Εισαγωγή: Ένα Σύνθημα που Εκφράζει Μια Απόλυτη Αλήθεια
Το σύνθημα “No Farms, No Food” (Χωρίς Αγροκτήματα Δεν Υπάρχει Τροφή) δεν είναι απλώς μια δυναμική ρητορική. Είναι μια οικονομική, κοινωνική και υπαρξιακή αλήθεια που αποτυπώνει την απόλυτη εξάρτηση της ανθρώπινης ύπαρξης από τη γη και από εκείνους που την καλλιεργούν. Σε μια εποχή όπου τα τρόφιμα φαίνονται ως απλό προϊόν στο ράφι του σούπερ μάρκετ, αυτό το μήνυμα υπενθυμίζει την εύθραυστη και πολύπλοκη αλυσίδα που συνδέει το χωράφι με το πιάτο μας.
Η παγκόσμια γεωργία αντιμετωπίζει άνευ προηγουμένου προκλήσεις: κλιματική αλλαγή, αστυφιλία, γήρανση του αγροτικού πληθυσμού, αύξηση του κόστους παραγωγής, και πιέσεις για εκμετάλλευση γης για μη γεωργικούς σκοπούς. Ταυτόχρονα, η παγκόσμια ζήτηση για τροφή αυξάνεται. Η επιβίωση και η ευρωστία των αγροτικών εκμεταλλεύσεων δεν είναι απλώς ένα ζήτημα για τις αγροτικές κοινότητες – είναι ζήτημα εθνικής και παγκόσμιας ασφάλειας, υγείας και περιβαλλοντικής σταθερότητας.
Αυτό το άρθρο διερευνά το βαθύτερο νόημα πίσω από το “No Farms, No Food“. Θα εμβαθύνει στις τρέχουσες απειλές για τα αγροκτήματα παγκοσμίως και στην Ελλάδα, θα αναλύσει τις καταστροφικές συνέπειες της συρρίκνωσης του γεωργικού τομέα και θα αναδείξει κρίσιμες λύσεις και στρατηγικές για τη διασφάλιση ενός βιώσιμου μέλλοντος τροφίμων για όλους.
Η Σύγχρονη Κρίση: Γιατί τα Αγροκτήματα Βρίσκονται σε Κίνδυνο;
Η ιδέα ότι τα αγροκτήματα θα μπορούσαν να “εξαφανιστούν” μπορεί να φαίνεται δραματική, αλλά αντικατοπτρίζει μια πραγματική και επικίνδυνη τάση: τη σταθερή μείωση του αριθμού των λειτουργικών αγροτικών εκμεταλλεύσεων και τη μετατροπή πρώτης κατηγορίας γεωργικής γης σε άλλες χρήσεις. Αυτή η κρίση προέρχεται από την σύγκλιση πολλών παραγόντων:
1. Δημογραφική Πτώση και Γήρανση του Αγροτικού Πληθυσμού
Ο γεωργικός πληθυσμός γερνάει ταχύτατα, χωρίς επαρκή ανανέωση. Στην Ευρώπη, μόνο το 5.8% των αγροτικών διαχειριστών είναι κάτω των 35 ετών, ενώ το 55.5% είναι άνω των 55 ετών (Eurostat). Στην Ελλάδα, το ποσοστό των αγροτών άνω των 65 ετών ξεπερνά το 55%. Πολλοί νέοι δεν βλέπουν το επάγγελμα ως βιώσιμο ή ελκυστικό, προτιμώντας αστικές καριέρες. Αυτό οδηγεί σε εγκατάλειψη καλλιεργήσιμης γης και απώλεια γνώσης.
2. Οικονομικές Πιέσεις και Δυσμενείς Αλυσίδες Αξίας
Οι αγρότες βρίσκονται συνεχώς στο “τσάκισμα” μεταξύ αυξανόμενων κόστους παραγωγής (ενέργεια, λιπάσματα, σπόροι, εργατικά) και χαμηλών τιμών πώλησης που επιβάλλονται από μεγάλες εμπορικές αλυσίδες και τη διεθνή αγορά. Το μερίδιο του αγρότη στην τελική τιμή πώλησης των τροφίμων συχνά είναι ελάχιστο, αφήνοντάς τους με πολύ λίγα κέρδη για επανεπένδυση ή ακόμη και βασικό εισόδημα. Η χρηματοδότηση και η πρόσβαση σε πιστώσεις αποτελούν επίσης σημαντικό εμπόδιο, ειδικά για νέους αγρότες.
