Η υδροπονία Απο το Α Εως το Ω

 καλλιέργεια, υδροπονία, αεροπονία, ενυδροπονία

Υδροπονία είναι η καλλιέργεια φυτών σε τεχνητά υποστρώματα και όχι στο έδαφος. H τεχνική αυτή καλλιέργειας αν και πρωτότυπη, έρχεται από το παρελθόν και λέγεται υδροπονία.

Είναι η υδροπονία βιολογική μέθοδος καλλιέργειας;

Η υδροπονία (υδροπονική) ΔΕΝ θεωρείται βιολογική μέθοδος καλλιέργειας σε καμία χώρα του κόσμου. Ο κύριος λόγος είναι ότι πρόκειται για καλλιέργεια χωρίς χώμα, η ύπαρξη του οποίου είναι (για την ώρα) απαράβατος όρος για την πιστοποίηση μιας καλλιέργειας ως βιολογική. Επιπλέον, στις περισσότερες υδροπονικές καλλιέργειες γίνεται προσθήκη χημικών και όχι βιολογικών λιπασμάτων στο νερό. Τα λιπάσματα αυτά αποτελούν την τροφή των φυτών και έχουν άμεση επίπτωση στην υφή και τη γεύση των λαχανικών. Παρά ταύτα, ήδη στο εξωτερικό γίνονται προσπάθειες ένταξης της υδροπονίας στις βιολογικές καλλιέργειες, υπό αυστηρές προϋποθέσεις φυσικά, ανάμεσα στις οποίες είναι και η χρήση βιολογικού λιπάσματος και μόνο.

Να τονίσουμε ότι, λόγω της φύσης της καλλιέργειας, πολύ σπάνια αναπτύσσονται ζιζάνια και αν γίνει αυτό θα είναι ελάχιστα. Επίσης, η ανάπτυξη μιας υδροπονικής μονάδας σε πολλά και ανεξάρτητα μεταξύ τους θερμοκήπια έχει δείξει ότι καθυστερεί ή και αποτρέπει τη μετάδοση ασθενειών των φυτών. Με άλλα λόγια, τα φυτά έχουν λιγότερους εχθρούς και σαφώς μικρότερες ανάγκες σε εντομοκτόνα.

Λίγα λόγια για την ιστορία

Ο όρος υδροπονία (hydroponics) προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις ύδωρ και πόνημα. Η τεχνική της υδροπονίας ήταν γνωστή τόσο στους Βαβυλώνιους (Κρεμαστοί Κήποι της Βαβυλώνας), όσο και στους Αζτέκους (Επιπλέοντες Κήποι).
Η πρώτη δημοσιευμένη εργασία για την καλλιέργεια χερσαίων φυτών χωρίς χώμα ήταν το 1627 το βιβλίο ‘Sylva Sylvarum’ του Francis Bacon, τυπωμένο ένα χρόνο μετά το θάνατό του. Η υδροπονία έγινε μια δημοφιλής τεχνική έρευνας μετά από αυτό. Το 1699, ο John Woodward δημοσίευσε πειράματα υδροπονίας με δυόσμο. Βρήκε ότι τα φυτά σε λιγότερο καθαρές πηγές νερού αναπτύχθηκαν καλύτερα από τα φυτά σε αποσταγμένο νερό. Μέχρι το 1842, ένας κατάλογος 9 στοιχείων που πιστεύεται ότι είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη των φυτών είχαν συγκεντρωθεί, και τα ευρήματα των Γερμανών βοτανολόγων Julius von Sachs και Wilhelm Knop, κατά τα έτη 1859-65, οδήγησαν στην ανάπτυξη της τεχνικής της καλλιέργειας χωρίς χώμα. Ο όρος υδροπονία δεν χρησιμοποιήθηκε βέβαια πρώτη φορά παρά το 1937…Κατά τη διάρκεια μάλιστα του Β’ παγκοσμίου πολέμου, στρατεύματα που βρίσκονταν σε νησιά του Νότιου Ειρηνικού παρήγαγαν τα αναγκαία φρέσκα φρούτα και λαχανικά σε μονάδες υδροπονίας. Το επόμενο μεγάλο βήμα έγινε όταν η ΝASA χρηματοδότησε έρευνα παραγωγής προϊόντων στο φεγγάρι, ή και σε άλλους πλανήτες, ένα πρόγραμμα το οποίο είναι υπο εξέλιξη. Στις μέρες μας η υδροπονία προσελκύει περισσότερους καλλιεργητές από ποτέ, δίνοντας ταυτόχρονια πλεονεκτήματα σε καταναλωτή, καλλιεργητή και περιβάλλον.

