10 μυστικά για τη φροντίδα των παχύφυτων

Παχύφυτα, ένας ολόκληρος κόσμος από υπέροχα εξωτικά φυτά για να επιλέξουμε! Τα παχύφυτα είναι εξαιρετικά δημοφιλή καλλωπιστικά φυτά που μπορούμε να φυτέψουμε σχεδόν παντού! Στον κήπο, στην αυλή και το μπαλκόνι, ενώ τα τελευταία χρόνια συναντάμε πολύ συχνά σε εσωτερικούς χώρους σπιτιών και γραφείων. Άλλωστε τα παχύφυτα εκτός από πανέμορφα, έχουν και μικρές ανάγκες σε φροντίδα! Είναι πολύ προσαρμοστικά και ιδιαίτερα ελκυστικά χάρη στην εξωτική τους εμφάνιση, η οποία συνδιάζεται με μεγάλη αντοχή και ελάχιστη περιποίηση. Από επιστημονική άποψη, με την ονομασία «παχύφυτα» αναφερόμαστε μια μεγάλη κατηγορία φυτών που διαθέτουν παχιά σαρκώδη φύλλα, τα οποία λειτουργούν ως αποθήκες νερού και χρησιμεύουν για την επιβίωση τους σε συνθήκες ξηρασίας και έλλειψης νερού. Η κατηγορία των παχύφυτων περιέχει πολλές οικογένειες φυτών όπως κάκτους, αγαύες, ευφόρμπιες, κρασούλες, βρομέλιες και περιλαμβάνει χιλιάδες είδη φυτών με ποικιλία σχήματων, μεγεθών, χρώματων και λουλουδιών. Ας δούμε αναλυτικά όσα πρέπει να γνωρίζουμε για τη φροντίδα των παχύφυτων, πόσο φως θέλουν, κάθε πότε τα ποτίζουμε, τι συνθήκες χρειάζονται για να μας δώσουν λουλούδια και πώς μπορούμε να τα διατηρήσουμε γεμάτα χρώμα και ζωντάνια! Πώς ξεχωρίζουμε τα παχύφυτα από τους κάκτους; Πολύ συχνά οι κάκτοι και τα παχύφυτα αναφέρονται μαζί και υπάρχει αρκετή σύγχυση γύρω από το πως τους ξεχωρίζουμε, είναι πολύ χρήσιμο λοιπόν να ξεδιαλύνουμε αυτή τη διάκριση. Oι κάκτοι ανήκουν στα παχύφυτα, επόμενως τα παχύφυτα είναι η μεγάλη κατηγορία που εκτός από κάκτους περιλαμβάνει και άλλα φυτά. Πρέπει να τονίσουμε ότι τα αγκάθια δεν αποτελούν στοιχείο διαφοροποίησης, καθώς υπάρχουν παχύφυτα που έχουν αγκάθια όπως η ευφόρμπια και η αγαύη που δεν ανήκουν στην οικογένεια των κακτοειδών. Οι κάκτοι διαφοροποιούνται από τα παχύφυτα καθώς διαθέτουν τις αρεόλες, τα χαρακτηριστικά χνουδωτά εξογκώματα από τα οποία εκπτύσσονται υπέροχα λουλούδια, αγκάθια ή και νέοι βλαστοί. Τα παχύφυτα δεν διαθέτουν αρεόλες. 