3. Κλιματική Αλλαγή και Περιβαλλοντική Υποβάθμιση
Οι αγρότες είναι στην πρώτη γραμμή της κλιματικής κρίσης. Ακραία καιρικά φαινόμενα (πλημμύρες, ξηρασία, καύσωνες), απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες που διαταράσσουν τους κύκλους καλλιέργειας, και η απώλεια βιοποικιλότητας (π.χ., ελιές από ξηρασία) απειλούν άμεσα τις σοδειές και τη σταθερότητα του εισοδήματος. Η διαχείριση αυτών των κινδύνων απαιτεί σημαντικές επενδύσεις και προσαρμογές.
4. Ανταγωνισμός για τη Γη (Land Competition)
Η γη πρώτης κατηγορίας (η πιο παραγωγική) είναι περιορισμένος πόρος. Διεκδικείται όχι μόνο για τη γεωργία, αλλά και για:
- Αστικοποίηση και υποδομές: Δρόμους, βιομηχανικές περιοχές, σπίτια.
- Βιομηχανικές μονοκαλλιέργειες: Μεγάλες εκτάσεις για μονοκαλλιέργειες όπως σόγια ή φοινικέλαιο, συχνά σε βάρος μικρών πολυκαλλιεργητικών εκμεταλλεύσεων.
- Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας: Φωτοβολταϊκά πάρκα, αν και υπάρχουν προτάσεις για συμβατική χρήση (agrivoltaics).
5. Παγκοσμιοποίηση και Εξάρτηση από Εισαγωγές
Το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα τροφίμων, ενώ προσφέρει ποικιλία, έχει δημιουργήσει εθνική ευπάθεια. Πολλές χώρες βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε εισαγωγές για βασικά τρόφιμα. Αυτή η εξάρτηση έγινε τρανότυπη κατά τη πανδημία COVID-19 και τον πόλεμο στην Ουκρανία, όπου διακοπές στις αλυσίδες εφοδιασμού αποκάλυψαν πόσο εύθραυστες μπορεί να είναι. Η ενίσχυση της τοπικής και εθνικής παραγωγής είναι πλέον ζήτημα κυριαρχίας και ανθεκτικότητας.
Οι Καταστροφικές Συνέπειες: Τι Συμβαίνει Όταν Χάνουμε Αγροκτήματα;
Η συρρίκνωση του αγροτικού τομέα έχει συνέπειες που απλώνονται πολύ πέρα από τις αγροτικές κοινότητες, επηρεάζοντας όλους μας.
1. Μείωση της Ασφάλειας Τροφίμων και Αύξηση των Τιμών
Λιγότερα αγροκτήματα σημαίνουν λιγότερη εγχώρια παραγωγή. Αυτό αυξάνει την εξάρτηση από εισαγωγές, η οποία μας καθιστά ευάλωτους σε διεθνείς αναταράξεις, νομισματικές διακυμάνσεις και διογκωμένα κόστη μεταφοράς. Το αποτέλεσμα είναι αστάθεια στην προμήθεια τροφίμων και πιθανές αιφνίδιες αυξήσεις τιμών για βασικά είδη. Η πρόσβαση σε φρέσκα, θρεπτικά τρόφιμα γίνεται δυσκολότερη, ειδικά για τις χαμηλόμισθες ομάδες.
2. Οικονομική Κατάρρευση Αγροτικών Περιοχών
Τα αγροκτήματα είναι ο κύριος κινητήρας της οικονομίας σε πολλές αγροτικές περιοχές. Η εγκατάλειψή τους οδηγεί σε:
- Απώλεια θέσεων εργασίας όχι μόνο στην καλλιέργεια, αλλά και σε συναφείς κλάδους (μεταποίηση τροφίμων, μεταφορές, γεωργικό εμπόριο, τουρισμό).
- Ερήμωση των χωριών, επιδείνωση των υπηρεσιών (σχολεία, κέντρα υγείας) και αύξηση της κοινωνικής απομόνωσης.
- Απώλεια του πολιτιστικού και ιστορικού ιστού, καθώς οι παραδόσεις, οι γνώσεις και οι τοπικές ποικιλίες εξαφανίζονται.
3. Περιβαλλοντική Υποβάθμιση
Τα καλά διαχειριζόμενα αγροκτήματα είναι πολύ περισσότερα από μέρη παραγωγής τροφίμων. Είναι οικοσυστήματα που παρέχουν απαραίτητες υπηρεσίες:
- Διατήρηση Βιοποικιλότητας: Πολυκαλλιέργειες και παραδοσιακά στελέχη δημιουργούν ενδιαιτήματα.
