Κρανιά και κράνα

Μία ακόμη υπερτροφή της Ελλάδας

Η κρανιά (cornus) είναι ένα αυτόχθονο φυλλοβόλο δέντρο που φτάνει σε ύψος από 5 έως και 10 μέτρα. Καλλιεργείται στο βόρειο ορεινό και ημιορεινό τμήμα της χώρας σε υψόμετρο από 300 μέχρι 900 μέτρα καθώς αντέχει ακόμη και σε θερμοκρασίες έως -25 βαθμούς κελσίου.

Η κρανιά ανήκει στην κατηγορία των αγγειόσπερμων, όπως η μανόλια και το κρίνο. Τα άνθη της κρανιάς είναι σε μέγεθος μικρά και το χρώμα τους είναι κίτρινο και ανθίζουν στη καρδιά του Χειμώνα τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο. Η διάρκεια της άνθησης είναι γύρω στις 45 με 50 μέρες και η ανθισμένη κρανιά είναι πανέμορφη.
Οι καρποί της ονομάζονται κράνα, έχουν ξινή γεύση και με αυτά παρασκευάζονται λικέρ, ποτά και μαρμελάδες.

Είναι δέντρο με πολλαπλές ιδιότητες, που οι καρποί της χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία παθήσεων μέχρι και σήμερα.

Ιστορική διαδρομή
Το σχετικά άγνωστο φυτό που χρησιμοποιούσαν στην αρχαιότητα για παθήσεις και τόνωση του οργανισμού. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως τα κράνα είχαν και μαγικές ιδιότητες. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα βεβαιώνει ότι η φοβερή Κίρκη παρέθεσε στον Οδυσσέα και την παρέα του, για τροφή, “καρπόν κρανείας και άκυλλον βάλανον”, κράνα δηλαδή και πουρναρίσια βαλανίδια.

Σύμφωνα με τον Θεόφραστο, ο οποίος αναφέρει τον καρπό ως “κράνιον”, το ξύλο της κρανιάς ήταν σκληρό και το χρησιμοποιούσαν για να φτιάχνουν μπαστούνια, κυνηγητικές λόγχες, πολεμικά ακόντια και τόξα. Ο Παυσανίας αναφέρει ότι οι αρχαίοι Έλληνες έφτιαξαν τον Δούρειο Ίππο με ξυλεία κρανιάς από το ιερό δάσος του Απόλλωνα. Από το ίδιο ξύλο φτιάχνονταν και τα μακεδονικά δόρατα, οι γνωστές «σάρισες».

Θεωρούσαν όμως ότι είχαν και θεραπευτικές ιδιότητες γι’ αυτό και τα χρησιμοποιούσαν στην αντιμετώπιση παθήσεων του γαστρεντερικού συστήματος, της δυσπεψίας, και της καρδιάς.

Ο Διοσκουρίδης ήταν ο πρώτος, που ανακάτεψε κράνα μαζί με άλλα υλικά, φτιάχνοντας φαρμακευτικά σκευάσματα. Ο Διοσκουρίδης, επίσης, μας δίνει μία από τις πρώτες αναφορές στην φαρμακευτική χρήση της κρανιάς, προτείνοντας θεραπεία για τη δυσεντερία και τις γαστρεντερικές διαταραχές με κράνα που είχαν τοποθετηθεί σε άλμη.

Στην παραδοσιακή κινέζικη ιατρική τα είδη του γένους cornus χρησιμοποιούνται σε διάφορα παρασκευάσματα σε συνδυασμό με άλλα φαρμακευτικά φυτά για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του σακχαρώδους διαβήτη. Η πλειοψηφία των σκευασμάτων αυτών έχουν μελετηθεί επιστημονικά για την υπογλυκαιμική τους δράση και είναι αποδεκτά και ευρέως χρησιμοποιούμενα στην Κίνα.

Ο χυμός από κράνα, για αιώνες χρησίμευε στην Κινεζική ιατρική ως θεραπεία για την ελονοσία, ενώ στην Κροατία δρούσε κατά της παχυσαρκίας, των αιματωμάτων, του πυρετού και του πονοκεφάλου.

