Χουρμαδιά, ένας φοίνικας με πεντανόστιμους καρπούς

H χουρμαδιά είναι ένα τροπικό δέντρο που καλλιεργείται από την αρχαιότητα τόσο για καλλωπιστική χρήση, όσο και για τους υπέροχους γλυκούς καρπούς του, τους γνωστούς μας χουρμάδες.

Με καταγωγή από τη βόρεια Αφρική και την περιοχή της Αραβίας, η χουρμαδιά είναι ένα είδος φοίνικα που φτάνει σε ύψος μέχρι 15-20 μέτρα και ζει περίπου 150 χρόνια.

Διαθέτει λεπτό κορμό και πάνω του αναπτύσσονται μακριά φύλλα που φτάνουν σε μήκος 3-5 μέτρων. Τα φύλλα της χουρμαδιάς διατηρούνται ασημοπράσινα για 4-5 χρόνια και μετά ξεραίνονται και λυγίζουν.

Η χουρμαδιά είναι δίοικο φυτό, διαθέτει δηλαδή αρσενικά και θηλυκά φυτά. Τα θηλυκά φυτά παράγουν τους χουρμάδες, τους νόστιμους κίτρινο-καφετί καρπούς στενόμακρού σχήματος, με τη γλυκιά γεύση, που περιέχουν χαρακτηριστικούς σπόρους με αυλακώσεις.

Οι χουρμάδες αποτελούν πλούσια πηγή ενέργειας και θεωρούνται υπερτροφές (superfood) καθώς περιέχουν σε φυσικά σάκχαρα, πρωτεΐνες, μέταλλα, βιταμίνες και φυτικές ίνες.

Η καλλιέργεια της χουρμαδιάς δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις και ευδοκιμεί εύκολα στις νότιες περιοχές της χώρας μας. Θα τη συναντήσουμε σε πάρκα και πλατείες, ιδιαίτερα σε παραθαλάσσιες περιοχές, όπου δίνει ένα εξωτικό χαρακτήρα.

Ας δούμε αναλυτικά τι συνθήκες χρειάζεται η καλλιέργεια της χουρμαδιάς και τι φροντίδα θέλει για να απολαμβάνουμε τους πιο νόστιμους χουρμάδες από τον κήπο μας.

Υπάρχουν αρκετές ποικιλίες χουρμαδιάς (Phoenix dactylifera) που προέρχονται κυρίως από το Ιράν, την Αλγερία, την Αίγυπτο και το Μαρόκο. Οι ποικιλίες χουρμαδιάς, ανάλογα την υφή του καρπού του χουρμά, διαχωρίζονται σε μαλακές, ημίξηρες και ξηρές. Ορισμένες από τις πιο διαδεδομένες και δημοφιλείς ποικιλίες χουρμαδιάς που μπορούμε να καλλιεργήσουμε είναι η εξής:

Η καλλιέργεια της χουρμαδιάς ευδοκιμεί σε περιοχές με υποτροπικό κλίμα. Χρειάζεται ζεστά ξηρά καλοκαίρια μεγάλης διάρκειας, χωρίς βροχοπτώσεις για να παράγει καρπούς καλής ποιότητας.

Το δέντρο της χουρμαδιάς αναπτύσσεται σε μέρη με σχετικά ήπιους χειμώνες, καθώς δεν είναι ανθεκτικό σε παρατεταμένες συνθήκες έντονης παγωνιάς και θερμοκρασίες κάτω του -7°C.

Μπορούμε να φυτέψουμε τις χουρμαδιές σε μεγάλη ποικιλία εδαφών αρκεί το έδαφος να έχει καλό αερισμό και καλή αποστράγγιση.

Η χουρμαδιά αποτελεί ιδανική επιλογή , καθώς είναι περισσότερο ανθεκτική στην αλατότητα του εδάφους από οποιοδήποτε καρποφόρο δέντρο.

Η καλύτερη εποχή για να φυτέψουμε χουρμαδιές είναι μέσα στην άνοιξη αφού περάσουν οι παγωνιές του χειμώνα.

Κατά τη φύτευση, ανοίγουμε μεγάλους λάκκους με βάθος και πλάτος ενός μέτρου για να μπορέσει να αναπτυχθεί το ριζικό σύστημα του δέντρου και να στηρίξει το μεγάλο ύψος της χουρμαδιάς.

Στον λάκκο φύτευσης, προσθέτουμε , όπως η και το , για να ενισχύσουμε το χώμα και να το εμπλουτίσουμε με θρεπτικά συστατικά.

Για να έχουμε παραγωγή χουρμάδων, θα πρέπει να φυτέψουμε θηλυκό φυτό και να υπάρχει κοντά κάποιο αρσενικό φυτό χουρμαδιάς.

Σε επαγγελματικές καλλιέργειες χουρμαδιάς φυτεύεται 1 αρσενικό φυτό για κάθε 30 θηλυκά φυτά χουρμαδιάς, με στα 8-9 μέτρα μεταξύ των θέσεων φύτευσης και 9-10 μέτρα μεταξύ των γραμμών φύτευσης.

Για να έχουμε επικονίαση, γονιμοποίηση και καρπόδεση στις χουρμαδιές, την περίοδο της άνοιξης γίνεται μεταφορά της γύρης με τον άνεμο, από τα λουλούδια των αρσενικών φυτών στα λουλούδια των θηλυκών φυτών χουρμαδιάς.