- Διάβρωση του Εδάφους και Διαχείριση Νερού: Οι βιώσιμες πρακτικές (στροφή καλλιεργειών, κάλυψη εδάφους) εμποδίζουν τη διάβρωση και βελτιώνουν τη διατήρηση του νερού.
- Κατάλυση Άνθρακα: Υγιή εδάφη αποθηκεύουν μεγάλες ποσότητες άνθρακα, μειώνοντας τα αέρια του θερμοκηπίου.
- Διαμόρφωση Τοπίου: Διατηρούν το ανοιχτό, πράσινο τοπίο που χαρακτηρίζει πολλές περιοχές.
Η εγκατάλειψη της γης ή η μετατροπή της σε μονοκαλλιέργειες συχνά οδηγεί σε απώλεια βιοποικιλότητας, διάβρωση και αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιών.
4. Απώλεια Ποιοτικού και Διατροφικά Πλούσιων Τροφίμων
Οι βιομηχανικές μονοκαλλιέργειες συχνά ευνοούν ποικιλίες με βάση την απόδοση και την ανθεκτικότητα στη μεταφορά, όχι τη γεύση ή τη διατροφική αξία. Η απώλεια μικρών, ποικίλων αγροκτημάτων οδηγεί σε μείωση της διαθεσιμότητας φρέσκων, τοπικών και εποχιακών προϊόντων, και στην εξάρτηση από τροφή που έχει ταξιδέψει χιλιάδες χιλιόμετρα, χάνοντας θρεπτικά συστατικά στη διαδρομή.
Λύσεις και Μονοπάτια Προόδου: Πώς Μπορούμε να Συντηρήσουμε τα Αγροκτήματα και την Τροφή;
Το μέλλον δεν είναι απαραίτητα ζοφερό. Υπάρχουν στρατηγικές και πολιτικές που μπορούν να αντιστρέψουν αυτές τις τάσεις και να δημιουργήσουν ένα πιο δίκαιο, ανθεκτικό και βιώσιμο σύστημα τροφίμων.
1. Η Κρίσιμη Σημασία της Κοινοτικής Υποστήριξης Γεωργίας (Community Supported Agriculture – CSA) και των Άμεσων Αγορών
Αυτό το μοντέλο δημιουργεί άμεση γεφύρα και αλληλεξάρτηση μεταξύ αγρότη και καταναλωτή.
- Οι καταναλωτές συνδρομή/προπληρώνουν για μια εποχική μερίδα της παραγωγής, παρέχοντας στον αγρότη σταθερό κεφάλαιο και ασφάλεια αγοράς.
- Μειώνεται ο ενδιάμεσος και ο αγρότης λαμβάνει δίκαιη αμοιβή.
- Οι καταναλωτές αποκτούν συνείδηση της εποχιακότητας, δοκιμάζουν νέα λαχανικά και δημιουργούν σχέση εμπιστοσύνης με τον παραγωγό της τροφής τους.
- Αγορές αγροτών, πρατήρια στο χωράφι και διαδικτυακές πλατφόρμες για τοπικά προϊόντα ενισχύουν επίσης αυτή την άμεση σύνδεση.
2. Μεταρρυθμίσεις στη Γεωργική Πολιτική
Οι δημόσιες πολιτικές πρέπει να μετατοπιστούν από την υποστήριξη μόνο της παραγωγής, προς την υποστήριξη του αγρότη, της περιβαλλοντικής υγείας και της ανθεκτικότητας.
- Ευθυγράμμιση των Ευρωπαϊκών Επιδοτήσεων (ΚΑΠ) με Περιβαλλοντικά Κριτήρια: Να ανταμείβονται οι αγρότες που υιοθετούν βιώσιμες πρακτικές (οργανική γεωργία, αγροοικολογία, διατήρηση βιοποικιλότητας).
- Πρόσβαση στη Γη για Νέους Αγρότες: Δημιουργία τραστών γης, προγράμματα μετάδοσης εκμεταλλεύσεων και συμβουλευτικές υπηρεσίες.
- Υποστήριξη Τιμών και Ασφάλιση Κινδύνου: Μηχανισμοί που εγγυώνται δίκαιες τιμές και προστατεύουν από απρόβλεπτες απώλειες.
- Επενδύσεις σε Έρευνα και Καινοτομία: Ανάπτυξη πρακτικών προσαρμοσμένων στην κλιματική αλλαγή, τεχνολογίες εξοικονόμησης νερού και βιολογικού ελέγχου εχθρών.
