Η καλλιέργεια του φασολιού και τα μυστικα του

Από τα πιο δημοφιλή λαχανικά του καλοκαιρού είναι το φασόλι! Τα φρέσκα φασολάκια μπορούμε να τα φάμε σε σαλάτα και σε πολλές αγαπημένες συνταγές μαγειρικής, ενώ υπάρχουν και ποικιλίες που φυτεύονται για ξερό φασόλι για να φτιάξουμε την αγαπημένη μας φασολάδα και φασόλια γίγαντες. Φυτεύουμε τις φασολιές, συνήθως, την εποχή της άνοιξης για να έχουμε την παραγωγή μας μέσα στο καλοκαίρι και στις αρχές φθινοπώρου. Και για όσους δεν έχουν διαθέσιμο κήπο, μπορούμε να φυτέψουμε φασόλια σε γλάστρα στο μπαλκόνι για να απολαύσουμε μία καλή παραγωγή. Τα φασόλια έχουν υψηλή διατροφική αξία, καθώς είναι πλούσια σε πρωτεΐνες, βιταμίνες, αντιοξειδωτικές ουσίες, φυτικές ίνες και μέταλλα. Επειδή έχουν πολύ χαμηλά λιπάρα συστήνονται σε όλες τις δίαίτες και τα διατροφικά προγράμματα. Ας δούμε τι πρέπει να γνωρίζουμε για την καλλιέργεια της φασολιάς, ποιες ποικιλίες επιλέγουμε και τι φροντίδα χρειάζονται για να απολαύσουμε τα πιο νόστιμα φασόλια από τον κήπο μας.

Χαρακτηριστικά

Η χώρα καταγωγής του είναι η Αμερική. Καλλιεργείται κυρίως για την κατανάλωση τους ως πράσινος λοβός-φασολάκι ή ώριμος σπόρος-φασόλια ξερά. Τα ξερά φασόλια είναι πλούσια σε πρωτεΐνες και υδατάνθρακες. Το κοινό φασόλι προσαρμόζεται σε τροπικές, υποτροπικές και εύκρατες περιοχές με καλύτερη προσαρμοστικότητα στην εύκρατη ζώνη όπου και δίνει τις μεγαλύτερες αποδόσεις. Οι ποικιλίες που καλλιεργούνται είναι οι νάνες και οι αναρριχώμενες.

Καλλιεργητικές Τεχνικές

Σπορά

Το κοινό φασόλι δεν αντέχει στους παγετούς. Η σπορά του γίνεται την άνοιξη, στη βόρεια Ελλάδα μέσα – με τέλη Απριλίου, ενώ στη νότια λίγο νωρίτερα. Αυτό που πρέπει να προσέξει κανείς, είναι οι όψιμοι παγετοί, γιατί μπορεί να δημιουργήσουν πρόβλημα στην καλλιέργεια ή ακόμη και να την καταστρέψουν ολοσχερώς. Η σπορά πρέπει να γίνεται όταν η θερμοκρασία του εδάφους είναι 12-15 °C γιατί σε χαμηλότερες θερμοκρασίες δεν επιτυγχάνεται το φύτρωμα. Η θερμοκρασία εδάφους είναι ένας παράγοντας που καθορίζει τις ημέρες που θα χρειαστούν για να φυτρώσουν οι σπόροι, όσο υψηλότερες είναι οι θερμοκρασίες, τόσο λιγότερες μέρες απαιτούνται για το φύτρωμα. Οι ιδανικές θερμοκρασίες για την ανάπτυξη των φυτών είναι 21-26 °C. Κάτι άλλο που πρέπει κανείς να προσέξει είναι η ολοκλήρωση του βιολογικού κύκλου, ο οποίος θα πρέπει να ολοκληρωθεί όσο οι θερμοκρασίες είναι μικρότερες από 32 °C, γιατί σε μεγαλύτερες δεν επιτυγχάνεται καρπόδεση.
Οι αποστάσεις και η ποσότητα σπόρων εξαρτάται από την ποικιλία που καλλιεργείται:

Ποικιλίες	Αποστάσεις μεταξύ των γραμμών	Ποσότητα σπόρου
Νάνες	60 cm	7-15 kg/στρ.
Αναρριχώμενες	80-90 cm	5-8 kg/στρ.