Στις επαγγελματικές καλλιέργειες χουρμαδιάς γίνεται συχνά και τεχνητή επικονίαση, δηλαδή μεταφορά της γύρης από τους καλλιεργητές από τα αρσενικά στα θηλυκά άνθη. Με αυτόν τον τρόπο, επιτυγχάνεται μεγαλύτερο ποσοστό καρπόδεσης και μεγαλύτερη παραγωγή χουρμάδων.

Aν και η καλλιέργεια της χουρμαδιάς είναι αρκετά ανθεκτική στην ξηρασία, χρειάζεται πότισμα την άνοιξη και το καλοκαίρι, δηλαδή την περίοδο της ανθοφορίας και καρποφορίας για να έχει ικανοποιητική παραγωγή χουρμάδων.

Επίσης, οι χουρμαδιές πρέπει να ποτίζονται συχνά κατά τον πρώτο χρόνο φύτευσης, μέχρι να αναπτυχθεί ικανοποιητικά το ριζικό σύστημα των δέντρων.

Το υπερβολικό πότισμα της χουρμαδιάς και η κακή αποστράγγιση του εδάφους μπορεί να προκαλέσει σάπισμα στις ρίζες ή μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση καφέ κηλίδων στο φύλλωμα.

Η χουρμαδιά έχει αρκετές ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά και λίπασμα για να έχει καλή ανάπτυξη και πλούσια παραγωγή χουρμάδων.

Προσθέτουμε κάθε χρόνο πλήρες βιολογικό λίπασμα με ιχνοστοιχεία στις αρχές της άνοιξης, στις αρχές του φθινοπώρου και στις αρχές του καλοκαιριού.

Οι χουρμαδιές σε συνθήκες υπερβολικής υγρασίας του εδάφους και κακής αποστράγγισης, μπορούν να προσβληθούν από την μυκητολογική ασθένεια της φουζαρίωσης που προσβάλλει εσωτερικά το ξύλο της χουρμαδιάς και μπορεί να την ξεράνει.

Σημαντικό πρόβλημα για την χουρμαδιά είναι και το κόκκινο σκαθάρι που προσβάλλει τους φοίνικες του οποίου η καταπολέμηση είναι αρκετά δύσκολη.

Οι χουρμαδιές μπαίνουν σε παραγωγή όταν φτάνουν σε ηλικία 4-5 χρόνων, ενώ έρχονται σε πλήρη καρποφορία σε ηλικία 10-15 χρόνων. Οι καρποί της χουρμαδιάς ωριμάζουν την περίοδο Αυγούστου – Σεπτεμβρίου, ανάλογα την πρωιμότητα της ποικιλίας και ανάλογα τις κλιματολογικές συνθήκες της καλλιεργούμενης περιοχής.

Οι χουρμάδες σχηματίζονται σε τσαμπιά και δεν ωριμάζουν ταυτόγχρονα σε κάθε δέντρο. Η συλλογή των χουρμάδων γίνεται με το χέρι, έχει διάρκεια αρκετών εβδομάδων και είναι μία αρκετά απαιτητική καλλιεργητική εργασία.

Το κλάδεμα της χουρμαδιάς περιορίζεται μόνο στην αφαίρεση των ξεραμένων φύλλων. Αποτελεί ωστόσο μία δύσκολη διαδικασία, λόγω του μεγάλου ύψους των δέντρων της χουρμαδιάς.

Επιπλέον, στα νεαρά φυτά χουρμαδιάς, είναι απαραίτητη η αφαίρεση των παραφυάδων που βγαίνουν από τον κορμό για να μπορέσει να αναπτυχθεί καλύτερα το κεντρικό φυτό χουρμαδιάς.

Η χουρμαδιά πολλαπλασιάζεται πολύ εύκολα με τις παραφυάδες, τους βλαστούς που βγαίνουν από τον κορμό κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Αφαιρούμε τις παραφυάδες με ένα σκαλιδάκι, τις μεταφυτεύουμε σε μία γλάστρα για να ριζώσουν, και αφού περάσουν μερικοί μήνες τους μεταφυτεύουμε στην οριστική τους θέση. Ο πολλαπλασιασμός της χουρμαδιάς με παραφυάδες, δίνει φυτά χουρμαδιάς που έχουν ακριβώς τα ίδια χαρακτηριστικά με το μητρικό φυτό.

Ο πολλαπλασιασμός της χουρμαδιάς μπορεί να γίνει και με σπόρο, ωστόσο είναι μία διαδικασία που συνήθως αποφεύγεται καθώς με αυτό τον τρόπο το φυτό που προκύπτει διαφέρει από την αρχική ποικιλία. Επιπλέον, από τους σπόρους μίας θηλυκής χουρμαδιάς, περίπου τα μισά φυτά που θα προκύψουν θα είναι αρσενικά και επομένως δεν μας δίνουν καρπούς.

Αν και στη χώρα μας δεν υπάρχουν οργανωμένες φυτείες χουρμαδιάς, αξίζει να επισημάνουμε ότι τα τελευταία χρόνια η καλλιέργεια της χουρμαδιάς προωθείται για αξιοποίηση στις παραθαλάσσιες περιοχές της Κρήτης, της νότιας Πελοποννήσου, στις Κυκλάδες και στα Δωδεκάνησα.