Εισαγωγή – Γιατί είναι τόσο συχνό το πρόβλημα το 2025
Το κατσάρωμα των φύλλων είναι το Νο1 πρόβλημα που αναφέρουν οι Έλληνες ερασιτέχνες και επαγγελματίες καλλιεργητές λεμονιάς τα τελευταία 3-4 χρόνια. Σύμφωνα με την Γεωπονική Σχολή Αθήνας και το Περιφερειακό Κέντρο Προστασίας Φυτών Κρήτης, το 2024-2025 καταγράφηκε αύξηση 45% στις αναφορές για σγουρά φύλλα, κυρίως λόγω:
- Ακραίων καιρικών φαινομένων (καύσωνες >40°C + απότομες πτώσεις θερμοκρασίας)
- Εξάπλωσης του αφρικανικού ψύλλου εσπεριδοειδών (Trioza erytreae)
- Υπερβολικής χρήσης αζωτούχων λιπασμάτων σε γλάστρες
1. Αφίδες (Μελίγκρες) – Η πιο συχνή αιτία (38% των περιπτώσεων)
Συμπτώματα
- Φύλλα σγουρά προς τα πάνω ή κάτω σαν «κουταλάκια»
- Γυαλιστερή κολλώδης ουσία (μελίτωμα)
- Μαύρη μούχλα (fumagine) πάνω στα φύλλα
- Παρουσία μικρών πράσινων/μαύρων εντόμων στην κάτω επιφάνεια
Βιολογική αντιμετώπιση
- Σπιτικό σαπούνι-οινόπνευμα: 1 κ.σ. πράσινο σαπούνι + 1 κ.σ. οινόπνευμα 95° + 1 λίτρο νερό. Ψεκάζετε κάτω από τα φύλλα 3 απογεύματα συνεχόμενα.
- Πασχαλιά (Neem oil) 5ml/λίτρο + λίγο πράσινο σαπούνι. Επαναλάβετε μετά από 7 ημέρες.
- Ενίσχυση ωφέλιμων: Πασχαλίτσες, χρυσόμυγες, αρπακτικά κολεόπτερα.
Χημική αντιμετώπιση (μόνο αν η προσβολή είναι βαριά)
- Acetamiprid 20% WG (εγκεκριμένο για εσπεριδοειδή) ή
- Flupyradifurone (Sivanto Prime) – συστηματικό, δρα και σε ψύλλα
Πηγή: ΥπΑΑΤ – Εγκεκριμένα φυτοπροστατευτικά 20252. Τετράνυχος (Κόκκινη αράχνη) – 29% των περιπτώσεων Συμπτώματα
- Πολύ λεπτός ιστός αράχνης
- Φύλλα με μικρά άσπρα στίγματα → γίνονται μπρονζέ → κατσαρώνουν προς τα πάνω
- Χειροτερεύει με ξηρασία και θερμοκρασίες >32°C
Θεραπεία 2025
- Abamectin 1,8% EC (Vertimec) + καλοκαιρινό λάδι
- Spiromesifen (Oberon) – νέα δραστική 2024-2025, εξαιρετικά αποτελεσματική
- Βιολογικά: Φυσικό πυρέθρο + σαπούνι καλίου
3. Ψύλλας εσπεριδοειδών (Trioza erytreae & Diaphorina citri)
Ο αφρικανικός ψύλλας εξαπλώνεται ραγδαία σε Κρήτη, Πελοπόννησο και Ιόνιο από το 2022.Συμπτώματα: Πολύ χαρακτηριστικό κατσάρωμα «κουταλάκι» μόνο στα νέα φύλλα + κηλίδες.Θεραπεία: Spirotetramat (Movento) – συστηματικό, μπαίνει μέσα στο φυτό.
4. Έλλειψη ή περίσσεια νερού Υπερβολικό πότισμα
- Ρίζες ασφυκτιούν → φύλλα κατσαρώνουν προς τα κάτω → κιτρινίζουν
- Μυρωδιά σαπίλας από το χώμα
Έλλειψη νερού (συχνό σε γλάστρες το καλοκαίρι)
- Φύλλα σγουρά προς τα πάνω, σκληρά, γυαλιστερά
- Συχνότερο σε γλάστρες <40 λίτρων
Λύση: Πότισμα βαθιά 2-3 φορές την εβδομάδα το καλοκαίρι, ποτέ καθημερινά επιφανειακά.
5. Θρεπτικές ελλείψειςΜαγνήσιο (Mg)
- Παλιά φύλλα κιτρινίζουν ανάμεσα στα νεύρα → μετά κατσαρώνουν
- Λύση: Θειικό μαγνήσιο (Epsom salt) 20γρ/10 λίτρα κάθε 20 μέρες
Κάλιο (K)
- Άκρες φύλλων καφέ → κατσάρωμα προς τα κάτω
- Λύση: Νιτρικό κάλιο ή οργανικό λίπασμα 15-15-30
Σίδηρος (Fe) – Χλώρωση
- Νέα φύλλα κίτρινα με πράσινα νεύρα → κατσάρωμα
- Λύση: Χηλικός σίδηρος (Sequestrene 138) ή φυλλικό σίδηρο
6. Ιώσεις & Φυτοπλάσματα
- Citrus leaf curl virus
- Citrus tristeza virus (CTV)
- Stubborn disease (Spiroplasma citri)
Συμπτώματα: Παραμόρφωση, κατσάρωμα, μικροφυλλία, μη αναστρέψιμο.Θεραπεία: Δυστυχώς καμία. Ξερίζωμα και κάψιμο του δέντρου.