Λίπανση

Το κοινό φασόλι με την αζωτοδέσμευση δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες του σε Ν, για το λόγο αυτό γίνεται προσθήκη αζώτου ανάλογα με τη γονιμότητα του εδάφους. Συνήθως γίνεται προσθήκη 2,25-10 kg Ν. Λίπανση με φωσφόρο γίνεται σε ποσότητα 15-20 kg P2O5. Η λίπανση γίνεται πριν ή κατά τη σπορά χωρίς να έρθει σε επαφή με το σπόρο το λίπασμα. Το κοινό φασόλι μπορεί να αναπτυχτεί σε ποικιλία εδαφών, από αμμώδη έως αργιλώδη.

Αυτά με καλή στράγγιση και καλό αερισμό 

Ποια εδάφη είναι κατάλληλα για την καλλιέργεια;

Τα εδάφη θα πρέπει να έχουν καλή στράγγιση και καλό αερισμό. Επίσης, κατάλληλα είναι και αυτά τα οποία θερμαίνονται νωρίς την άνοιξη. Καταλληλότερα όμως είναι τα αμμώδη και τα  αργιλοπηλώδη. Τα φυτά αναπτύσσονται χωρίς προβλήματα σε εδάφη των οποίων το pH είναι 5,2-6,8.

Άρδευση

Σε όλη την καλλιεργητική περίοδο τα φυτά θα πρέπει να έχουν επάρκεια σε υγρασία ώστε να επιτευχθεί στο μέγιστο η απόδοση και η ποιότητα των σπόρων. Η έλλειψη υγρασίας στην άνθιση και στην καρπόδεση προκαλεί ανθόρροια και καρπόρροια, αντίστοιχα. Η άρδευση γίνεται είτε με τεχνική βροχή είτε σε αυλάκια. Δε συνιστάτε η κατάκλιση.

Καταπολέμηση ζιζανίων

Η καταπολέμηση των ζιζανίων είναι απαραίτητη σε όλη τη διάρκεια ανάπτυξης των φυτών. Η αντιμετώπιση τους γίνεται:

• Με σκάλισμα όταν τα φυτά δεν έχουν ακόμη ανθίσει, γιατί τα άνθη είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα.
• Με εφαρμογή ζιζανιοκτόνων πριν το φύτρωμα ή με ενσωμάτωση πριν την σπορά.

Συγκομιδή –Διατήρηση σπόρων

Όταν οι λοβοί έχουν ξεραθεί και οι σπόροι έχουν υγρασία 16-20% 

Πότε ξεκινά η συγκομιδή του προϊόντος;

Η συγκομιδή γίνεται όταν οι λοβοί έχουν ξεραθεί και οι σπόροι έχουν υγρασία 16-20%, σε μικρότερα ποσοστά υγρασίας υπάρχει ο κίνδυνος οι σπόροι να σπάσουν κατά τη συγκομιδή. Στις νάνες ποικιλίες η συγκομιδή γίνεται με θεριζοαλωνιστικές μηχανές, αφού πρώτα έχουν υποστεί κάποια τροποποίηση ή με το χέρι όπου αφαιρούνται τα φυτά, συγκεντρώνονται σε σωρούς για να ξεραθούν και στη συνέχεια ακολουθεί ο αλωνισμός τους. Στις αναρριχώμενες ποικιλίες η συγκομιδή γίνεται μόνο με το χέρι, αφαιρούνται οι λοβοί, αφήνονται να ξεραθούν και στη συνέχεια γίνεται ο αλωνισμός. Οι σπόροι των ξερών φασολιών αποθηκεύονται για 6-10 μήνες σε θερμοκρασία 5-10 °C και σε ποσοστό υγρασίας 40-50%.

Απόδοση

Η μέση απόδοση του κοινού φασολιού στη χώρα μας είναι 200 kg/στρ.

Εχθροί

Αφίδες ( Myzus persicae, Aphis gossypii και Aphis fabae), Λιριόμυζες ( Liriomyza bryoniae, L. trifoliae και L. huidrobrensis), Βρούχος ( Acanthoscelides obtectus), Θρίπες ( Thrips tabaci, Frankliniella occidentalis, και Heliothrips haemorrhoidalis), Tετράνυχος (Tetranychus urticae).

