Η αειφόρος αρχιτεκτονική τοπίου αποτελεί πλέον βασική ανάγκη για τον αγροτικό χώρο. Η κλιματική αλλαγή και η ανάγκη για παραγωγικά αλλά και λειτουργικά αγροτικά τοπία, οδηγούν σε νέες πρακτικές διαχείρισης της υπαίθρου. Η βιώσιμη προσέγγιση στο τοπίο δεν είναι θεωρία αλλά ένα εργαλείο που βελτιώνει την παραγωγή, μειώνει το κόστος και προστατεύει το περιβάλλον.
Τι είναι η Αρχιτεκτονική Τοπίου;
Η Αρχιτεκτονική Τοπίου δεν είναι απλώς η διαμόρφωση κήπων. Είναι μια σύνθετη τέχνη και επιστήμη που ασχολείται με τον σχεδιασμό και τον προγραμματισμό των εξωτερικών χώρων κάθε μεγέθους, λαμβάνοντας υπόψη παράγοντες όπως το περιβάλλον, την κοινωνία και τον πολιτισμό. Στόχος της είναι να συνδυάσει την αισθητική με τη λειτουργικότητα, ώστε οι χώροι να χρησιμοποιούνται καλύτερα από τους ανθρώπους.
Ο αρχιτέκτονας τοπίου εργάζεται σε τρεις κλίμακες:
– Μικρή κλίμακα: Κήποι κατοικιών, σχολείων ή ιδρυμάτων.
– Μεσαία κλίμακα: Παιδικές χαρές, πεζόδρομοι, πάρκα, πλατείες και αξιοποίηση αρχαιολογικών χώρων.
– Μεγάλη κλίμακα: Τουριστικές μονάδες, πανεπιστημιουπόλεις, σχέδια οικισμών, λιμένων, αεροδρομίων, αξιοποίηση ακτών, εθνικοί δρυμοί και χωροταξικές μελέτες.
Η Αρχιτεκτονική Τοπίου είναι πολυδιάστατη και συνεργάζεται με πολλά άλλα πεδία, όπως πολεοδόμους, γεωπόνους, δασολόγους, βιολόγους, και άλλους επαγγελματίες.
Ποια η σημασία της Αειφόρου Αρχιτεκτονικής Τοπίου;
Σήμερα, πάνω από το 50% των ανθρώπων ζουν σε αστικά περιβάλλοντα, και μέχρι το 2050 τα 2/3 του παγκόσμιου πληθυσμού αναμένεται να ζουν σε πόλεις.
Οι πόλεις, παρόλο που καταλαμβάνουν μικρή έκταση, καταναλώνουν πολλούς φυσικούς πόρους και ενέργεια.
Το οικολογικό αποτύπωμα μιας πόλης (η έκταση που χρειάζεται για να την τροφοδοτήσει και να απορροφήσει τα απόβλητά της) μπορεί να είναι εκατοντάδες φορές το μέγεθός της.
Η Αρχιτεκτονική Τοπίου είναι η επιστήμη που αναζητά λύσεις αειφόρου χωρικού προγραμματισμού για αυτά τα αστικά περιβάλλοντα.
Η Αειφόρος Ανάπτυξη (ή Βιώσιμη Ανάπτυξη), σύμφωνα με τον πιο γνωστό ορισμό της Έκθεσης Brundtland (1987), είναι «η ανάπτυξη, η οποία καλύπτει τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες».
Στο πλαίσιο αυτό, η αειφορία σημαίνει:
– Διατήρηση του δυναμικού για ανανέωση και παραγωγικότητα.
– Βελτίωση σε περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο.
– Ανθεκτικότητα του συστήματος σε πιέσεις, προσαρμογή και μετάλλαξη.
Η Αρχιτεκτονική Τοπίου έχει σημαντικά εργαλεία για την υλοποίηση μιας ολοκληρωμένης περιβαλλοντικής πολιτικής στις πόλεις.
Ποια τα βήματα για τη δημιουργία Αειφόρων πόλεων μέσω της Αρχιτεκτονικής τοπίου;
1. Προσθήκη Δένδρων και Αστικά Δάση (Urban Forests): Η φύτευση δένδρων και η δημιουργία αστικών δασών είναι μια φθηνή και αποτελεσματική λύση για τη βελτίωση της υγείας των κατοίκων. Τα δένδρα συμβάλλουν στη μείωση των αναπνευστικών και καρδιοαγγειακών προβλημάτων που προκαλούνται από τον κακής ποιότητας αέρα και τους ρύπους.