Στην Ελλάδα

Με βάση στοιχεία του IRTC (International Research and Training Centre for Sustainability), του μη κερδοσκοπικού οργανισμού που συλλέγει στοιχεία και γενικά καταγράφει όλη την γνώση που υπάρχει πάνω στον τομέα την υδροπονίας στην Νοτιοανατολική Ευρώπη, αλλά και στον χώρο της Μέσης Ανατολής η υδροπονία στην Ελλάδα καλύπτει 1.750 στρέμματα περίπου. Η μέθοδος αυτή δεν εφαρμόζεται μόνο για την παραγωγή κηπευτικών προϊόντων, αλλά έχει επεκταθεί και στην ανθοκομία. Έτσι από τα 1.750 συνολικά στρέμματα, στα 1.450 έχει αναπτυχθεί η καλλιέργεια των κηπευτικών και στα υπόλοιπα 300 η ανθοκομία. Βάσει, λοιπόν, των στοιχείων που έχουμε στην διάθεση μας παρατηρούμε ότι στην Βόρεια Ελλάδα η υδροπονία έχει αναπτυχθεί σε έκταση 400 στρεμμάτων, στην Κεντρική Ελλάδα στα 150 στρέμματα, στην Αττική και στα νησιά στα 300 στρέμματα, στην Πελοπόννησο στα 450 στρέμματα, στη Δυτική Ελλάδα στα 100 και τέλος στην Κρήτη η υδροπονία καλύπτει έκταση 350 στρεμμάτων. Σχετικά τώρα με το μέγεθος που έχουν οι υδροπονικές μονάδες στην χώρα μας, πληροφορούμαστε ότι υπάρχουν 3 μονάδες που έχουν έκταση 100 στρέμματα και πάνω, 15 μονάδες έχουν έκταση 20-50 στρέμματα, ενώ από 3-20 στρέμματα υπάρχουν 115 μονάδες. Εντύπωση, ωστόσο, μας προκαλεί το στοιχείο ότι δεν υπάρχουν στην χώρα μας υδροπονικές μονάδες που να έχουν έκταση από 50-100 στρέμματα. Στο 50% των υδροπονικών μονάδων έχει αναπτυχθεί η καλλιέργεια της τομάτας όλων των τύπων όπως είναι η beef, η cluster, και η cherry, στο 25% η καλλιέργεια του αγγουριού, ενώ στο 10% καλλιεργούνται πιπεριές μαρούλι, κολοκύθι μελιτζάνα. Τέλος στο υπόλοιπο 15% της συνολικής υδροπονικής έκτασης έχει αναπτυχθεί η ανθοκομία με δημοφιλή είδη προς καλλιέργεια να είναι η ζέρμπερα, το γαρύφαλλο το χρυσάνθεμο το ανθούριο και η γυψοφίλη.

Στο παρακάτω βίντεο πάντως μπορείτε να δείτε και στην πράξη την υδροπονία στις εγκαταστάσεις μας στην Αλεξάνδρεια Ημαθίας.

Άρθρα από τα οποία χρησιμοποιήθηκαν πληροφορίες
http://www.hydroponics.gr/profil/idroponia.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Hydroponics

Η υδροπονία είναι μια τεχνολογικά εξελιγμένη μέθοδος γεωργικής παραγωγής στην οποία τα φυτά αναπτύσσονται χωρίς έδαφος (χώμα), αλλά με τις ρίζες τους μέσα σε νερό και θρεπτικά διαλύματα απαραίτητα για τη σωστή λειτουργία και απόδοση των φυτών. Φυσικά προϊόντα όπως ο πετροβάμβακας ή ο περλίτης χρησιμοποιούνται αντί χώματος και οι καλλιέργειες τροφοδοτούνται με μια μορφή ισορροπημένων θρεπτικών ουσιών, απαραίτητων για σωστή λειτουργία και απόδοση των φυτών.

Στην Eλλάδα ως τεχνητό υπόστρωμα χρησιμοποιείται κυρίως ο περλίτης, γιατί είναι ένα εθνικό προϊόν, φθηνό που έχει όλες τις απαραίτητες ιδιότητες για την υδροπονική καλλιέργεια, ενώ υπάρχουν και άλλα όπως η ελαφρόπετρα, άμμος και το χαλίκι. Tο τεχνητό υπόστρωμα πρέπει να έχει μικρή εναλλακτική ικανότητα, δηλαδή τη δυνατότητα να μη δεσμεύει τα θρεπτικά στοιχεία από το διάλυμα, αλλά να τα αφήνει ελεύθερα να απορροφούνται από το φυτό.