Οι ιθαγενείς Cherokee της Αμερικής, έπιναν το απόσταγμα της ρίζας του φυτού, για να καταπολεμήσουν τη διάρροια, τα αφροδίσια νοσήματα, τη φυματίωση, το βήχα και τη λαρυγγίτιδα.

Άλλο Κράνα και άλλο Κράνμπερι
Ένα από τα πιο συχνά λάθη που γίνονται αναφορικά με την κρανιά (Cornus mas) είναι η σύνδεση της με το κράνμπερι (Vaccinium macrocarpon), περισσότερο συγγενές με το μύρτιλλο. Το κράνμπερι είναι αειθαλής θάμνος με καταγωγή από τη Β. Αμερική. Οι καρποί του έχουν έντονο κόκκινο χρώμα, με απαλή γεύση, και θεωρούνται επίσης ευεργετικοί για την υγεία.

Αντίθετα, η ελληνική κρανιά είναι δέντρο φυλλοβόλο που αυτοφύεται σε πολλές περιοχές της χώρας μας, με κόκκινους γυαλιστερούς καρπούς και ακόμα περισσότερες ευεργετικές ιδιότητες.

Θρεπτική Αξία
Διάφορες έρευνες έχουν δείξει υψηλή περιεκτικότητα σε φλαβονοειδή, ανθοκυάνες και φαινολικά παράγωγα, κατά την περίοδο ανάπτυξης και ωρίμανσης των καρπών. Σε άλλες εργαστηριακές έρευνες βρέθηκε μεγάλη περιεκτικότητα σε σίδηρο (Fe), σε βιταμίνη C (103 mg/100 g), (περισσότερο από τις φράουλες, τα πορτοκάλια και τα ακτινίδια), καροτίνη, τανίνες και φαινολικά παράγωγα.

Η μεγάλη περιεκτικότητα των καρπών σε σίδηρο και βιταμίνη C, προλαμβάνουν την εμφάνιση λοιμώξεων, βοηθούν στη διατήρηση της υγείας του στόματος και ανακουφίζουν από πόνους στις αρθρώσεις.

Οι τανίνες, που εμπεριέχονται είναι ουσίες που ρυθμίζουν προβλήματα του πεπτικού συστήματος, δρουν κατά των εντερικών παθήσεων και χρησιμεύουν ως αντιπυρετικό. Έχει, επίσης, στυπτικές ιδιότητες.

Οι ανθοκυάνες, οι ειδικές χρωστικές ουσίες που περιέχουν τα κράνα, χρησιμοποιούνται για την καταπολέμηση των καρδιακών παθήσεων και στις Ασιατικές χώρες για την καταπολέμηση του διαβήτη.
Ανθοκυανίνες: Τι είναι και που ωφελούν

Εδώ και εκατονταετίες η επιστήμη της ιατρικής έχει χρησιμοποιήσει τις ρίζες, τους καρπούς, τον φλοιό, και τους βλαστούς της κρανιάς για τη θεραπεία της διάρροιας και γενικά των παθήσεων του εντέρου.

Φαρμακευτικές ιδιότητες-Οφέλη
Η κρανιά από την αρχαιότητα ήταν γνωστή για τις πολύτιμες θεραπευτικές ιδιότητες των καρπών (κράνων), που η βρώση τους έδινε αναζωογόνηση και «μακροζωία» στους ανθρώπους.

Σήμερα η κρανιά ανήκει στην κατηγορία των άγριων φρούτων του δάσους, όπου ανήκουν και οι γνωστές υπερ-τροφές (όπως αρώνια, ιπποφαές, γκότσι-μπέρι, μύρτιλο, κράν-μπερι, φραγκοστάφυλο, σμέουρα, μούρα, κ.ά.) που τα τελευταία έτη άρχισαν να καλλιεργούνται και στη χώρα μας.

Η κρανιά μπορεί να θεωρηθεί το «φυτό θαύμα», διότι οι καρποί έχουν μοναδική θρεπτική και φαρμακευτική αξία και παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον για τη βιομηχανία των «λειτουργικών τροφίμων».

Τα «λειτουργικά τρόφιμα», γνωστά και ως υπερ-τροφές (superfoods), είναι τρόφιμα ενισχυμένα με αντιοξειδωτικές και θεραπευτικές ουσίες που αποδίδουν ευεργετικά αποτελέσματα στον ανθρώπινο οργανισμό με την πρόληψη και θεραπεία πολλών ασθενειών.

