Βαλσαμόχορτο: φαρμακευτικές ιδιότητες

Πρόσφατες μονογραφίες της Ευρωπαϊκής Επιστημονικής Ένωσης Φυτοθεραπείας (ESCOP) του 2003 και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (European Medicines Agency, EMEA) το 2009 (Πίνακας 1-3) συγκαταλέγουν στις φαρμακευτικές ενδείξεις των αλκοολικών εκχυλισμάτων πόας του βαλσαμόχορτου «επεισόδια ήπιων καταθλιπτικών διαταραχών ή ήπια-προς-μέτρια καταθλιπτικά επεισόδια», σύμφωνα με το διαγνωστικό σύστημα ICD-10 (International Classification of Diseases 10th revision·F32.0, F32.1, F33.0, F33.1).
Περισσότερες από 50 ελεγχόμενες κλινικές μελέτες και περισσότερες από 15 ολοκληρωμένες επιστημονικές έρευνες έχουν ερευνήσει την αποτελεσματικότητα των εκχυλισμάτων βαλσαμόχορτου στη θεραπεία των διαταραχών που προκαλούνται από κατάθλιψη.Η πρώτη δοκιμή έγινε το 1979 και μέχρι τα μέσα του 1990 δημοσιεύθηκαν σχεδόν 25 εργασίες οι οποίες διεξήχθησαν αποκλειστικά σε γερμανόφωνες χώρες (Linde, 2009). Σήμερα, τα εκχυλίσματα αυτά χρησιμοποιούνται ευρέως σε πολλές χώρες για τη θεραπεία της κατάθλιψης και αντιπροσωπεύουν μία – αποδεκτή– εναλλακτική λύση έναντι των συνθετικών αντικαταθλιπτικών για τις ήπιες-προς-μέτριες διαταραχές. Κλινικές μελέτες προτείνουν το εκχύλισμα ως σημαντικά πιο δραστικό από ένα placebo και τουλάχιστον το ίδιο αποτελεσματικό με κλασσικά τρικυκλικά και SSRI αντικαταθλιπτικά (Kasper et al., 2010).Αντικαταθλιπτική δράση του βαλσαμόχορτουΓενικός μηχανισμός αντικαταθλιπτικών φαρμάκων
Είναι πλέον γνωστό ότι όλα τα αντικαταθλιπτικά επηρεάζουν τη μεταφορά των νευροδιαβιβαστών, σεροτονίνη και νοραδρεναλίνη, στις συνάψεις στο ΚΝΣ. Η πλειονότητα των αντικαταθλιπτικών οδηγεί, τουλάχιστον αρχικά, σε μία αυξανόμενη διαθεσιμότητα νοραδρεναλίνης και σεροτονίνης στις αντίστοιχες συνάψεις. Ένας πιθανός μηχανισμός είναι η αναστολή του ενζύμου μονοαμινο-οξειδάση (ΜΑΟ). Αυτό σημαίνει ότι η αποικοδόμηση και των δύο νευροδιαβιβαστών καθυστερεί κι έτσι η συγκέντρωσή τους στις συνάψεις αυξάνεται.