Με την μέθοδο αυτή η θρέψη του φυτού δεν βασίζεται στο χώμα, αλλά στο νερό και στα θρεπτικά στοιχεία που έχουμε βάλει μέσα.

Tο υπόστρωμα που είναι αδρανές, το μόνο που προσφέρει είναι να στηρίζει την καλλιέργεια και να παρέχει χώρο για την ανάπτυξη του ριζικού συστήματος.

Η υδροπονία, μια επαναπροσδιοριζόμενη αρχαία λύση ή μια σύγχρονη παγίδα; Η υδροπονία μοιάζει με το τελευταίο χαρτί κάθε αυτοκρατορίας όταν φαινομενικά τελειώνουν οι πόροι της εκάστοτε εποχής. Έχουμε αναφορές για καλλιέργειας σε νερό από την εποχή της αρχαίας Αιγύπτου, όταν για να τραφεί ο μεγάλος αριθμός σκλάβων που δούλευαν για την κατασκευή των πυραμίδων ήταν απαραίτητη η καλλιέργεια τροφής ακόμα και μέσα στο νερό, στις όχθες του ποταμού Νείλου.

Εκμεταλλεύονταν την παλίρροια του Νείλου ώστε να ωφελούνται από τα νερά και τα οργανικά τους στοιχεία, με αποτέλεσμα να έχουν πολύ μεγαλύτερες σοδειές. Υπάρχουν ακόμα αναφορές πως ο κρεμαστός κήπος της Βαβυλώνας είχε επιτευχθεί με την αξιοποίηση ενός ποταμού που διέσχιζε τον κήπο και πρόσφερε ένα μοναδικό θέαμα. Η χρήση της υδροπονίας ήταν επίσης αρκετά διαδεδομένη, ως μορφή καλλιέργειας, στην Ασία από τα αρχαία χρόνια και ιδιαίτερα στην Κίνα ενώ αναφορές για τεχνικές υδροπονίας υπάρχουν και σε ευρήματα από την εποχή των Αζτέκων.

Στον σύγχρονο κόσμο η υδροπονία (ξανα) ανακαλύφθηκε τον 18ο αιώνα, όταν παρατηρήθηκε ότι το νερό είναι εκείνο που τρέφει τις ρίζες των φυτών και πως το χώμα συγκρατεί και τρέφει το νερό. Έκτοτε βγήκε το συμπέρασμα ότι με την καλλιέργεια φυτών σε ένα υγρό μέσο και με την τροφοδότηση αυτού με ωφέλιμα ιχνοστοιχεία, θα λύνονταν πολλά προβλήματα που προκύπτουν από την κλασική καλλιέργεια.

Ακόμα περισσότερο ενδιαφέρον για την υδροπονία έχει προκληθεί τα τελευταία χρόνια και λόγω της σχέσης της με τη διαστημική τεχνολογία. Το βασικό ώφελος της υδροπονίας είναι πως μας απαλλάσσει από την εύρεση και την προετοιμασία γόνιμου εδάφους, που όλοι γνωρίζουμε πόση υπομονή και κούραση χρειάζεται. Επίσης με την καλλιέργεια σε υγρό περιβάλλον δεν θα έχουμε ποτέ προβλήματα από ζιζάνια, έντομα και αρκετές παθήσεις, που έχουν ανάγκη την παρουσία χώματος να αναπτυχθούν.

Υπάρχουν αρκετές τεχνικές υδροπονίας και χωρίζονται στις εξής βασικές κατηγορίες:

Παθητικό σύστημα
Είναι η τεχνική υδροπονίας στην οποία το νερό είναι τοποθετημένο ακίνητο σε ένα δοχείο και οι ρίζες των φυτών μεγαλώνουν εξ ολοκλήρου σε αυτό. Με την χρήση τρόμπας αέρος και ειδικής πέτρας, τοποθετημένης στο νερό, δημιουργούνται φυσαλίδες οξυγόνου στις ρίζες των φυτών. Το βασικό μειονέκτημα αυτού του συστήματος είναι η έλλειψη αρκετού οξυγόνου στις ρίζες, που είναι απαραίτητο για μεγάλη καρποφορία. Στα θετικά συγκαταλέγεται η ευκολία της λειτουργίας του συστήματος.