Η κρανιά, είναι το φυτό με τις περισσότερες αντιοξειδωτικές ιδιότητες.
Η υψηλή της περιεκτικότητα σε φλαβονοειδή και ανθοκυάνες, ενισχύει την άμυνα του οργανισμού, προφυλάσσοντας από εποχιακές ιώσεις και κρυολογήματα.

Σε μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης διαπιστώνεται πως τα κράνα είναι σημαντικής διατροφικής αξίας, καθώς είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά και η ολική αντιοξειδωτική τους ικανότητα είναι υψηλότερη από κάθε άλλο φρούτο με το οποίο συγκρίθηκαν.

Συγκεκριμένα, εξετάστηκαν ελληνικές ποικιλίες κρανιάς που ήδη καλλιεργούνται και έγινε σύγκριση με 62 ποικιλίες από 17 είδη οπωροφόρων με τη μέθοδο ΕΚΛΡ.

Όπως προέκυψε, η αντιοξειδωτική ικανότητα των διαφόρων ειδών που μελετήθηκαν -με φθίνουσα σειρά- ήταν:
κράνα, τζίτζιφα, κεράσια, κόκκινα σταφύλια, βατόμουρα, αχλάδια, λωτοί, δαμάσκηνα, ροδάκινα, λευκά σταφύλια, ρόδια, μήλα, νεκταρίνια, ακτινίδια, κυδώνια, σύκα, βερίκοκα. Διαφοροποιήσεις βρέθηκαν και μεταξύ ποικιλιών του κάθε είδους.
Αντιοξειδωτικά: Πώς η διατροφή προστατεύει DNA, κύτταρα και υγεία

Σήμερα, είναι ήδη γνωστό ότι οι καρποί της κρανιάς έχουν βακτηριογόνες ιδιότητες, ενώ ως προς το περιεχόμενο της βιταμίνης C πλησιάζουν τους καρπούς της Rosa canina (κυνόροδα). Η βρώση των καρπών βοηθά στην πρόληψη καρδιακών παθήσεων, θεραπεύουν στομαχικές και εντερικές διαταραχές, κοιλιακούς πόνους και γενικά αναζωογονούν τον ανθρώπινο οργανισμό, ιδιαίτερα μετά από έντονη σωματική άσκηση.

Έρευνες έδειξαν ότι ο χυμός από κράνα είναι διεγερτικός, βοηθά στην απώλεια βάρους και μειώνει τους μυϊκούς πόνους. Το εκχύλισμα του φλοιού της ρίζας, θεραπεύει την ψώρα των σκύλων.

Ενδείξεις – θεραπευτικές χρήσεις
Οι γνώσεις γύρω από τη χρήση των κράνων στην παραδοσιακή θεραπευτική, πέρασαν από γενιά σε γενιά και εφαρμόζονται μέχρι και σήμερα στην πράξη με επιτυχία. Χρησιμοποιούνται λοιπόν στις μέρες μας κατά της διάρροιας και των εντερικών παθήσεων, λόγω της στυπτικότητας τους που οφείλεται στις τανίνες. Ο φλοιός, οι βλαστοί και οι ρίζες, χρησιμοποιούνται ως αντιπυρετικά.

Στις ορεινές περιοχές της χώρας μας, τα κράνα επίσης χρησιμοποιούνται κατά των καρδιακών παθήσεων, κατά του κοιλόπονου και των πόνων περιόδου, σε στομαχικές και εντερικές διαταραχές, ως χωνευτικό και ως τονωτικό κατά τη διάρκεια εργασίας.

Σύμφωνα με μια Μateria Medica του 1827, ο φλοιός της κρανιάς αναφέρεται ως τονωτικός, στυπτικός και διεγερτικός και η σκόνη του δίνεται σε εγχύματα και αφεψήματα για ενοχλήσεις στο στομάχι και το έντερο.