Ο πιο σημαντικός βιοχημικός μηχανισμός αντικαταθλιπτικής δράσης σχετίζεται με τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (ΤCA) -τα πρώτα αντικαταθλιπτικά φάρμακα που κυκλοφόρησαν- τα οποία αναστέλλουν τις πρωτεΐνες-μεταφορείς που επιστρέφουν το απελευθερωμένο νευρικό σήμα πίσω στον προ-συναπτικό νευρώνα. Οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRI) έχουν το ίδιο αποτέλεσμα, μόνο που αυτές οι ουσίες είναι αποτελεσματικές μόνο για τους μεταφορείς της σεροτονίνης και όχι για αυτούς της νοραδρεναλίνης.Παρά το ότι ο μηχανισμός δράσης της δρόγης δεν είναι ακόμα απόλυτα κατανοητός, ερευνητές με in vitro πειράματα υποθέτουν ότι η υπερφορίνη και η αντι-υπερφορίνη είναι οι βασικές δραστικές ενώσεις, που είναι υπεύθυνες για την αντικαταθλιπτική δράση (Mennini and Gobbi, 2004). Τα φυτικά εκχυλίσματα αναστέλλουν την επαναπρόσληψη της νοραδρεναλίνης, της σεροτονίνης και του GABA από τους νευροδιαβιβαστές, με τρόπο που εξαρτάται από τη συγκέντρωση (Butterweck et al., 2003). Επίσης, μια άλλη υπόθεση αφορά μια μη-εκλεκτική αναστολή μονοαμινών μέσω διαμόρφωσης μεμβρανών με βαθμίδωση ιόντων νατρίου Νa+, με το φυτικό εκχύλισμα να προκαλεί εισροή κατιόντων νατρίου μέσα στο νεύρο, η οποία τελικά οδηγεί στην απελευθέρωση του ενδοκυτταρικού ασβεστίου. Εκχυλίσματα χωρίς ποσότητα υπερφορίνης είναι επίσης ικανά να αναστείλουν την επαναπρόσληψη των νευροδιαβιβαστών, χάρη στην ύπαρξη κάποιων ολιγομερών προκυανιδίνης (δραστικό φλαβονοειδές), αν και όχι τόσο δραστικά (Muller, 2003). Ωστόσο, χρειάζονται επιπλέον μελέτες με σκοπό να κατανοηθούν καλύτερα οι μοριακοί μηχανισμοί που αποτελούν τη βάση της αντικαταθλιπτικής δράσης του Η. perforatum.Μεγάλος αριθμός μελετών είναι διαθέσιμος στη βιβλιογραφία όσον αφορά στην in vitro αντιβακτηριακή δράση των εκχυλισμάτων από τα εναέρια μέρη του Η. perforatum, ενισχύοντας έτσι τη χρήση αυτού του είδους φυτού στην παραδοσιακή ιατρική για τη θεραπεία μολυσματικών ασθενειών. Αναφέρεται λοιπόν να είναι δραστικά κατά δύο σταφυλόκοκκων, της Escherichia coli αλλά και κατά τριών άλλων Gram-θετικών βακτηρίων (Avato et al., 2004). Ιn vitro μελέτες έχουν επικεντρωθεί και στη φύση του διαλύτη με τον οποίο έγινε η εκχύλιση των συστατικών. Συγκεκριμένα, αιθανολικό εκχύλισμα παρουσιάζει υψηλή αντιβακτηριακή δράση κατά των Gram-θετικών βακτηρίων (Mazandarani et al., 2007), ενώ εκχύλισμα μεθανόλης αποδείχθηκε ακόμα πιο αποτελεσματικό κατά αυτών των βακτηρίων (Conforti et al., 2005). Στη συγκριτική μελέτη των Barbagallo και Chisari ανάμεσα σε διάφορα είδη εκχυλισμάτων που εξετάσθηκαν κατά των Gram-θετικών και Gram- αρνητικών βακτηρίων, το υδατικό ήταν δραστικό μόνο έναντι του Staphylococcus oxford, ενώ οι οργανικοί διαλύτες ήταν περισσότερο κατάλληλοι για την εκχύλιση των αντιβακτηριακών συστατικών του φυτού σε σχέση με το νερό (Barbagallo and Chisari, 1987). Πρόσφατη έρευνα με θέμα το πώς επηρεάζουν οι εποχιακές και κλιματικές παράμετροι την αντιμικροβιακή δράση, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι παίζει σημαντικό ρόλο η ημερομηνία συλλογής του φυτού. Για παράδειγμα, δείγματα που συλλέχθηκαν τον Ιούλιο δεν παρουσίασαν τέτοιου είδους δράση, σε αντίθεση με εκείνα που συλλέχθηκαν τον Αύγουστο, γεγονός που υποδεικνύει την εποχιακή ποικιλία των φυτοχημικών συστατικών που υπάρχουν σε αυτά τα είδη (Borchadt et al., 2008).Aντιϊκή δράσηΤα συστατικά του υπερικού, υπερικίνη και ψευδοϋπερικίνη, αναστέλλουν αποτελεσματικά την προσβολή από ιούς μεγάλης ιατρικής σημασίας, συμπεριλαμβανομένου τον ιό HIV-1, τους ερπητοϊούς, τον κυτταρομεγαλοϊό, τον ιό της ηπατίτιδας C. Η υπερικίνη παρουσιάζει πολλαπλούς τρόπους αντιϊκής δράσης, με κυριότερη την αναστολή της πρωτεϊνικής κινάσης που δρα στην αντιγραφή πολλών ιών (Agostinis et al., 1995). Επίσης, σύμφωνα με αναφορές, παρατηρήθηκε αναστολή της έκφρασης του γονιδίου για το HIV-1 όταν η υπερικίνη προστέθηκε τη στιγμή ακριβώς της λοίμωξης υπό συνθήκες περιβάλλοντος με φως. Εντούτοις, η φωτοευαισθησία της αντιϊκής δράσης της υπερικίνης μειώνει την εφαρμογή αυτής της ένωσης στις in vivo μελέτες (Birt et al., 2009). Παρόμοια μελέτη διευκρίνισε κατά πόσο οι ναφθοδιανθρόνες είναι παρούσες σε εκχύλισμα με διαλύτη χλωροφόρμιο, συνεπώς και αν υπάρχει αναστολή της λοίμωξης από τον ιό HIV, καταλήγοντας πως ακόμα και χωρίς αυτές παρατηρείται μια μικρή αναστολή κατά του ιού (Maury et al., 2009). Επιπλέον, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει έρευνα του Darbinian-Sarkissian και συνεργατών οι οποίοι ταυτοποίησαν στο Η. perforatum μια πρωτότυπη πρωτεΐνη η οποία ελαττώνει κατά πολύ τα επίπεδα πολλαπλασιασμού του HIV ιού μέσα στα μολυσμένα από αυτόν κύτταρα (Darbinian-Sarkissian et al., 2006).Αντιοξειδωτική ικανότητα του βαλσαμόχορτουΙδιαίτερη προσοχή έχει δοθεί στις αντιοξειδωτικές ιδιότητες εκχυλισμάτων του Η. perforatum, αναφέροντας την ικανότητά τους για δέσμευση των σταθερών ελευθέρων ριζών. Κύρια «αιτία» αυτής της δράσης είναι τα φλαβονοειδή, γνωστά για το αντιοξειδωτικό τους προφίλ και για τη μη-τοξικότητά τους σε σχέση με άλλα συνθετικά αντιοξειδωτικά που προκαλούν καρκινογένεση ή και ηπατοτοξικότητα. (Zou et al., 2004).
Αλκοολούχα εκχυλίσματα αλλά και υδατικά αφεψήματα ειδών του γένους Hypericum εξετάζονται, δείχνοντας ικανοποιητικά αποτελέσματα τόσο στην αντιοξειδωτική ικανότητα όσο και στην αναστολή της ακετυλοχολινεστεράσης (Hernandez et al., 2010; Ferreira et al., 2006; Silva et al., 2008; Gioti et al., 2009). Επομένως, λαμβάνοντας υπόψη το χολινεργικό έλλειμμα που χαρακτηρίζει τη νόσο Alzheimer, τα εκχυλίσματα υπερικού θα μπορούσαν να μελετηθούν για τη θεραπευτική δράση έναντι της νόσου.