Ενεργητικό σύστημα
Είναι η τεχνική υδροπονίας όπου οι ρίζες των φυτών αναπτύσσονται σε ένα μέσο-υποκατάστατο του χώματος, όπως ο περλίτης, οι κόκκοι φοίνικα, ο πετροβάμβακας κ.ά. Με την χρήση μια τρόμπας νερού μεταφέρεται συνεχώς νερό συμπληρωμένο με ωφέλιμα ιχνοστοιχεία από μια δεξαμενή στις ρίζες των φυτών μας, το οποίο χάρη στη βαρύτητα καταλήγει πάλι στην δεξαμενή. Δημιουργείται έτσι μία συνεχής ανακύκλωση στο νερό που εμπλουτίζεται με χρήσιμα στοιχεία και οξυγόνο. Το αρνητικό αυτού του συστήματος είναι η μεγάλη δυσκολία συντήρησης ενώ στα θετικά του είναι η αυξημένη παραγωγικότητα.

Αεροπονία
Πρόκειται για μία υπερσύγχρονη τεχνική, η οποία απαιτεί ειδικούς ψεκαστήρες ή ακόμα και συστήματα ατμοποίησης, που τροφοδοτούν τις ρίζες με ιχνοστοιχεία συνεχόμενα σε μορφή ατμού. Στα αρνητικά της περιλαμβάνεται το υπερβολικό κόστος και στα θετικά η τεράστια και ταχύτατη παραγωγή.

Το συμπέρασμα μετά από αρκετά χρόνια καλλιέργειας υδροπονίας είναι πως ως μέθοδος μας προσφέρει αρκετές λύσεις αλλά έχουν προκύψει και σημαντικά προβλήματα: Παρά τη μεγάλη μελέτη που έχει γίνει για την εύρεση και την αναπαραγωγή των ωφέλιμων ιχνοστοιχείων, έχουμε κατορθώσει να αναπαράξουμε μόνο τα πρωτεύοντα από αυτά, που σχετίζονται με την ανάπτυξη του καρπού, και όχι τα δευτερεύοντα που έχουν να κάνουν με τη γεύση του, ενδεχομένως και με την υγεία μας. Ως αποτέλεσμα, το αγγούρι και η ντομάτα που καλλιεργούνται σε συστήματα υδροπονίας παρατηρείται να έχουν παρόμοια γεύση, όπως και πολλά άλλα λαχανικά. Επίσης η καλλιέργεια υδροπονίας απαιτεί ακριβά όργανα έλεγχου λόγω των μεγάλων αλλαγών στην αλκααλικότητα του νερού και απαιτεί βασικές γνώσεις χημείας. Ακόμα έχουν αναπτυχθεί νέες παθήσεις που έχουν ως βάση το νερό και προκαλούν πολύ μεγαλύτερες ζημιές σε σχέση με της κοινές παθήσεις του χώματος που αντιμετωπίζονται πιο εύκολα.

Μια σύγχρονη, πολλά υποσχόμενη και πιο οικολογική τεχνική υδροπονίας είναι η ενυδροπονία:
Η τεχνική αυτή εφαρμόζεται σε ένα ενυδρείο όπου τα φυτά συμβιώνουν με διάφορα είδη ψαριών. Εκεί θα δημιουργηθούν τα απαραίτητα ιχνοστοιχεία και αυτά θα θρέφουν τα φυτά, όπως συμβαίνει και με το ενεργητικό σύστημα υδροπονίας. Στη συνέχεια τα φυτά γίνονται τροφή για τα ψάρια με τα υπολείμματα στο νερό. Ένα υγιές, αρμονικό σύστημα, με απλές απαιτήσεις και χωρίς να χρειάζονται ιδιαίτερες γνώσεις.

Η υδροπονία είναι μια καινοτόμα μέθοδος καλλιέργειας, στην οποία δεν απαιτείται καλλιέργεια σε χώμα. Το φυτό λαμβάνει όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά από ένα υγρό διάλυμα, το οποίο διαπερνάει το ριζικό του σύστημα και ανακυκλώνεται διαρκώς. Σε κάποιες περιπτώσεις τα φυτά είναι γυμνόριζα ενώ σε άλλες οι ρίζες μεγαλώνουν σε κάποιο αδρανές υπόστρωμα (περλίτη, πετροβάμβακα… ).

Η αεροπονία, είναι μια παραλλαγή της υδροπονίας, κατά την οποία το ριζικό σύστημα των φυτών, βρίσκεται διαρκώς γυμνό σε υδρονέφωση ενός διαλύματος θρεπτικών συστατικών.