3. Ενδυνάμωση των Μικρών και Μεσαίων Αγροτικών Εκμεταλλεύσεων
Οι μικρές εκμεταλλεύσεις είναι συχνά πιο παραγωγικές ανά στρέμμα, πιο ποικίλες και καλύτερα ενσωματωμένες στο τοπικό οικοσύστημα. Χρειάζονται:
- Προσβασιμότερη χρηματοδότηση και μικροπιστώσεις.
- Συλλογική οργάνωση και συνεταιρισμούς για να έχουν μεγαλύτερη διαπραγματευτική ισχύ στην αγορά, στη μεταποίηση και στην πώληση.
- Υποδομές για τοπική μεταποίηση (μικρές μονάδες συσκευασίας, ψύξης) για να προσθέτουν αξία στα προϊόντα τους.
4. Εκπαίδευση και Επαγγελματική Αναβάθμιση
Είναι απαραίτητο να γίνει η γεωργία πιο ελκυστική και πρόσβασιμη για νέα άτομα.
- Προγράμματα μαθητείας και επαγγελματικής κατάρτισης σε βιώσιμες μεθόδους και επιχειρηματικότητα.
- Ενσωμάτωση της γεωργικής εκπαίδευσης σε σχολικές απαλλαγές και πανεπιστημιακά προγράμματα.
- Χρήση της τεχνολογίας (AgriTech) για να γίνει η δουλειά πιο αποδοτική και λιγότερο κοπιαστική (δορυφορική γεωργία, drones, αυτοματοποίηση).
5. Ο Ρόλος του Καταναλωτή: Η Δύναμη της Επιλογής
Κάθε αγορά είναι μια ψήφος για το είδος συστήματος τροφίμων που θέλουμε. Οι καταναλωτές μπορούν:
- Να αγοράζουν τοπικά και εποχιακά όσο το δυνατόν περισσότερο.
- Να γνωρίζουν τον αγρότη τους, να επισκέπτονται αγορές αγροτών ή να συμμετέχουν σε σχήματα CSA.
- Να ρωτούν στο σούπερ μάρκετ για την προέλευση των τροφίμων και να προτιμούν προϊόντα με διαφανή ετικέτα.
- Να μειώσουν τη σπατάλη τροφίμων στο σπίτι, σεβόμενοι έτσι τη δουλειά και τους πόρους που καταβλήθηκαν.
Το Ελληνικό Πλαίσιο: Προκλήσεις και Ευκαιρίες
Η Ελλάδα, με τον πλούσιο γεωργικό της πολιτισμό, αντιμετωπίζει έντονα όλες τις προαναφερθείσες προκλήσεις, αλλά διαθέτει και μοναδικά πλεονεκτήματα.
- Προκλήσεις: Έντονη γήρανση του αγροτικού πληθυσμού, μακροχρόνια δυσμενής οικονομική θέση των μικρών αγροτών, υδατική ένταση πολλών καλλιεργειών σε συνδυασμό με ξηρασία, και παραμελημένη υπαίθρια υδατοδότηση. Το μικρομεσαίο μέγεθος πολλών εκμεταλλεύσεων δημιουργεί προβλήματα κλίμακας και ανταγωνιστικότητας.
- Ευκαιρίες: Η Μεσογειακή Διατροφή (UNESCO) είναι παγκοσμίως αναγνωρισμένο υγιεινό πρότυπο βασισμένο σε τοπικά ελληνικά προϊόντα (ελαιόλαδο, φρούτα, λαχανικά, δημητριακά). Υπάρχει αυξανόμενη ζήτηση για υψηλής ποιότητας, τοπικά και βιολογικά προϊόντα τόσο εγχώρια όσο και για εξαγωγή. Ο αγροτουρισμός και η σύνδεση τροφής-πολιτισμού είναι ισχυρά μοτίβα ανάπτυξης.