 Χρειάζονται πολύ φως τα παχύφυτα για να αναπτυχθουν; Τα παχύφυτα αγαπούν το φως και χρειάζονται καλό φωτισμό για να ευδοκιμήσουν. Βέβαια, υπάρχουν διαφορετικές ανάγκες φωτισμού ανάλογα το είδος, ενώ κάποια παχύφυτα όπως οι χαβόρθιες, οι γαστέριες και κάποια είδη κρασούλας θέλουν σχετικά σκιερά σημεία. Επίσης, καλό είναι να αποφεύγονται οι έντονες απευθείας ακτίνες του ήλιου, ιδίως τους καλοκαιρινούς μήνες, καθώς μπορούν να δημιουργήσουν εγκαύματα και μεταχρωματισμούς στα φύλλα των παχύφυτων. Ο ανεπαρκής φωτισμός, ειδικά όταν τα παχύφυτα είναι σε εσωτερικό χώρο, δημιουργεί προβλήματα στην ανάπτυξή τους και ανοικτοκίτρινες περιοχές στα φύλλα. Τα παχύφυτα για να ανθοφορήσουν χρειάζονται τουλάχιστον 6-8 ώρες ημερήσιου φωτισμού, επομένως το πλούσιο φως και η ανάλογη ηλιοφάνεια αποτελούν απαραίτητο στοιχείο φροντίδας για να τα διατηρήσουμε ζωηρά και υγιή. Σε τι θερμοκρασίες ευδοκιμούν τα παχύφυτα; Τα περισσότερα παχύφυτα αναπτύσσονται σε περιβάλλον σχετικά υψηλών θερμοκρασιών. Την περίοδο της άνοιξης που αναπτύσσονται με πιο γρήγορο ρυθμό, ιδανικές θερμοκρασίες για τα παχύφυτα είναι γύρω στους 25°C. Όταν η θερμοκρασία πέφτει κάτω των 18°C μειώνεται σημαντικά ο ρυθμός ανάπτυξης τους και είναι κάτι που πρέπει να αποφεύγουμε. Την περιόδο του καλοκαιριού, τα παχύφυτα μπορούν να αντέξουν και σε συνθήκες καύσωνα όπου η θερμοκρασία αγγίζει και τους 40°C. Τον χειμώνα, τα παχύφυτα ευδοκιμούν χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία σε θερμοκρασίες μέχρι 10°C, ενώ για λίγο χρονικό διάστημα μπορούν να αντέξουν και σε θερμοκρασία μέχρι 5°C. 

 Ποιο χώμα είναι κατάλληλο για την καλλιέργεια των παχύφυτων; Τα παχύφυτα για να αναπτυχθούν και να ευδοκιμήσουν χρειάζονται ειδικό φυτόχωμα που να εξασφαλίζει καλή αποστράγγιση και καλό αερισμό για να μην σαπίσει το ευαίσθητο ριζικό τους σύστημα. Προμηθευόμαστε εξειδικευμένα φυτοχώματα για παχύφυτα που περιέχουν χονδρόκοκκη άμμο, περλίτη και ελαφρόπετρα, εμπλουτισμένα με θρεπτικά στοιχεία που τους παρέχουν τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. Αν διαθέτουμε κάποιο φυτόχωμα γενικής χρήσης στο σπίτι μας, μπορούμε να προσθέσουμε άμμο και επιφανειακό κηπόχωμα σε αναλογία 1:1:1 προκειμένου να στραγγίζει καλύτερα το μείγμα και να δημιουργήσουμε ιδανικές συνθήκες για την ανάπτυξη των παχύφυτών μας. Σε τι γλάστρα φυτεύουμε τα παχύφυτα; Η φύτευση των παχύφυτων γίνεται σε σχετικά ρηχές πλατιές γλάστρες που παρέχουν αρκετό χώρο για να ριζώσουν και μας επιτρέπουν να δημιουργήσουμε μοναδικές σύνθεσεις επιλέγοντας διαφορετικά είδη από τη μεγάλη γκάμα των παχύφυτων. Οι πήλινες γλάστρες διαθέτουν πόρους και προσφέρουν καλύτερο αερισμό στα παχύφυτα, ωστόσο απαιτούν συχνότερα ποτίσματα σε σχέση με τις πλαστικές ή τις γυάλινες γλάστρες που συγκρατούν περισσότερο νερό. Επίσης, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι μικρότερες γλάστρες με παχύφυτα θέλουν συχνότερα ποτίσματα