Ασθένειες

• Τήξεις φυταρίων και σήψεις ριζών από ριζοκτόνια (Rhizoctonia solani)
• Ξηρή σήψη των ριζών από φουζάριο ( Fusarium solani)
• Σκωρίαση (Uromyces spp.)
• Ανθράκωση ( Colletotrichum lindemuthianum)
• Αλτερναρίωση (Alternaria spp.)
• Κοινό μωσαϊκό του φασολιού ( bean common mosaic virus, BCMV)
• Κίτρινο μωσαϊκό του φασολιού (bean yellow mosaic virus,BYMV)
• Κίτρινη νεύρωση του τριφυλλιού ( clover yellow vein virus, CYVV)
• Ιός του μωσαϊκού της αγγουριάς (cucumber mosaic virus, CMV).

Ποιες είναι οι πιο γνωστές ποικιλίες φασολιού;

Υπάρχουν πολλες δημοφιλείς ντόπιες και παραδοσιακές ποικιλίες φασολιού, χαμηλές και αναρριχώμενες για να επιλέξουμε. Οι περισσότεροι καλλιεργητές προτιμούν ποικιλίες φρέσκου φασολιού που δεν έχουν ίνες, καθώς είναι πιο ευχάριστες όταν τις τρώμε. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι ποικιλίες φασολιού για ξερό φασόλι, έχουν πιο σκληρό περίβλημα και με πολλές ίνες. Πολύ γνωστές ποικιλίες φρέσκου φασολιού είναι το τσαουλί, το τερλί, το αμπελοφάσουλο (μαυρομάτικο), το φασόλι του μέτρου (φιδοφάσουλο), τα μπαρμπούνια (χάντρες), τα καναρίνια (κίτρινα φασόλια), η βουλγάρα (πρώιμη μπαρμπούνα), η ζαργάνα, το αναρριχώμενο μπαρμπούνι, ενώ κατά περιοχές θα συναντήσουμε και άλλες ενδιαφέρουσες τοπικές ποικιλίες. Εξαιρετική παραδοσιακή ποικιλία ξερού φασολιού είναι οι γίγαντες Πρεσπών. Αξίζει να σημειώσουμε ότι οι αναρριχώμενες ποικιλίες φασολιού είναι πολύ πιο παραγωγικές από τις χαμηλές ποικιλίες, ενώ παράλληλα έχουν μεγαλύτερη διάρκεια παραγωγής αν και καθυστερούν περίσσοτερο να μπουν στην παραγωγή σε σχέση με τις χαμηλές.

Πώς προετοιμάζουμε το έδαφος για τη φύτευση των φασολιών;

Η καλλιέργεια του φασολιού χρειάζεται γόνιμο έδαφος, πλούσιο σε οργανική ουσία και με καλή αποστράγγιση για να έχει καλή ανάπτυξη και καρποφορία. Κατά την προετοιμασία του εδάφους για καλλιέργεια οργώνουμε αρχικά το χωράφι για να γίνει το χώμα αρκετά αφράτο, καθώς είναι απαραίτητο για τον σχηματισμό πλούσιου και ισχυρού ριζικού συστήματος της φασολιάς. Στη συνέχεια, πριν τη φύτευση του φασολιού, ενσωματώνουμε αρκετό κομπόστ, χωνεμένη κοπριά και βιολογικό λίπασμα για να εμπλουτίσουμε το έδαφος με οργανική ουσία και θρεπτικά συστατικά.

Πώς φυτεύονται οι φασολιές και σε τι αποστάσεις;

Δε συνηθίζεται να φτιάχνουμε σπορείο για τα φασόλια για να τα μεταφυτέψουμε στον κήπο μας, όπως συμβαίνει και με την μπάμια και το καλαμπόκι. Προτιμάμε η φύτευση του φασολιού να γίνεται με σπόρο απευθείας στο χώμα. Με αυτό τον τρόπο, οι φασολιές μας ριζώνουν καλύτερα και έχουν πιο πλούσια ανάπτυξη. Πριν την σπορά, βάζουμε τα φασόλια από το προηγούμενο βράδυ σε ένα βρεγμένο πανί για να ενυδατωθούν και να φυτρώσουν γρηγορότερα. Φυτεύουμε τα φασόλια απευθείας στο χώμα, σε βάθος 4-5 εκατοστών, 2-3 σπόρους φασολιού σε κάθε θέση φύτευσης, σε αποστάσεις 20-40 εκατοστών μεταξύ των φυτών και 50-80 εκατοστών μεταξύ των γραμμών φύτευσης.