Αντιφλεγμονώδης και επουλωτική δράση του βαλσαμόχορτουΑντιφλεγμονώδη συστατικά δρόγης υπερικού που ανιχνεύονται σε μεγάλα ποσά είναι οι φλωρογλουκινόλες και συγκεκριμένα η υπερφορίνη. Η αντιφλεγμονώδης δράση μεθανολικού εκχυλίσματος επιβεβαιώνεται σε in vivo πειράματα αλλά και in vitro μελέτες, με αναστολή ενεργοποίησης του πυρηνικού παράγοντα NF-kB (Menegazzi et al., 2006; Yamakuni et al., 2006) καθώς επίσης και με αναστολή της έκφρασης γονιδίων προ-φλεγμονωδών παραγόντων όπως είναι η συνθάση του νιτρικού οξειδίου (Tedeschi et al., 2003), η προσταγλανδίνη Ε2 (PGE2) (Suntar et al., 2010), προλαμβάνοντας τη δημιουργία οξείας φλεγμονώδους κατάστασης. Η υπερφορίνη επίσης βρέθηκε να δρα ως διπλός αναστολέας της κυκλοοξυγενάσης-1 και της 5- λιποξυγενάσης (Albert et al., 2002).Ελαιώδες εκχύλισμα Η. perforatum χρησιμοποιούταν στην παραδοσιακή θεραπεία για επούλωση πληγών, εγκαυμάτων πρώτου βαθμού, για μυαλγίες καθώς και για διαταραχές στομάχου και γαστρικά έλκη. Πρόσφατη έρευνα των Zdunic και συνεργατών (2009) εξέτασε τη σύσταση και τη δράση του εκχυλίσματος από τα αποξηραμένα άνθη του σε αρουραίους, υποδεικνύοντας υψηλή αντιφλεγμονώδη δραστηριότητα, την οποία απέδωσαν στα φλαβονοειδή συστατικά (κερσετίνη και διαπιγενίνη) (Ozturk et al., 2007; Zdunic et al., 2009).Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει δοθεί στην εφαρμογή του φυτού ως επουλωτικό πληγών, καθώς φαίνεται να σχετίζεται με τη διέγερση παραγωγής ινοβλαστών κολλαγόνου και την ενεργοποίηση των κυττάρων στην “τραυματισμένη” περιοχή, γεγονός που βοηθάει σημαντικά στην επούλωσή της (Ozturk et al., 2007). Σε δημοσιευμένη έρευνα, η βιολογική δράση για αναγέννηση των ιστών ενός μίγματος ελαιώδους εκχυλίσματος H. perforatum με Calendula officinalis, αποδείχθηκε σε χειρουργικές πληγές από την καισαρική τομή σε μια ομάδα 24 ασθενών (Lavagna et al., 2001).
Οι έρευνες για την αξιολόγηση αυτής της ιδιότητας βρίσκονται σε αρκετά ικανοποιητικό επίπεδο, in vitro και in vivo, ενώ η υπεύθυνη ουσία είναι και πάλι η υπερφορίνη. Ενθαρρυντικά αποτελέσματα στις βιβλιογραφικές αναφορές παρουσιάζονται όσον αφορά τον τρόπο χορήγησης (per os, τοπικά), την ποσότητα και το χρόνο θεραπευτικής απόκρισης. Ελαιώδες εκχύλισμα βρέθηκε να συντομεύει το πρώτο στάδιο της θεραπευτικής περιόδου και να συμβάλλει στην αντίσταση προς τις πιθανές μολύνσεις (Suntar et al., 2010).Αντιεθιστική δράση κατά αλκοόλ & άλλων εξαρτησιογόνων ουσιώνΔεν είναι δύσκολο να αντιληφθούμε τη συσχέτιση αλκοολισμού και κατάθλιψης, καθώς η παθοφυσιολογία και των δύο καταστάσεων περιλαμβάνει κάποιες νευροχημικές ομοιότητες, όπως χαμηλές συγκεντρώσεις σεροτονίνης στον εγκέφαλο. Συνεπώς, αρκετοί αλκοολικοί ασθενείς έχουν συμπτώματα κατάθλιψης. Τα τελευταία χρόνια αρκετές in vivo μελέτες έχουν δείξει ότι εκχυλίσματα Η. perforatum μειώνουν την εθελούσια λήψη