και σε μικρές ποσότητες σε σύγκριση με τις μεγαλύτερες γλάστρες. Φυτεύουμε τα παχύφυτα σε γλάστρες που διαθέτουν τρύπα στη βάση για να απομακρύνεται το περιττό νερό, διαφορετικά υπάρχει κίνδυνος να σαπίσουν λόγω υπερβολικής υγρασίας. Αν διαθέτουμε γλαστράκια που δεν επιτρέπουν την απομάκρυνση του νερού, ποτίζουμε πολύ προσεκτικά για να αποφύγουμε την υπερβολική υγρασία στο χώμα. Πότε και με ποιο τρόπο μεταφυτεύουμε τα παχύφυτα; Αν και τα παχύφυτα αναπτύσσονται σχετικά άργά, κάποια στιγμή θα χρειαστούν μεταφύτευση σε μεγαλύτερη γλάστρα που προτιμούμε να είναι 1-2 νούμερα μεγαλύτερη. Κατάλληλη εποχή για την μεταφύτευση είναι η περιόδος της άνοιξης ή αρχή του φθινοπώρου. Πριν τη μεταφύτευση, το χώμα της γλάστρας πρέπει να είναι σχετικά υγρό ώστε αναποδογυρίζοντας τη γλάστρα να μπορέσουμε να βγάλουμε το παχύφυτο μαζί με το χώμα και τις ρίζες του. Αν διαπιστώσουμε ξεραμένες ή σαπισμένες ρίζες τις κόβουμε και στη συνέχεια τοποθετούμε το φυτό στην καινούρια γλάστρα, με τέτοιο τρόπο ώστε οι ρίζες του να απέχουν περίπου 2 εκατοστά από τη βάση. Προσθέτουμε ειδικό φυτόχωμα για παχύφυτα και πιέζουμε ελαφρά μέχρι να γεμίσει η γλάστρα. Τοποθετούμε τη γλάστρα για λίγες μέρες σε σκιερό περιβάλλον, πριν τη μεταφέρουμε στην οριστική της θέση. Αποφεύγουμε να ποτίζουμε τα παχύφυτα αμέσως μετά την μεταφύτευση και αφήνουμε να περάσουν 2-3 μέρες για να προσαρμοστούν στο νέο τους περιβάλλον. Στη συνέχεια ποτίζουμε και περιποιούμαστε τα παχύφυτά μας κανονικά. 

 Κάθε πότε ποτίζουμε τα παχύφυτα; Αν και αρκετοί πιστεύουν ότι τα παχύφυτα δεν χρειάζονται πότισμα, καθώς στο φυσικό τους περιβάλλον ευδοκιμούν και μεγαλώνουν σε συνθήκες ερήμου, κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Μπορεί τα παχύφυτα να απορροφούν νερό περισσότερο από τους υδρατμούς του περιβάλλοντος παρά από το ριζικό σύστημα, αυτό όμως δε σημαίνει ότι δεν χρειάζονται τακτικό πότισμα. Για να τα διατηρήσουμε υγιή και με πλούσια ανάπτυξη, ποτίζουμε μία φορά την εβδομάδα κατά την περίοδο της άνοιξης και του φθινοπώρου και κάθε 4-5 μέρες τις ζεστές καλοκαιρινές μέρες. Την περίοδο του χειμώνα, ποτίζουμε κάθε 2 βδομάδες, σε περίπτωση που δεν έχουμε και βροχοπτώσεις, ενώ για παχύφυτα που έχουμε σε εσωτερικό χώρο ελέγχουμε το χώμα τους για να βεβαιωθούμε ότι είναι στεγνό πριν ποτίσουμε. Πάντως το πότισμα εξαρτάται και από το είδος του παχύφυτου, από τις κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής, από το είδος του χώματος καθώς και από τη θέση που έχει φυτευτεί το φυτό. Τι λίπασμα βάζουμε στα παχύφυτα; Τα παχύφυτα δεν είναι ιδιαίτερα απαιτητικά σε θρεπτικά στοιχεία, ενώ για να τα απορροφήσουν σωστά χρειάζονται ευνοϊκές συνθήκες φωτισμού, υγρασίας και θερμοκρασίας. Χρησιμοποιούμε υγρό υδατοδιαλυτό λίπασμα ειδικό για παχύφυτα, με χαμηλή περιεκτικότητα σε άζωτο και υψηλή περιεκτικότητα σε κάλιο, κάθε δυο βδομάδες, από τις αρχές της άνοιξης μέχρι τα μέσα καλοκαiριού και