Πόσο συχνά χρειάζεται πότισμα η καλλιέργεια του φασολιού;

Η φασολιά είναι σχετικά απαιτητική σε νερό και χρειάζεται τακτικό πότισμα για να έχει καλή και ποιοτική παραγωγή. Κατά τη φύτευση των φασολιών, αποφεύγουμε τις μεγάλες ποσότητες νερού γιατί μπορεί να σαπίσει ο σπόρος του φασολιού και να μην φυτρώσει. Κατά την περίοδο της ανθοφορίας και της καρπόδεσης της φασολιάς, απαιτείται επάρκεια νερού και όχι περίσσεια, καθώς το υπερβολικό πότισμα μπορεί να προκαλέσει πτώση των ανθέων και αποτυχία στην καρπόδεση. Σε καμία περίπτωση δεν αφήνουμε τα φυτά του φασολιού εντελώς απότιστα «για να δέσουν οι καρποί», όπως υποστηρίζουν παλιοί καλλιεργητές, γιατί με αυτό τον τρόπο ξεραίνεται το άνθος και πέφτει. Συνήθως, ποτίζουμε τις φασολιές κάθε δυο-τρεις μέρες την περίοδο της άνοιξης και κάθε 1-2 μέρες την περίοδο του καλοκαιριού, ώστε το χώμα να διατηρείται σχετικά υγρό γύρω από την ρίζα του φασολιού. Προτιμούμε σύστημα ποτίσματος με σταγόνες για να έχουμε πιο αποτελεσματικό πότισμα των φασολιών και να κάνουμε και εξοινονόμηση νερού.

Κάθε πότε βάζουμε λίπασμα στην καλλιέργεια του φασολιού;

Η καλλιέργεια του φασολιού έχει σημαντικές ανάγκες σε λίπανση για να εξασφαλίσουμε καλή ανάπτυξη και παραγωγή. Πέραν της βασικής λίπανσης κατά την φύτευση με πλήρες βιολογικό λίπασμα πλούσιο σε άζωτο, φώσφορο και κάλιο, είναι σημαντικό να προσθέτουμε κάθε τρεις βδομάδες βιολογικό λίπασμα, ενισχυμένο σε κάλιο και μαγνήσιο για να ενισχύσουμε την παραγωγή των καρπών. Για ενίσχυση της ανθοφορίας και της καρπόδεσης μπορούμε να ψεκάσουμε με διάλυμα ψευδαργύρου, ενώ είναι σημαντικό να προσθέτουμε συμπληρωματικά λίπασμα σιδήρου για να εξασφαλίσουμε καταπράσινη βλάστηση και να αποφύγουμε την εμφάνιση κιτρινισμένων φύλλων.

Ποιες ασθένειες και ποια έντομα προσβάλλουν την καλλιέργεια του φασολιού;

Η καλλιέργεια του φασολιού προσβάλλεται από αρκετές ασθένειες και έντομα. Σε συνθήκες υψηλής υγρασίας και κακού αερισμού, το φύλλωμα του φασολιού προσβάλλεται από μυκητολογικές ασθένειες όπως ο περονόσπορος, το ωίδιο, ο βοτρύτης, η ασκοχύτωση και η σκωρίαση. Για την οικολογική προστασία του φασολιού από ασθένειες, ψεκάζουμε με διάλυμα βρέξιμου χαλκού και βρέξιμου θειαφιού το φύλλωμα των φασολιών. Τα φασόλια προσβάλλονται από διάφορα έντομα, όπως από τις βρωμούσες που τσιμπούν τους καρπούς της φασολιάς και δεν τους αφήνουν να ωριμάσουν. Επίσης, το έντομο της μελίγκρα, του αλευρώδη και άλλα έντομα που δημιουργούν μελιτώματα τα οποία κολλάνε στα φύλλα και στους καρπούς. Για να αντιμετωπίσουμε τα έντομα που προσβάλλουν τη φασολιά χρησιμοποιούμε οικολογικά σκευάσματα σαπώνων αλάτων καλίου και φυσικής πυρεθρίνης που προμηθευόμαστε από γεωπονικά καταστήματα. Εναλλακτικά, για την προληπτική προστασία της φασολιάς από έντομα ψεκάζουμε κάθε 10 μέρες με αυτοσχέδια συνταγή που φτιάχνουμε διαλύοντας μία κουταλιά της σούπας τριμμένο πράσινο σαπούνι και μία κουταλιά του γλυκού οινόπνευμα σε ένα λίτρο νερο. Και μην ξεχάσουμε φυσικά τον τετράνυχο, το μικρό αραχνάκι που προσβάλλει τις φασολιές και ξεραίνει το φύλλωμα τους μέσα στο καλοκαίρι. Για την αντιμετώπιση του τετράνυχου, ψεκάζουμε με βρέξιμο θειάφι τα φύλλα των φυτών σε θερμοκρασίες κάτω των 30 βαθμών Κελσίου για να αποφύγουμε την πρόκληση εγκαυμάτων.