αλκοόλης, χωρίς μάλιστα να αναπτυχθεί ανθεκτικότητα μετά από χρόνια χορήγηση. Ωστόσο ο μηχανισμός της επίδρασης αυτής δεν έχει εξακριβωθεί πλήρως. Η υπερφορίνη θεωρείται ως η κύρια αίτια για αυτό το ευεργετικό αποτέλεσμα (Perfumi et al., 2001). Ομάδα ερευνητών που ασχολείται με αυτό το θέμα έδειξε σε σχετικά πρόσφατη δημοσίευση ότι συνδυασμένη χορήγηση εκχυλίσματος δρόγης υπερικού σε υπερκρίσιμο CO2, με χαμηλή δόση ενός οπιοειδούς ανταγωνιστικού υποδοχέα (ναλοξόνη) και με επαναλαμβανόμενες εγχύσεις του φυτικού εκχυλίσματος, μπορεί να μειώσει την εξάρτηση από το αλκοόλ (Perfumi et al., 2005). Δεδομένων αυτών των ενδείξεων και πληροφοριών, προτείνεται ότι το υπερικό θα μπορούσε να έχει θεραπευτική δύναμη στην κλινική αντιμετώπιση της κατάχρησης και άλλων ουσιών που προκαλούν εθισμό (καπνός, καφεΐνη, ναρκωτικά) (Uzbay, 2008).Πίνακας 1-3: Μονογραφία του Hypericum perforatum L., εγκεκριμένη από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΕΑ) το 2009Ποιοτικός και ποσοτικός προσδιορισμός-Φυτικά σκευάσματα

Οδός χορήγησης: Από του στόματος χρήση.Αντενδείξεις
Υπερευαισθησία στα δραστικά συστατικά
Ταυτόχρονη χορήγηση με κυκλοσπορίνες, τακρολίμες, αμπρεναβίρη, ινδιναβίρη και άλλους αναστολείς πρωτεασών, ιρινοτεκάνη και βαρφαρίνη.Ειδικές προειδοποιήσεις και προφυλάξεις κατά τη χρήση
Έντονη έκθεση σε UV-ακτινοβολία πρέπει να αποφεύγεται κατά τη διάρκεια χρήσης. Καθώς δεν είναι διαθέσιμα επαρκή δεδομένα, η χρήση σε παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών δεν συνίσταται.Αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα και άλλες μορφές αλληλεπίδρασης
Ξηρό εκχύλισμα Hypericum μειώνει τη δράση των CYP3A4, CYP2C9, CYP2C19 και P-γλυκοπρωτεΐνης. Η ταυτόχρονη χρήση κυκλοσπορίνης, τακρολίμης για συστεμική χρήση, αμπρεναβίρης, ινδιναβίρης και άλλων αναστολέων πρωτεασών, ιρινοτεκάνης και βαρφαρίνης δεν ενδείκνυται.
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται σε περίπτωση ταυτόχρονης χρήσης φαρμάκων των οποίων επηρεάζεται ο μεταβολισμός από τα CYP3A4, CYP2C9, CYP2C19 ή P- γλυκοπρωτεΐνη (αμιτριπτυλίνη, φεξοφεναδίνη, βενζοδιαζεπίνες, μεθαδόνη, σιμβαστατίνη, διγοξίνη, φιναστερίδη), διότι είναι πιθανή η μείωση των συγκεντρώσεων στο πλάσμα.Η μείωση των συγκεντρώσεων στο πλάσμα από τη λήψη αντισυλληπτικών μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη αιμορραγία ενδομητρίου και μειωμένη ασφάλεια στον έλεγχο εγκυμοσύνης. Γυναίκες που χρησιμοποιούν αντισυλληπτικά από το στόμα θα πρέπει να παίρνουν επιπλέον μέτρα αντισύλληψης.
Πριν από χειρουργείο πιθανές αλληλεπιδράσεις με φάρμακα που χρησιμοποιούνται για γενική και τοπική αναισθησία πρέπει να προσδιορίζονται. Εάν είναι απαραίτητο, το φυτικό φάρμακο πρέπει να διακοπεί. Η αυξημένη ενζυμική δραστηριότητα επανέρχεται σε κανονικά επίπεδα μέσα σε 1 εβδομάδα μετά τη διακοπή.