Επειδή όμως η ίδια η σκόνη προκαλούσε διαταραχές, συνδυαζόταν η χρήση της με λάβδανο. Η δοσολογία λήψης της σκόνης του φλοιού ήταν 2 κουταλάκια και δινόταν σε όλες τις περιπτώσεις καταβολής και αδυναμίας από ασθένεια σε συνδυασμό με άλλα τονωτικά και αρωματικά φυτά.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι πληροφορίες για τη χρήση της κρανιάς
που προέρχονται από τα χωριά της Δυτικής Μακεδονίας στη περιοχή της Καστοριάς. Οι κάτοικοι εκεί μαζεύανε τα κράνα και ξεραίνανε τα κουκούτσια τους. Όταν είχαν πόνους στη μέση, ή πέτρα στο νεφρό, έβραζαν τα κουκούτσια σε νερό και πίνανε μισό ποτηράκι κάθε βράδυ.

Επίσης, όταν είχανε «καρναβίτσες» ή αλλιώς μυρμηκίες όπως τις ονομάζουμε σήμερα, έκαιγαν τα κλαδιά της κρανιάς, έπαιρναν τη στάχτη, την αραίωναν σε νερό και την τοποθετούσαν επάνω στη μυρμηκία. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες τους μετά από τη διαδικασία αυτή οι μυρμηκίες εξαφανίζονταν.
Μπορείτε να δείτε και Αφαιρέστε τα κονδυλώματα ή μυρμηκιές με υλικά που έχετε σπίτι

Εθνοφαρμακολογία
Η χρήση του Cornus mas είναι ευρύτατα διαδεδομένη στη λεκάνη της Μεσογείου και κατά καιρούς εκπονούνται διάφορες εθνοφαρμακολογικές μελέτες στις οποίες συναντούμε την κρανιά, ως ένα φαρμακευτικό φυτό που αποθηκευόταν σε κάθε σπίτι με σκοπό να χρησιμοποιηθεί όπου θα παρουσιαζόταν ανάγκη.

Στην περιοχή Kirklareli της Τουρκίας, κοντά στην Ανδριανούπολη οι κάτοικοι χρησιμοποιούσαν τα φρούτα και τον φλοιό της κρανιάς για φαρμακευτικές χρήσεις (Şǖkran Kǖltǖr 2007). Έβραζαν τα κράνα σε νερό με ζάχαρη και έπιναν το υγρό αυτό 2 φορές τη μέρα για 8 μέρες σε περιπτώσεις νεφρίτιδας, καρδιακών παθήσεων και σε διάρροια.

Το ίδιο αφέψημα δινόταν 2 φορές τη μέρα για 10 μέρες σε βήχα, κρύωμα ή γρίπη. Χρησιμοποιούσαν επίσης τη στάχτη του φλοιού της κρανιάς εξωτερικά ως αντιμυκητισιακό.

Μία άλλη εθνοφαρμακολογική μελέτη που αφορούσε τις χρήσεις των φαρμακευτικών φυτών στην περιοχή Žejane της Κροατίας, αναφέρει την παρασκευή ξιδιού από τα κράνα, το οποίο χρησιμοποιούνταν από τους κατοίκους εσωτερικά ως προϊόν κατά της παχυσαρκίας και εξωτερικά, κατά των αιματωμάτων, του πυρετού και του πονοκεφάλου.

Στην Eclectic Materia medica του Felter από το 1922 αναφέρεται για πρώτη φορά ως
επίσημη δρόγη το Cornus specific medicine, το οποίο προερχόταν από το φλοιό του Cornus florida και δινόταν σε δοσολογία από 2-60 σταγόνες στη θέση της κίνας (Cinchona-Κιγχόνη) σε ελονοσία, όταν δεν ήταν ανεκτή η κινίνη, σε πυρετούς περιοδικού τύπου, αδύναμο σφυγμό, σε πονοκέφαλο από πύρωση, κινίνη και γενική εξάντληση.

Ιδιαίτερα αξιόλογη όσον αφορά τη χρήση της κρανιάς είναι μια δημοσιευμένη εθνοφαρμακολογική μελέτη του τμήματος Συστηματικής Βοτανικής και φυτογεωγραφίας της Βιολογικής σχολής του ΑΠΘ (Δ, Βώκου, Κ. Κατράδη, Σ. Κοκκίνη 1993) που αφορούσε τον Εθνικό Δρυμό Βίκου – Αώου.