Χρειάζεται υποστήλωση η καλλιέργεια του φασολιού;

Μια βασική φροντίδα της καλλιέργειας του φασολιού είναι η στήριξη των φυτών. Ειδικά αν φυτέψουμε αναρριχώμενες ποικιλίες φασολιού, μόλις τα φυτά αναπτυχθούν και μεγαλώσουν λίγο, απαιτείται υποστήλωση χρησιμοποιώντας καφασωτά ή καλάμια που βρίσκουμε από τον αγρό τα όποια φτιάχνουμε με τον χαρακτηριστικό «ινδιάνικο» τρόπο δεσίματος. Επίσης, είναι πολύ χρήσιμο και λειτούργικό το ειδικό πλαστικό δίχτυ αναρρίχησης φασολιών που κυκλοφορεί στο εμπόριο, το οποίο έχει πλάτος 2 μέτρων και πάνω του δημιουργείται μία μεγάλη επιφάνεια στην οποία μπορούν να αναρριχηθούν εξαιρετικά οι φασολιές μας. Σε κάθε περίπτωση, χρειάζεται προσεκτικό δέσιμο των φυτών του φασολιού με σπάγκο, καθώς όπως αναπτύσσονται και καρποφορούν υπάρχει κίνδυνος να πέσουν όταν θα είναι υπερφορτωμένα με καρπό.

Πότε γίνεται η συγκομιδή των φασολιών και πώς διατηρούνται;

Η συγκομιδή των φασολιών ξεκινά περίπου 2 μήνες μετά τη φύτευση και διαρκεί περίπου 2-3 μήνες. Είναι σημαντικό να συγκομίζουμε τους καρπούς του φρέσκου φασολιού πριν ωριμάσουν καλά, γιατί καθώς οι λοβοί ωριμάζουν, σκληραίνουν και γεμίζουν με ίνες που τους κάνουν ακατάλληλους στο μαγείρεμα. Συλλέγουμε δροσερούς τους καρπούς του φρέσκου φασολιού τις πρωινές ώρες και να τους διατηρούμε κατευθείαν στην συντήρηση του ψυγείου προκειμένου να τους μαγειρέψουμε χωρίς να χάνουν καθόλου τη φρεσκάδα τους. Επίσης, αν βράσουμε για ένα λεπτό τα φρέσκα φασολάκια και στην συνέχεια τα ρίξουμε σε κρύο νερό και μετά τα στεγνώσουμε, μπορούμε να τα συντηρήσουμε για αρκετούς μήνες στο ψυγείο. Οι ξερές ποικιλίες φασολιού συγκομίζονται αργότερα από ότι οι φρέσκες όταν ξεραίνοντοι οι λοβοί τους και όταν οι σπόροι έχουν φτάσει στο κανονικό τους μέγεθος και έχουν χάσει την υγρασία τους.

Στις νότιες περιοχές της Ελλάδας, μπορούμε να φυτέψουμε καθιστές ποικιλίες φρέσκου φασολιού όψιμα στα τέλη του καλοκαιριού και να έχουμε σημαντική συγκομιδή μέσα στο φθινόπωρο καθώς λόγω χαμηλότερων θερμοκρασιών που επικρατούν σε σχέση με το καλοκαίρι, έχουμε μειωμένες προσβολές από έντομα και τετράνυχο.