2. Ανάπλαση Υποβαθμισμένων Περιοχών: Εγκαταλελειμμένες, πρώην βιομηχανικές περιοχές (που μπορεί να μολύνουν υπόγεια ύδατα και αέρα) μπορούν να καθαριστούν χρησιμοποιώντας τη νέα τεχνική της φυτοεξυγίανσης. Η φυτοεξυγίανση χρησιμοποιεί φυτά για την απομάκρυνση, διάσπαση ή σταθεροποίηση ρύπων από το έδαφος και τα ύδατα. Μετά τον καθαρισμό, οι περιοχές αυτές μετατρέπονται σε πάρκα για την τοπική κοινωνία.
3. Σχεδιασμός Πόλης με Εστίαση στα Δίκτυα Μεταφορών (Transit Orientated Development – TOD): Ο σύγχρονος, αυτοκινητιστικά προσανατολισμένος σχεδιασμός προκαλεί ρύπανση και έλλειψη σωματικής δραστηριότητας. Ο σχεδιασμός TOD λαμβάνει υπόψη τα δίκτυα μεταφορών (σιδηρόδρομος, μετρό, λεωφορεία, τραμ) και δημιουργεί ένα συνολικό δίκτυο χρήσεων (πάρκα, παιδικές χαρές, μαγαζιά) γύρω από αυτές τις διαδρομές. Στόχος είναι η ενίσχυση της φυσικής μετακίνησης (περπάτημα, ποδήλατο), η χρήση μέσων μαζικής μεταφοράς και η δημιουργία πράσινων διαδρομών. Έτσι, οι άνθρωποι ζουν μέσα στην πόλη τους, αντί απλώς να οδηγούν μέσα από αυτήν.
4. Αρχιτεκτονική Τοπίου και Αστική Γεωργία: Οι συμμετοχικοί κήποι γειτονιάς ενισχύουν τη σωματική δραστηριότητα, το ατομικό αίσθημα ευθύνης, την κοινωνική συνοχή και φυσικά, παρέχουν ασφαλή προϊόντα προς κατανάλωση.
5. Parklets (Πάρκα Τσέπης): Τα Parklets είναι μια εύκολη, οικονομική και άμεσα υλοποιήσιμη λύση για πόλεις με περιορισμένο δημόσιο χώρο. Ένα πεζοδρόμιο που δεν χρησιμοποιείται ιδιαίτερα, μπορεί να μετατραπεί σε ένα λειτουργικό πάρκο τσέπης.
6. Επεμβάσεις σε Μεγάλα Τεχνητά Έργα: Όταν μια μεγάλη οδική αρτηρία διαιρεί γειτονιές, η Αρχιτεκτονική Τοπίου μπορεί να δημιουργήσει αστικούς υπαίθριους χώρους κάτω από αυτήν, προσφέροντας σημαντικά κοινωνικά οφέλη. Ένα διάσημο παράδειγμα είναι το έργο High Line στη Νέα Υόρκη, όπου μια παλιά υπερυψωμένη σιδηροδρομική γραμμή μετατράπηκε σε έναν γραμμικό πάρκο.
7. Φυτεμένα Δώματα (Πράσινες Στέγες): Τα φυτεμένα δώματα συμβάλλουν στη μείωση της ενέργειας που απαιτείται για τον κλιματισμό και τη θέρμανση των κτιρίων, ενώ ταυτόχρονα δημιουργούν ενδιαιτήματα (χώρους ζωής) για οργανισμούς.
8. Επανάχρηση Υλικών: Η χρήση ανακτημένων υλικών για τη δημιουργία πάρκων και αστικών χώρων μειώνει το περιβαλλοντικό αποτύπωμα και συμβάλλει στην αειφορία των πόλεων.
Συνοψίζοντας, η Αρχιτεκτονική Τοπίου ξεπερνάει πλέον τον απλό κήπο και το πάρκο. Επεκτείνεται σε μεγάλα δημόσια έργα και αστικές/περιαστικές μεταβιομηχανικές περιοχές, χρησιμοποιώντας νέες διεπιστημονικές προσεγγίσεις (όπως η οικολογία τοπίου) και καινοτόμες τεχνικές. Σκοπός της είναι να συμβάλλει στη δημιουργία πιο βιώσιμων αστικών κέντρων και στην προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς τοπίου.
Πηγές: Τσαλικίδης, Ι., & Αθανασιάδου, Ε. Α. (2011). ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΠΙΟΥ: ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ. 25ο Συνέδριο Ελληνικής Εταιρείας Επιστήμης Οπωροκηπευτικών, Λεμεσός, Κύπρος.