Στη μελέτη αυτή, έγινε μια συλλογή γνώσεων για τα φαρμακευτικά φυτά των Ζαγοροχωρίων της Ηπείρου και συγκεντρώθηκαν πληροφορίες από τους κατοίκους και από παλιές συνταγές των λεγόμενων “βικογιατρών ή κομπογιαννιτών” της περιοχής.

Η κρανιά λοιπόν αναφέρεται ως φυτό αναζωογονητικό, αναλγητικό, αντισπασμωδικό, καταπραϋντικό, στυπτικό, αιμοστατικό κατά της δίψας, κατά της διάρροιας, κατά της δυσεντερίας και της ελονοσίας.

Άλλες χρήσεις Κρανιά και κράνα: Μία ακόμη υπερτροφή της Ελλάδας
Το γερό ξύλο της κρανιάς την καθιστά ιδιαίτερα χρήσιμη για την κατασκευή διαφόρων μικροαντικειμένων και εργαλείων. Τα πιο γερά γκλιτσόξυλα των τσοπάνων μέχρι και σήμερα, γίνονται από νεαρούς βλαστούς κρανιάς. Κρανίσιες βέργες χρησιμοποιούσαν και οι δάσκαλοι παλαιότερα για το εκπαιδευτικό τους έργο.

Από το φλοιό της κρανιάς παραλαμβάνουμε κόκκινη βαφή, με την οποία στο παρελθόν έβαφαν δέρματα, ενώ με το βράσιμο των καρπών έβαφαν τα αυγά.
Παραδοσιακά, τα κράνα χρησιμοποιούνται για την παρασκευή ποτών, μαρμελάδας και γλυκών. Πολύ γνωστό είναι και το παραδοσιακό λικέρ κράνου το οποίο το φτιάχνουν οι γυναίκες σε πολλά χωριά της Ελλάδας, με πρώτη ύλη τσίπουρο ή κονιάκ.

Στα ορεινά χωριά της Μακεδονίας, φτιάχνεται το παραδοσιακό λικέρ από κράνα, η κρανάδα, που ανακουφίζει από πόνους περιόδου, πόνους στη μέση και ρίχνει τον πυρετό.

Στα ορεινά χωριά των Πιερίων, οι κάτοικοι χρησιμοποιούν ακόμη και σήμερα σαν φάρμακο ένα είδος τοπικού λικέρ από κράνα. Μαζεύουν τα κράνα στα τέλη Αυγούστου, τα τοποθετούν σε βάζο με ζάχαρη, κονιάκ, γαρύφαλλα και κανέλα, και τον Οκτώβριο το μαζεύουν, το σουρώνουν και παίρνουν το λικέρ. Έπειτα το αποθηκεύουν και πίνουν μισό ποτηράκι από το λικέρ σε πόνους στομαχιού, κοιλιάς, πόνους περιόδου και κολικούς εντέρου.

Λικέρ με Κράνα
Υλικά

2 κιλά κράνα
750γρ ζάχαρη
1 λίτρο κονιάκ
Κανέλα
Εάν τα κράνα που έχουμε επιλέξει, δεν είναι ώριμα αρκετά (πρέπει να έχουν βαθύ κόκκινο χρώμα), τα αφήνουμε μερικές ημέρες, έως ότου ωριμάζουν. Πλένουμε καλά τα κράνα και αφαιρούμε τα κοτσάνια τους. Τ’ απλώνουμε σε καθαρή πετσέτα, για να στεγνώσουν.

Τοποθετούμε τα κράνα σε γυάλα, σε στρώματα εναλλάξ με τη ζάχαρη. Φροντίζουμε το επιφανειακό στρώμα να είναι ζάχαρη.

Αφήνουμε τα κράνα για 2-3 μήνες ή έως ότου λιώσει όλη σχεδόν η ζάχαρη. Ανακινούμε την γυάλα ανά διαστήματα. Στη συνέχεια προσθέτουμε το κονιάκ. Κλείνουμε αεροστεγώς.

Μετά από 15 ημέρες δοκιμάζουμε το λικέρ και εάν χρειαστεί προσθέτουμε ζάχαρη (αφού την διαλύσουμε σε λίγο νερό) ή κονιάκ, ανάλογα με τη γεύση που προτιμάμε. Τα κράνα διατηρούνται μέσα στο λικέρ για ένα χρόνο.