Ξηρό εκχύλισμα βαλσαμόχορτου μπορεί να συμβάλλει σε σεροτονινεργικά αποτελέσματα όταν συνδυάζεται με αντικαταθλιπτικά όπως αναστολείς επαναπρόσδεσης σεροτονίνης, βουσπιρόνη ή τριπτάνες. Ασθενείς που λαμβάνουν άλλα συνταγογραφούμενα φάρμακα θα πρέπει να συμβουλεύονται το γιατρό ή το φαρμακοποιό πριν πάρουν το εκχύλισμα.Κύηση και Γαλουχία
Μελέτες σε ζώα έχουν δείξει συγκρίσιμα αποτελέσματα. Πιθανός κίνδυνος για τους ανθρώπους είναι άγνωστος. Λόγω έλλειψης επαρκών κλινικών δεδομένων, η χρήση κατά τη διάρκεια εγκυμοσύνης και γαλουχίας δεν συνίσταται.Επίδραση στην ικανότητα οδήγησης και χρήσης μηχανημάτων
Επαρκείς μελέτες στην αποτελεσματικότητα όσον αφορά την ικανότητα οδήγησης και χρήσης μηχανημάτων δεν έχουν διεξαχθεί.Ανεπιθύμητες ενέργειες
Γαστρεντερικές διαταραχές, δερματικές αλλεργικές αντιδράσεις, κόπωση και ανησυχία μπορεί να προκληθούν. Η συχνότητα δεν είναι γνωστή. Ανοιχτόχρωμες επιδερμίδες μετά από παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο είναι πιθανό να παρουσιάσουν δερματικά συμπτώματα τύπου ηλιακού εγκαύματος. Εάν εμφανιστούν άλλες αντιδράσεις που δεν σημειώνονται παραπάνω, απαιτείται συμβουλή γιατρού ή φαρμακοποιού.Υπερδοσολογία
Μετά τη λήψη 4.5 g ξηρού εκχυλίσματος κάθε ημέρα για 2 εβδομάδες και επιπλέον 15 g ξηρού εκχυλίσματος αναφέρονται επιληπτικά επεισόδια και σύγχυση πριν τη νοσηλεία. Ύστερα από κατάποση υπερδοσολογίας, ο ασθενής θα πρέπει να προστατεύεται από το ηλιακό φως και άλλες πηγές υπεριώδους ακτινοβολίας για 1-2 εβδομάδες.Προκλινικά δεδομένα ασφαλείας
Μελέτες χορήγησης είτε εφάπαξ είτε επαναλαμβανόμενης τοξικής δόσης δεν έδειξαν τοξικές επιδράσεις. Ήπια θετικά αποτελέσματα αιθανολικού εκχυλίσματος στο ΑMES-test (Salmonella typhimurium TA 98 και TA 100, με ή χωρίς μεταβολική δραστικότητα) μπορούν να αποδοθούν στην κερσετίνη και δεν σχετίζονται με την ανθρώπινη ασφάλεια. Σημάδια μετάλλαξης δεν ανιχνεύονται σε περαιτέρω in vitro και in vivo συστήματα εξέτασης. Πειράματα στην αναπαραγωγική τοξικότητα είχαν διφορούμενα αποτελέσματα. Πειράματα για την πιθανότητα καρκινογένεσης δεν έχουν ακόμα δημοσιευθεί.Φωτοτοξικότητα: μετά την από του στόματος χορήγηση 1800mg εκχυλίσματος κάθε μέρα για 15 ημέρες η δερματική ευαισθησία προς την UV-A ακτινοβολία αυξήθηκε και η ελάχιστη δόση για χρωματισμό μειώθηκε αισθητά. Στην προτεινόμενη δοσολογία, δεν αναφέρονται σημάδια φωτοτοξικότητας.Πάντα χρησιμοποιείτε τα βότανα υπό την επίβλεψη ενός ειδικού ιατρού και ποτέ μόνοι σας. Μην χρησιμοποιείτε βότανα κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, σε συνδυασμό με άλλα φάρμακα ακόμα και συμπληρώματα χωρίς την γνώμη ιατρού. Οι φυσικές θεραπείες και τα βότανα δεν αποτελούν υποκατάστατο ιατρικής περίθαλψης.
Οι πληροφορίες που παρέχονται είναι καθαρά και μόνο για ενημερωτικό σκοπό.
Η σελίδα δεν φέρει καμία ευθύνη: Διαβάστε τους όρους χρήσηςΔιαβάστε ακόμη:Φτιάχνω βαλσαμόλαδο και βάμμα υπέρικου