Πίνακας: Συγκριτικά Στοιχεία – Η Κατάσταση της Γεωργίας
| Δείκτης | Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ-27) | Ελλάδα | Σχόλιο / Επίπτωση |
|---|---|---|---|
| Μέση Ηλικία Διαχειριστή Αγροκτήματος | 55.5% >55 ετών, 5.8% <35 ετών | >55% >65 ετών | Κρίσιμη ανάγκη για ανανέωση. Κίνδυνος εγκατάλειψης γης. |
| Μέσο Μέγεθος Αγροκτήματος | 16.6 εκτάρια (2020) | 6.7 εκτάρια (2020) | Το μικρό μέγεθος στην Ελλάδα θέτει προκλήσεις στην οικονομία κλίμακας, αλλά προσφέρει ευελιξία. |
| Μερίδιο Γεωργίας στο ΑΕΠ | ~1.4% (2022) | ~4.0% (2022) | Στην Ελλάδα ο ρόλος της γεωργίας είναι σημαντικά μεγαλύτερος για την οικονομία και την απασχόληση. |
| Κύρια Προκλήσεις | Γήρανση, Κλιματική Αλλαγή, Κόστος Εισροών | Γήρανση, Ξηρασία, Οικονομική Βιωσιμότητα Μικρών Μονάδων | Οι προκλήσεις είναι παρόμοιες, αλλά στην Ελλάδα εντείνονται από το κλίμα και τη δομή. |
| Κύριες Ευκαιρίες | Μετάβαση στην Αγροοικολογία, Ζήτηση για Τοπικά Προϊόντα | Μεσογειακή Διατροφή, Αγροτουρισμός, Βιολογική Παραγωγή, ΠΟΠ/ΠΓΕ | Η Ελλάδα έχει ισχυρά “εμβλήματα” ποιότητας και πολιτισμού τροφίμων. |
Συχνές Ερωτήσεις (FAQ Schema)
Κατηγορία 1: Το Βασικό Νόημα & οι Απειλές
1. Ε: Τι σημαίνει ακριβώς το σύνθημα «No Farms, No Food»;
Α: Σημαίνει ότι τα αγροκτήματα είναι η απόλυτη και αναπόσπαστη βάση όλων των τροφίμων. Χωρίς λειτουργικά αγροκτήματα και αγρότες, απλώς δεν υπάρχει συστηματικός τρόπος να τροφοδοτηθεί ο παγκόσμιος πληθυσμός. Είναι μια υπενθύμιση της ευπάθειας ενός παγκοσμιοποιημένου συστήματος τροφίμων που έχει αποξενώσει τους καταναλωτές από την πηγή της τροφής τους.
2. Ε: Γιατί τα αγροκτήματα θεωρούνται τώρα «σε κίνδυνο»;
Α: Επειδή ένας συνδυασμός παραγόντων απειλεί τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά τους: γήρανση των αγροτών χωρίς αντικατάσταση, οικονομικές πιέσεις από υψηλό κόστος και χαμηλές τιμές, κλιματικές αλλαγές, ανταγωνισμός για τη γη από αστικοποίηση, και ένα εμπορικό σύστημα που ευνοεί συχνά τις μεγάλες εκμεταλλεύσεις έναντι των μικρών.
3. Ε: Είναι πραγματικά τόσο σοβαρό το πρόβλημα; Δεν παράγουμε αρκετή τροφή;
Α: Προς το παρόν, σε παγκόσμιο επίπεδο, παράγουμε αρκετά θερμίδες. Ωστόσο, το πρόβλημα είναι η ποιότητα, η διανομή και η βιωσιμότητα. Το σύστημα είναι πολύ ευάλωτο σε κραχ (π.χ., πανδημία, πόλεμοι, κλιματικά γεγονότα). Η απώλεια μικρών, ποικίλων αγροκτημάτων μειώνει τη βιοποικιλότητα και αυξάνει την εξάρτησή μας από λίγες καλλιέργειες, δημιουργώντας τεράστιο συστημικό κίνδυνο.
4. Ε: Ποιος είναι ο κύριος λόγος που ένας νέος δεν θέλει να γίνει αγρότης σήμερα;
Α: Η σύγκλιση πολλών παραγόντων: η αντίληψη για δύσκολη, χαμηλόμισθη και κοινωνικά υποτιμημένη εργασία, η έλλειψη πρόσβασης σε διαθέσιμη και προσιτή γη, το υψηλό αρχικό κόστος επένδυσης, η οικονομική αστάθεια και η έλλειψη κοινωνικής υποδομής (υπηρεσίες, διασκέδαση) σε πολλές αγροτικές περιοχές.
5. Ε: Πώς η κλιματική αλλαγή επηρεάζει συγκεκριμένα έναν αγρότη;
Α: Οι αγρότες είναι στην πρώτη γραμμή: αντιμετωπίζουν απρόβλεπτους καιρικούς κύκλους που καταστρέφουν σοδιές, ακραία φαινόμενα όπως πλημμύρες ή καύσωνες, αυξημένη ξηρασία που μειώνει την παραγωγικότητα, και την εξάπλωση νέων ασθενειών και εντόμων που προκαλούν ζημιές. Αυτό αυξάνει δραματικά το κόστος και τον κίνδυνο.