επαναλαμβάνουμε μία φορά στις αρχές του φθινοπώρου. Βάζουμε λίπασμα μόνο την περίοδο που αναπτύσσονται τα παχύφυτα και σε καμία περίπτωση δε χρησιμοποιούμε μεγάλες δόσεις λιπάσματος, προκειμένου να αποφύγουμε προβλήματα και τοξικότητες. Ποια προβλήματα εμφανίζουν συνήθως τα παχύφυτα; Τα παχύφυτα προσβάλλονται από τα έντομα της μελίγκρας και της βαμβακάδας, από τον τετράνυχο, καθώς και από μυκητολογική ασθένεια του σαπίσματος της ρίζας. Για την αντιμετώπιση των εντόμων, ψεκάζουμε προληπτικά με τριμμένο πράσινο σαπούνι και ποτίζουμε με διάλυμα θειικού χαλκού (γαλαζόπετρα). Πολύ συνηθισμένα προβλήματα που παρουσιάζονται στους κάκτους είναι τα εγκαύματα στους βλαστούς όταν εκτίθενται σε άμεσο ηλιακό φως, καθώς και η παραμόρφωση λόγω υπερβολικού ποτίσματος και κακού φωτισμού την περίοδο του χειμώνα. Αν παρατηρήσουμε τον φλοιο των παχύφυτων να σκάει, αυτό οφείλεται σε ακανόνιστα ποτίσματα. Οι βλαστοί των παχύφυτων συρρικνώνονται όταν είναι εκτεθιμένα σε χαμηλές θερμοκρασίες τον χειμώνα, γι’ αυτό χρειάζονται κατάλληλη προστασία από το κρύο. Πολύ συχνά είναι και τα κιτρινίσματα των βλαστών των παχύφυτων που οφείλονται στην έλλειψη θρεπτικών στοιχείων όπως μαγνησίου, σιδήρου, βορίου και ψευδαργύρου. 

 Πώς δημιουργούμε καινούρια παχύφυτα; Άμα θέλουμε να χαρίσουμε σε φίλους παχύφυτα, είναι πολύ εύκολο και δεν θα ξοδευτούμε καθόλου. Ένα μεγάλο πλεονέκτημα που έχουν τα παχύφυτα είναι ότι πολλαπλασιάζονται χωρίς ιδιαίτερη δυσκολία και αυτός είναι άλλος ένας λόγος που είναι τόσο πολύ διαδεδομένα! Ο πολλαπλασιασμός των παχύφυτων μπορεί να γίνει χρησιμοποιώντας τμήματα βλαστών, μικρά φυτά που βλαστάνουν από τη βάση του παχύφυτου, φύλλα ή ακόμη και τμήμα φύλλων. Για παράδειγμα, αρκεί να κόψουμε ένα μικρό φύλλο κρασούλας, να το βάλουμε πάνω σε χαρτί για να ξεραθεί η τομή του και μετά από λιγες μέρες να το αφήσουμε πάνω στο χώμα μίας γλάστρας για να βγάλει ρίζες και να εξελιχθεί σε ένα καινούριο φυτό κρασούλας. Επίσης, μπορούμε να δημιουργήσουμε καινούρια παχύφυτα από σπόρο ακολουθώντας τον βασικό τρόπο σποράς όπως προτείνουμε στο σχετικό μας άρθρο για την δημιουργία σπορείου. Κάποια παχύφυτά που ριζοβολούν πολύ δύσκολα, μπορούν να εμβολιαστούν σε κατάλληλα υποκείμενα και έτσι να πολλαπλασιαστούν. Τα εμβολιασμένα παχύφυτα έχουν γενικότερα ταχύτερη ανάπτυξη και μεγαλύτερη ανθεκτικότητα. 

 Κι ένα τελευταίο μυστικό για τα παχύφυτα Τα παχύφυτα, σε αντίθεση με τα περισσότερα φυτά, ανοίγουν τα στομάτια τους κατά τη διάρκεια της νύχτας για να απορροφήσουν διοξείδιο του άνθρακα και να πραγματοποιήσουν τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης. Με αυτόν τον τρόπο τα παχύφυτα εξοικονομούν νερό, καθώς τη νύχτα επικρατούν συνθήκες χαμηλότερης θερμοκρασίας και υψηλότερης υγρασίας, επομένως οι απώλειες νερού περιορίζονται στο ελάχιστο. 
Οι φωτογραφίες των παχύφυτων τραβήχτηκαν στο Cactus Center του Αλέξανδρου Παπαδάκη, στο Ηράκλειο Κρήτης.