Εγκατάσταση του αμπελώνα

Η εγκατάσταση ενός αμπελώνα σήμερα πρέπει να ακολουθεί, μια πολύ σοβαρή επιστημονική, νομοθετική, και κοινωνική μελέτη . Χρειάζεται να γίνεται ορθή αξιολόγηση όλων των δεδομένων και πληροφοριών που μπορεί να έχει ένας αμπελουργός, ώστε να επιλέξει τον δυνατότερο θετικό συνδυασμό υποκειμένου, ποικιλίας και κλώνου.  Πλέον στις μέρες, τόσο η εμπειρία, όσο η γνώση που προέρχεται μέσα από την επιστήμη μπορούν να μας δώσουν δεκάδες εφόδια για να εγκαταστήσουμε έναν ιδανικό αμπελώνα. Και σε συνδυασμό με την νομοθεσία και την ιστορία – παράδοση, μπορούμε να φτάσουμε στο σημείο να κάνουμε τα λιγότερα δυνατόν λάθη στην εγκατάσταση ενός σύγχρονου και «σωστού» Αμπελώνα.

Τα βασικά σημεία όπου ο αμπελουργός χρειάζεται να επικεντρώσει την προσοχή του είναι:

     1. Τομές εδάφους και Αναλύσεις εδάφους

Στις φωτογραφίες διακρίνονται 2 διαφορετικές τομές, στις οποίες μπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε ότι μια τομή εδάφους είναι απαραίτητη γιατί το έδαφος πολύ πιθανόν να αλλάζει από κάποιο συγκεκριμένο βάθος και στην συνέχεια.

Σε αυτές τις τομές χρειάζεται να πάρουμε δείγματα χώματος είτε σε βάθη (0 – 30, 30 – 60 και 60 -90 cm) είτε σε βάθη (0 -50, 50 -100 και 100 – 150 cm). Σε αυτά τα δείγματα πρέπει να γίνονται αναλύσεις κυρίως στα εξής στοιχεία : Ενεργό και Ολικό Ασβέστιο, Οργανική Ουσία, Μηχανική σύσταση εδάφους (% άμμος, άργιλος, ιλύς), pH, υδατοκορεσμός και ηλεκτρική αγωγιμότητα. Αυτά είναι τα ελάχιστα που χρειάζεται μια ανάλυση εδάφους για να μπορέσει να καθοδηγήσει κάποιον ειδικό για την επιλογή του φυτικού υλικού.

     2. Αναλύσεις για Νηματώδεις

Πρόκειται για μια ανάλυση που δυστυχώς οι αμπελουργοί στην Ελλάδα δεν δίνουν αρκετή σημασία. Πρέπει όμως να θεσμοθετηθεί ως μια απαραίτητη προϋπόθεση η ανάλυση για τους νηματώδεις, γιατί πλέον και στην Ελλάδα το ποσοστό του Πιστοποιημένου Υλικού που χρησιμοποιείται αυξάνεται συνεχώς και στις Ελληνικές ποικιλίες αμπέλου. Συνεπώς, δεν γίνεται ο αμπελουργός να επιθυμεί να φυτέψει Πιστοποιημένο υλικό χωρίς να γνωρίζει αν το έδαφός του είναι καθαρό ή όχι από νηματώδεις. Οι  νηματώδεις που είναι επιβλαβείς για το αμπέλι και μεταφέρουν κυρίως την ίωση του Μολυσματικού εκφυλισμού είναι κυρίως οι νηματώδεις των γενών Χiphinema spp.και Meloidogyne spp.

     3. Βαθιά άροση

Η άροση του εδάφους αποτελεί ίσως έναν από τους μεγαλύτερους καταλύτες για την εγκατάσταση ενός αμπελώνα υγιούς, παραγωγικού, ποιοτικού και με μεγάλη διάρκεια ζωής. Η εμπειρία, αλλά κυρίως τα επιστημονικά δεδομένα έχουν αποδείξει ότι η ορθή άροση μπορεί να οδηγήσει σε έναν πραγματικά μεγάλο αμπελώνα, όπως αναφέραμε και παραπάνω. Αντίθετα μια όχι ορθή άροση, οδηγεί σε αμπελώνες μη παραγωγικούς, μη ποιοτικούς, με όχι ορθολογική ανάπτυξη των φυτών, και γενικότερα έναν «άρρωστο» αμπελώνα. Για την Ορθή άροση, δύο είναι τα βασικά στοιχεία που χρειάζεται να προσέχουμε α) η υγρασία του εδάφους, το όργωμα του τεμαχίου πρέπει να γίνεται  όταν το έδαφος δεν έχει αρκετή υγρασία, και συνήθως ιδανική περίοδος είναι το τέλος του καλοκαιριού και η αρχή του φθινοπώρου, β) το βάθος, όσο σε μεγαλύτερο βάθος πραγματοποιηθεί το όργωμα τόσο καλύτερα είναι για το αμπελώνα. Βέβαια αυτό εξαρτάται άμεσα και από το ποσοστό της άμμου που έχει το έδαφος και το ποσοστό χαλικιών. Όμως ένα ελάχιστό βάθος θα μπορούσε να οριστεί ως τα 70 cm, αυτή την στιγμή στην Ελλάδα…