7. Χημικά εγκαύματα (λάθος ψεκασμοί)
- Χαλκός ή θείο σε υψηλές θερμοκρασίες (>32°C)
- Λάδι + μυκητοκτόνο μαζί το καλοκαίρι
Πρόληψη: Ψεκάζετε πάντα μετά τις 6 το απόγευμα, ποτέ μεσημέρι.
8. Κρύο & παγετός
- Φύλλα κατσαρώνουν προς τα κάτω, γίνονται σκούρα πράσινα → νεκρώνονται
- Συχνό σε βόρεια Ελλάδα και ορεινά
Προστασία: Αντικρυσταλλικά σκευάσματα (π.χ. Frostguard) ή αντιστρες αμινοξέα.
9. Αλάτι (σε παραθαλάσσιες περιοχές)
- Καφέ άκρες → κατσάρωμα → πτώση φύλλων
Λύση: Πλύσιμο φυλλώματος με γλυκό νερό + γύψος στο χώμα.10. Μυκητολογικές ασθένειες (σπάνιες)
- Alternaria brown spot
- Phytophthora root rot
Πίνακας γρήγορης διάγνωσης (για εκτύπωση)
| Σύμπτωμα | Πιθανότερη αιτία | Γρήγορη λύση |
|---|---|---|
| Κολλώδης ουσία + μαύρη μούχλα | Αφίδες | Σαπούνι + οινόπνευμα |
| Λεπτός ιστός + μπρονζέ φύλλα | Τετράνυχος | Abamectin ή Neem |
| Μόνο νέα φύλλα σγουρά «κουταλάκι» | Ψύλλας | Spirotetramat |
| Κίτρινα παλιά φύλλα + κατσάρωμα | Έλλειψη μαγνησίου | Epsom salt |
| Πότισμα καθημερινά + σάπισμα | Υπερβολικό νερό | Μειώστε πότισμα |
| Φύλλα σκληρά + κατσάρωμα πάνω | Έλλειψη νερού | Βαθιά ποτίσματα |
Πρόγραμμα προληπτικών ψεκασμών 2025 (Ελλάδα)
| Μήνας | Εχθρός/Πρόβλημα | Σκεύασμα (παράδειγμα) |
|---|---|---|
| Φεβρουάριος | Αφίδες – νέα φυλλώματα | Neem oil ή Acetamiprid |
| Απρίλιος | Τετράνυχος – πρώτη γενιά | Abamectin + λάδι |
| Μάιος-Ιούνιος | Ψύλλας & αφίδες | Spirotetramat (Movento) |
| Ιούλιος | Τετράνυχος (καύσωνας) | Spiromesifen |
| Σεπτέμβριος | Αφίδες + μύκητες | Χαλκός + σαπούνι καλίου |
Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
Το κατσάρωμα φεύγει μόνο του;
Μόνο αν είναι ήπια έλλειψη νερού ή μαγνησίου. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις χρειάζεται άμεση επέμβαση.
Μπορώ να ψεκάσω με χαλκό το καλοκαίρι;
Όχι πάνω από 30°C. Προτιμήστε βιολογικά σκευάσματα.
Είναι μεταδοτικό σε άλλα δέντρα;
Ναι – αφίδες, τετράνυχος και ψύλλας μεταφέρονται εύκολα.
Πηγές & Επιστημονικές Αναφορές
- ΥπΑΑΤ – Κατάλογος εγκεκριμένων φυτοπροστατευτικών 2025
https://www.minagric.gr/images/stories/docs/agrotis/Fytoprostasia/enarmoniga2025.pdf - Benaki Phytopathological Institute – Ψύλλας εσπεριδοειδών 2024-2025
https://www.bpi.gr/el/research/citrus-psyllids - Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών – Διατροφικές ελλείψεις εσπεριδοειδών
https://www.aua.gr/Resources/Files/Eidiki_Fytopathologia.pdf - ΠΚΠΦ&ΦΠ Κρήτης – Ενημερωτικό δελτίο εσπεριδοειδών 2025
https://www.crete.gov.gr/wp-content/uploads/2025/05/deltio-esperidoeidon-2025.pdf - FAO – Citrus Tristeza Virus & Leaf Curl
http://www.fao.org/3/y2773e/y2773e00.htm - University of California – Citrus Leaf Curl Diagnosis
https://ipm.ucanr.edu/agriculture/citrus/leaf-curl/
Καλή επιτυχία και γερά λεμόνια!