρίδια προκύπτουν από τη διασταύρωση δύο καθαρών και προσεκτικά επιλεγμένων γονιών, μια τεχνητή διαδικασία η οποία είναι ακριβή, αφού τις πλείστες φορές η γονιμοποίηση πρέπει να γίνει με το χέρι, αλλά και χρονοβόρα, αφού πρέπει να γίνουν πολλές δοκιμές μέχρι να βρεθεί ο ακριβής συνδυασμός χαρακτηριστικών που επιθυμούμε.Τις πλείστες φορές, τα υβρίδια προτιμούνται σε σχέση με τους παραδοσιακούς σπόρους και αυτό οφείλεται στις μεγαλύτερες αποδόσεις και ανθεκτικότητα τους σε συγκεκριμένα έντομα και ασθένειες. Οι καρποί που προκύπτουν από φυτά υβριδίων χαρακτηρίζονται συνήθως από μεγάλη ομοιομορφία: τόσο στο χρόνο ωρίμανσης τους, αλλά όσο και στο μέγεθος, χρώμα, και σχήμα του τελικού καρπού – κάτι που εμφανισιακά ικανοποιεί το σημερινό καταναλωτή αλλά και ανταποκρίνεται στο μαζικό σύστημα παραγωγής και αποστολής τροφής μίλια μακριά από την πηγή παραγωγής της.Αυτό όμως που πολλές φορές αγνοούμε, είναι πως με τη χρήση αυτών των σπόρων υβριδίων, είμαστε ένα βήμα πιο κοντά στην απώλεια της γενετικής ποικιλομορφίας. Μεγάλο εύρος γονιδίων χάνεται στη διαδικασία διασταύρωσης και δημιουργίας αυτών των εργαστηριακών σπόρων, καθιστώντας τους σπόρους και κατά συνέπεια τη τροφή μας, πιο ευάλωτη σε αναπάντεχες κλιματικές αλλαγές και άλλων απρόβλεπτων παραγόντων.Τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα των παραδοσιακών σπόρωνΣε αντίθεση, οι παραδοσιακές ποικιλίες σπόρων διατηρούν όλο το εύρος των γονιδίων τους, όπως και οι πρόγονοι τους, μεταφέροντας μαζί τους όλη την ιστορία, μυρωδιά, γεύση, υφή και χρώμα όπως τα παλιά χρόνια.Το ότι οι καρποί από παραδοσιακά φυτά υπερέχουν από τους καρπούς υβριδίων σε θέμα γεύσης, είναι γεγονός. Αυτό προκύπτει αφού πολλές φορές οι σημερινές γεωργικές πρακτικές θέλουν τα φρούτα και λαχανικά να κόβονται όσο ακόμα είναι άγουρα ώστε να μεταφέρονται εγκαίρως στην άλλη μεριά του κόσμου και να φυλάγονται για μέρες στα ράφια μια υπεραγοράς, μέχρι να φτάσουν τελικά στα χέρια του καταναλωτή. Φυσικά, αυτές οι συνήθειες έχουν τεράστιο αρνητικό αντίκτυπο και στην θρεπτική αξία καρπών φυτών υβριδίων, ενώ το γεγονός ότι στις σημερινές μαζικές καλλιέργειες εστιαζόμαστε αποκλειστικά στην απόδοση, έχει ως συνέπεια καρπούς πιο φτωχούς σε βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία.Από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα όμως των παραδοσιακών σπόρων είναι η ανομοιομορφία τους:
Μπορεί ως καταναλωτές να έχουμε συνηθίσει να αποζητούμε ομοιόμορφες ντομάτες χωρίς «παραμορφώσεις» και διχρωμίες, αλλά αυτή ακριβώς η γενετική ποικιλομορφία των παραδοσιακών ποικιλιών, κρύβει και τη δύναμη τους. Ένας γεωργός ο οποίος παράγει τροφή για την οικογένεια του, διασφαλίζει το γεγονός του ότι μπορεί να έχει συγκομιδή κατά τη διάρκεια όλου του καλοκαιριού, σε αντίθεση με τα φυτά υβριδίων στα οποία οι πλείστοι καρποί ωριμάζουν και πρέπει να συλλέγονται μαζικά και ταυτόχρονα.Το σημαντικότερο πλεονέκτημα όμως των παραδοσιακών ποικιλιών, είναι το ότι μπορούμε να συλλέξουμε σπόρο και να τον ξαναφυτέψουμε τον επόμενο χρόνο. Αυτό ισοδυναμεί με απελευθέρωση από το φόρο υποτελείας των πατενταρισμένων σπόρων υβριδίων, οι οποίοι πρέπει να αγοράζονται εκ νέου κάθε εποχή σποράς, αφού τα αποτελέσματα συλλογής και επανα-σποράς από τα περσινά μας φυτά, είναι εντελώς αναξιόπιστα.Πολλά λοιπόν τα πλεονεκτήματα των παλιών σπόρων οι οποίοι κουβαλούν μέσα τους όλη την γεύση, μυρωδιά και ιστορία των προγόνων τους. Μια στροφή φυσικά στις παραδοσιακές ποικιλίες θα πρέπει να συνδέεται και με ριζικές αλλαγές στο σημερινό σύστημα παραγωγής της τροφής μας. Οι μαζικές παραγωγές και εξαγωγές των φρούτων και λαχανικών μας θα πρέπει σιγά σιγά να αντικατασταθούν από μικρότερης εμβέλειας τοπικές πολυκαλλιέργειες, οι οποίες θα σέβονται το περιβάλλον και τον άνθρωπο.Κάντε κλικ πιο κάτω για να παρακολουθήσετε την τηλεοπτική εκπομπή «Καλή Σας Μέρα» με τη Γαβριέλα, η οποία μεταδόθηκε ζωντανά στο ΡΙΚ στις 14 Ιουλίου 2014, με ειδικό αφιέρωμα στους παραδοσιακούς σπόρους και προσκεκλημένους τους:
Δρ. Φασούλα Διονυσία – Λειτουργός Γεωργικών Ερευνών, Βελτίωση Φυτών
Άγγελο Κυρατζιή – Λειτουργός Γεωργικών Ερευνών, Βελτίωση Φυτών
Αντιγόνη Αγαθοκλέους – Εκπρόσωπο της ομάδας σπόρων «Κυπρίων Σπόροι»
Σοφία Μάτση – Εκπρόσωπο της κυπριακής εθελοντικής ομάδας «Κίνημα Ζωής Κύπρου»