     4. Τοπογραφία & Κλίμα της  περιοχής

Σημαντικές πληροφορίες για την σωστή επιλογή τόσο του υποκειμένου, όσο και της ποικιλίας και του κλώνου δίνει και η τοπογραφία σε συνδυασμό με το κλίμα της περιοχής. Στοιχεία όπως το υψόμετρο του αμπελώνα, η πιθανή κλίση, η έκθεση, το ανάγλυφο της περιοχής γενικότερα μπορούν να αποτελέσουν σημαντικές πληροφορίες ως προς την επιλογή τόσο του φυτικού υλικού. Επίσης το μέσο όρο βροχόπτωσης και οι πιθανοί αέρηδες ή όχι σε μια περιοχή βοηθούν αρκετά για την ποιο εξειδικευμένη επιλογή μιας ποικιλίας ή και ενός κλώνου. Για παράδειγμα η ποικιλία Μαλαγουζιά έχει πολύ καλύτερα αποτελέσματα σε περιοχές όπου οι αέρηδες είναι έντονοι, αφού μειώνονται οι προσβολές από όξινη σήψη. Επίσης σε μια περιοχή με έντονο αέρα, χρειάζεται μεγάλη προσοχή στην επιλογή του κλώνου της ποικιλίας Syrah, αφού υπάρχουν κλώνοι ποιο ευαίσθητοι και κλώνοι ποιο ανθεκτικοί στην πτώση των βλαστών την άνοιξη.

     5. Νομοθεσία και Παράδοση

Πρώτα από όλα χρειάζεται να γνωρίζει ο αμπελουργός τι τύπο κρασιού θέλει να κάνει, σύμφωνα με την γεωγραφική περιοχή στην οποία είναι, ανάλογα την κατηγορία που θέλει να εντάξει το κρασί (ΠΟΠ, ΠΓΕ, ή Επιτραπέζιος) και σύμφωνα με τις πιθανές απαιτήσεις της αγοράς που θα προσεγγίσει (τοπική, εθνική, διεθνής). Στην συνέχεια ο αμπελουργός δεν πρέπει να ξεχάσει κάτι αρκετά σημαντικό : την υφιστάμενη νομοθεσία όσο αφορά τις προτεινόμενες και συνιστώμενες ποικιλίες ανά περιφέρεια. Και φυσικά η παράδοση και η ιστορία της περιοχής του, αποτελεί επίσης έναν σημαντικό παράγοντα στην τελική απόφαση για την ποικιλία του αμπελώνα του.

Ο σχεδιασμός της εγκατάστασης ενός νέου αμπελώνα  αφορά από την επιλογή της θέσης του χωραφιού που θα φυτευτεί, τις ποικιλίες και τα υποκείμενα, μέχρι τη διάθεση του προϊόντος. Συνεπώς παίζει καθοριστικό ρόλο η μελέτη όλων των παραγόντων που συντελούν στη διαμόρφωση του κόστους της επένδυσης, αλλά και του κόστους του παραγόμενου προϊόντος. Τα βήματα που θα πρέπει να ακολουθηθούν  είναι τα οι εξής:

Προετοιμασία χωραφιού
Η βαθειά άροση κατά την διάρκεια του καλοκαιριού είναι το πρώτο βήμα, ώστε να απαλλαχθούμε από  διάφορα  ζιζάνια. Η χημική ανάλυση του εδάφους που προηγείται μας δίνει τις απαραίτητες πληροφορίες για τα χημικά στοιχεία  που θα πρέπει να προσθέσουμε στο έδαφος, αλλά και του υποκειμένου που θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε. Η βασική λίπανση του εδάφους θα πρέπει να γίνει πριν την φύτευση των κλημάτων.