Η υδροπονική και αεροπονική καλλιέργεια, είναι αποδεδειγμένα αρκετά πιο αποτελεσματικές μέθοδοι καλλιέργειας σε σύγκριση με την παραδοσιακή. Και παρόλο που έχουν αρκετά πλεονεκτήματα (πχ λιγότερες ασθένειες, απόλυτα ελεγχόμενες…) έχουν ένα βασικό και μεγάλο μειονέκτημα.
Το αρκετά μεγαλύτερο κόστος εγκατάστασης και επίβλεψης. Έτσι είναι οικονομικά προσοδοφόρες μόνο σε σχετικά μεγάλες θερμοκηπιακές καλλιέργειες και όχι σε μικρές και ατομικές καλλιέργειες.

Φυσικά υπάρχουν κάποιες οικονομικές DIY λύσεις, αλλά οι περισσότερες απαιτούν δημιουργία αυτοματισμών με γνώση ηλεκτρονικής, κώδικα και γεωπονίας.

Αυτό το κενό προσπαθεί να γεφυρώσει το SproutsIO, μια μικρή “smart” γλάστρα που συνδυάζει υδροπονία και αεροπονία, με αισθητήρες και έξυπνο λογισμικό.  Έτσι μπορεί να αναλάβει να καλλιεργήσει τα φυτά σας αυτόματα, χωρίς κανένα απολύτως κόπο και χωρίς χρήση χημικών φαρμάκων.

Σύμφωνα με τους δημιουργούς μάλιστα, μπορείτε να επιλέξετε τις συνθήκες καλλιέργειας ώστε να δώσετε ξεχωριστά χαρακτηριστικά στο φυτό σας.

Το Sprouts διαθέτει δικό του LED φωτισμό, ο οποίος μπορεί να προσαρμοστεί αυτόματα αναλόγως με τις ανάγκες του φυτού. Εκτός από τον φωτισμό, διαθέτει και WiFi και έτσι μπορεί να συνδεθεί στο δίκτυο του σπιτιού σας και να παρακολουθείτε την εξέλιξη των φυτών σας από τον υπολογιστή ή και το κινητό σας.

Εφόσον ξεκινήσετε την καλλιέργεια, και προσθέσετε το υπόστρωμα και το απαραίτητο νερό στο σύστημα, δεν χρειάζεται καμία άλλη φροντίδα από εσάς. Το ίδιο το SproutsIO ανακυκλώνει διαρκώς το νερό που υπάρχει στο σύστημά του.

Οι διαστάσεις του είναι περίπου 30 εκατοστά διάμετρος,20/90 εκατοστά ύψος χωρίς/με το φως, θυμίζοντας αυτές μιας μικρής γλάστρας. Οπότε τα φυτά τα οποία μπορείτε να καλλιεργήσετε είναι συνήθως μικρά φυτά  (πχ μαρούλια, λάχανα, μυρωδικά, τοματίνια…)

Το Sprouts, μετά από αρκετά χρόνια προετοιμασίας και σχεδιασμού, αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο τελικό στάδιο της χρηματοδότησης μέσω της πλατφόρμας Crowdfunding του Kickstarter.

Και μέχρι στιγμής δεν φαίνεται να τα πηγαίνει και τόσο καλά… Με 20 μέρες μόνο να απομένουν, έχει συγκεντρώσει περίπου το μισό ποσό από αυτό που αναζητούσε. 

Και αν αναρωτιέστε πως ένα τόσο καινοτόμο και πρακτικό προϊόν με πολύ όμορφο design δεν έχει γίνει τεράστια επιτυχία, ο λόγος είναι αυτός που υποψιαζόσαστε. Η τιμή.

Πόσο κοστίζει 

---

Το κάθε SproutsIO κοστίζει, μέσω του Kickstarter, περίπου 600 ευρώ, τιμή αρκετά τσουχτερή. Ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι στην τελική πρόκειται για μόνο μία γλάστρα. Και όσα και να είναι τα πλεονεκτήματα της υδροπονίας και της έξυπνης τεχνολογίας, είναι αδύνατο να γίνει απόσβεση του ποσού, καλλιεργώντας μόνο ένα φυτό κάθε φορά.

Πάντως παρόλα αυτά, είναι ένα πολύ όμορφο και χρήσιμο προϊόν, που αν κάποια στιγμή η τιμή του γίνει λίγο πιο λογική, μπορεί να βρίσκεται σε κάθε σπίτι.

Μερικά παρόμοια μοντέλα σε πιο προσιτή τιμή

---

Η SproutsIO σίγουρα δεν είναι η μόνη αντίστοιχη έξυπνη γλάστρα. Στην αγορά, έχουν κυκλοφορήσει αρκετές. Για παράδειγμα πρόσφατα κυκλοφόρησε και  αυτη η γλάστρα σε πολύ πιο προσιτή τιμή.