Όταν αφαιρέσουμε τα κράνα, φιλτράρουμε και τοποθετούμε το λικέρ σε μπουκάλια.

Προοπτικές Κρανιά και κράνα: Μία ακόμη υπερτροφή της Ελλάδας
Η κρανιά, αναμένεται να αποτελέσει μία νέα εναλλακτική καλλιέργεια για τους αγρότες και να αυξήσει το εισόδημα, ιδιαίτερα σήμερα που η Ελλάδα μαστίζεται από τη διεθνή και ευρωπαϊκή κρίση και οι επιδοτήσεις των αγροτικών προϊόντων σταδιακά ελαττώνονται.

Η καλλιέργεια της κρανιάς ενδείκνυται για τις ημιορεινές και ορεινές περιοχές της χώρας μας, όπου οι κλιματικές και εδαφικές συνθήκες είναι ευνοϊκές και το κόστος της φυτείας και καλλιέργειας είναι χαμηλό.

Ένα μεγάλο πλεονέκτημα της κρανιάς είναι ότι μπορεί να καλλιεργηθεί σε όλα σχεδόν τα εδάφη, σε ξηρά και σε υγρά, καθώς και σε γόνιμα και μη γόνιμα εδάφη με τη προϋπόθεση όμως ότι το ετήσιο ύψος της βροχής στο μέρος που καλλιεργείται πρέπει να είναι από 600 χιλιοστά και πάνω.

Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι η κρανιά δεν προσβάλλεται από πολλές ασθένειες και μικρόβια, δεν απαιτείται χρήση φυτοπροστατευτικών φαρμάκων και μπορεί πολύ εύκολα να καλλιεργηθεί βιολογικά.

Η ανθεκτικότητα του κορμού της κρανιάς συνιστά ένα ακόμα πλεονέκτημά της·
το ξύλο της κρανιάς είναι πολύ σκληρό και σπάει πάρα πολύ δύσκολα, γι’ αυτό και στο παρελθόν κατασκεύαζαν τα βέλη και τα δόρατα από ξύλο κρανιάς για να έχουν όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερα όπλα στην μάχη.

Στην σημερινή εποχή με το ξύλο της κρανιάς κατασκευάζονται κάποιες μικροκατασκευές όπως πίπες, γκλίτσες και βέργες. Από τους καρπούς της κρανιάς, τα κράνα, παρασκευάζεται λικέρ και μαρμελάδα και το Πάσχα βάφονται τα αυγά από την προερχόμενη από τον φλοιό της κρανιάς κόκκινη βαφή.

Υπάρχουν πολλές ποικιλίες κρανιάς, αλλά πρέπει να προτιμιόνται οι ντόπιες ποικιλίες, που είναι προσαρμοσμένες στις ελληνικές συνθήκες.
Στην ελληνική και ευρωπαϊκή αγορά υπάρχουν πολλά φυτώρια ή καλλιεργητές κρανιάς που πωλούν μη πιστοποιημένα φυτάρια, χωρίς να αναφέρεται η γενετική προέλευση (πρέπει να ζητείται πιστοποίηση της ποικιλίας και της χώρας προέλευσης). Εάν ο παραγωγός (καλλιεργητής) εξασφαλίσει μία καλή τιμή στην πώληση ή μεταποίηση των καρπών της κρανιάς θα έχει ένα ικανοποιητικό εισόδημα.

Για παράδειγμα, μία κερδοφόρα χρήση της καλλιέργειας είναι η παραγωγή χυμού (από τον καρπό) σε αναλογία με νερό και καταναλώνεται ή σαν ποτό (σε μίξη με ρόδια και κόκκινα φραγκοστάφυλα) ή προστίθεται σε διάφορα τρόφιμα (τσάι, παγωτά, κέικ, γρανίτες, κ.ά.).

Τα προϊόντα της μεταποίησης των κράνων είναι ποικίλα και πλούσια σε ευεργετικές αντιοξειδωτικές ουσίες, όπως συμπυκνωμένα εκχυλίσματα καρπών, λικέρ, μαρμελάδα, χυμός, κ.ά.