Τοποθεσία
Ο αμπελώνας μας θα πρέπει να είναι φυτεμένος σε τέτοια θέση ώστε να δέχεται όλες τις ευεργετικές και ευνοϊκές επιδράσεις του ήλιου και του αέρα. Παρ΄  όλα αυτά η κλίση του εδάφους είναι προσδιοριστικός παράγοντας για τον προσανατολισμό των γραμμών. Τα επικλινή εδάφη που βρίσκονται σε πλαγιές λόφων, θεωρούνται τα καταλληλότερα για την εγκατάσταση αμπελώνων, διότι αφενός πλήττονται λιγότερο από τους ανοιξιάτικους παγετούς και αφετέρου παράγουν καλύτερης ποιότητας σταφύλια.

Έδαφος
Με την  εδαφολογική ανάλυση γνωρίζουμε την δομή, τη χημική σύσταση και την σύνθεση του εδάφους, το «pH» που καθορίζει την αλκαλικότητα ή μη του χωραφιού μας. Όλα αυτά καθορίζουν  τόσο την ανάπτυξη των φυτών της αμπέλου, όσο και στα παραγόμενα σταφύλια που θα χρησιμοποιηθούν  για οινοποίηση.

Αποστάσεις φύτευσης
Οι αποστάσεις φύτευσης εξαρτώνται από την σύσταση,  το βάθος του εδάφους, το κλίμα της περιοχής και την ποικιλία. Σε τοποθεσίες με συχνή ξηρασία (νησιά) και μικρό βάθος, οι αποστάσεις είναι μεγαλύτερες και αντίθετα. Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται οι αποστάσεις φύτευσης και η πυκνότητα φυτών ανά στρέμμα.

Επιλογή ποικιλίας
Η επιλογή της ποικιλίας έχει σχέση με το  ποιες ποικιλίες ενδείκνυνται για την περιοχή, το αμπελουργικό ιστορικό της περιοχής, το τι αμπέλι επιθυμούμε να εγκαταστήσουμε και για ποιο ακριβώς λόγο πχ αμπέλι για λευκό κρασί ή για ερυθρό ή και τα δυο. Τα φυτά θα πρέπει να είναι από επιλεγμένο φυτώριο ώστε να μην υπάρχουν προβλήματα στο γενετικό υλικό αλλά και σε ιώσεις ή άλλες ασθένειες.

Φύτευση
Η φύτευση των νέων αμπελώνων  συνιστάται να γίνεται μέχρι τον Ιανουάριο ή Φεβρουάριο. Σημαδεύουμε τις γραμμές φύτευσης χρησιμοποιώντας ένα σκοινί “σημαδεμένο” με την απόσταση από φυτό σε φυτό και ενώ έχουμε ήδη υπολογίσει την απόσταση από γραμμή σε γραμμή. Κατά το σημάδεμα καλό είναι να γίνει τοποθέτηση μικρού υποστυλώματος, καλάμι ή ξύλινο πασαλάκι  για να γνωρίζουμε την ακριβή θέση φύτευσης. Αργότερα πάνω σ΄ αυτό, θα προσδεθεί το αναπτυσσόμενο φυτό, για να αποκτήσει κορμό ευθυτενή μέχρι να δεθεί στα σύρματα αν πρόκειται για γραμμικό αμπέλι ή να αποκτήσει ανθεκτικούς και υψηλόκορμους βραχίονες αν πρόκειται για το παραδοσιακό σχήμα του κυπέλλου.

Κλάδεμα
Τα χλωρά κλαδέματα κατά την διάρκεια της χρονιάς αλλά και το χειμερινό κλάδεμα θα διαμορφώσουν το τελικό σχήμα στα φυτά και θα δημιουργήσουν γερά φυτά έτοιμα να δεχθούν το μελλοντικό τους φορτίο, τα σταφύλια. Ο έλεγχος των ζιζανίων, των ασθενειών και εχθρών της αμπέλου καθώς και των ποτισμάτων που πιθανά θα χρειαστούν, είναι καθοριστικά για την σωστή ανάπτυξη των φυτών μας και την δημιουργία καλού ριζικού συστήματος.

Κλήματα ανά στρέμμα

Απόσταση	1μ.	1,25μ	1,50μ.	1,75μ.	2μ.	2,25μ.	2,50μ.	2,75μ.	3μ.
1μ.	1000	800	665	571	500	444	400	363	333
1,10μ.	909	727	606	519	454	404	363	330	303
1,25μ.	800	640	533	457	400	355	320	290	266
1,50μ.	666	533	444	380	333	296	266	242	222
1,75μ.	571	457	380	326	288	253	228	207	190
2μ.	500	400	333	285	250	222	200	181	166
2,25μ.	444	355	296	253	222	197	177	161	148
2,50μ.	400	320	266	228	200	177	160	145	133
2,75μ.	363	290	242	207	181	161	145	132	121
3μ.	333	266	222	190	166	148	133	121	111