Κατηγορία 2: Οικονομία & Πολιτική
6. Ε: Γιατί οι αγρότες λαμβάνουν τόσο μικρό ποσοστό από την τιμή που πληρώνουμε στο σούπερ μάρκετ;
Α: Λόγω της μακράς και συχνά συγκεντρωμένης αλυσίδας αξίας. Η τιμή κυριαρχείται από έξοδα μεταποίησης, συσκευασίας, μεταφοράς, μάρкетινγκ και κέρδη των λιανοπωλητικών αλυσίδων. Ο παραγωγός, που βρίσκεται στην αρχή της αλυσίδας, έχει τη μικρότερη διαπραγματευτική ισχύ.
7. Ε: Τι είναι η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) και βοηθάει ή βλάπτει τα μικρά αγροκτήματα;
Α: Είναι ο κύριος μηχανισμός χρηματοδότησης της ΕΕ για τη γεωργία. Ιστορικά έδινε επιδοτήσεις κυρίως βάσει στρεμμάτων, ωφελώντας τις μεγάλες εκμεταλλεύσεις. Σήμερα μετατοπίζεται (αργά) προς την «πράσινη» πολιτική, ανταμείβοντας πρακτικές που προστατεύουν το περιβάλλον. Η κριτική λέει ότι εξακολουθεί να είναι πολύ γραφειοκρατική και μη επαρκής για τους μικρούς αγρότες.
8. Ε: Τι είναι το «Food Sovereignty» (Υπερκυριαρχία Τροφίμων);
Α: Είναι το δικαίωμα των λαών να ορίζουν τα δικά τους βιώσιμα συστήματα τροφίμων και γεωργίας, με προτεραιότητα την τοπική παραγωγή, τον σεβασμό στην πολιτιστική διαφορετικότητα και τον έλεγχο της γης και των πόρων από τις κοινότητες, και όχι από τις πολυεθνικές εταιρείες.
9. Ε: Πώς οι εισαγωγές φθηνής τροφής επηρεάζουν τους τοπικούς αγρότες;
Α: Δημιουργούν ανθυγιεινή ανταγωνιστικότητα. Οι εγχώριοι αγρότες δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τις τιμές τροφίμων που παράγονται σε χώρες με χαμηλότερο κόστος εργασίας και πιο χαλαρούς περιβαλλοντικούς κανονισμούς. Αυτό τους πιέζει να εγκαταλείψουν ή να εντατικοποιήσουν δυσβάστακτα τις μεθόδους τους.
10. Ε: Τι είναι οι «δίκαιες τιμές» για τους αγρότες;
Α: Είναι τιμές που καλύπτουν όλα τα πραγματικά κόστη παραγωγής (εργασία, ενέργεια, κεφάλαιο), επιτρέπουν μια αξιοπρεπή διαβίωση για την αγροτική οικογένεια, και παρέχουν περιθώριο για επανεπένδυση σε βιώσιμες πρακτικές. Δεν είναι απαραίτητα οι χαμηλότερες δυνατές τιμές για τον καταναλωτή.
Κατηγορία 3: Περιβάλλον & Βιωσιμότητα
11. Ε: Ποια είναι η διαφορά μεταξύ «βιολογικής» και «αγροοικολογικής» γεωργίας;
Α: Η βιολογική γεωργία εστιάζει κυρίως στην απαγόρευση συνθετικών χημικών. Η αγροοικολογία είναι ένα ευρύτερο, ολιστικό πλαίσιο που μιμείται τη φύση. Στόχος της δεν είναι μόνο να παράγει τρόφιμα, αλλά να δημιουργεί αυτόνομα αγροοικοσυστήματα (π.χ., συνδυασμός καλλιεργειών και κτηνοτροφίας, χρήση τοπικών ποικιλιών, κλειστός κύκλος θρεπτικών), με ισχυρή έμφαση στην κοινωνική δικαιοσύλη και την τοπική οικονομία.
12. Ε: Πώς ένα υγιές έδαφος συνδέεται με την ασφάλεια τροφίμων;
Α: Το υγιές έδαφος δεν είναι απλώς «βρώμη». Είναι ένα ζωντανό οικοσύστημα που: 1) Παράγει πιο θρεπτικά πλούσια τρόφιμα, 2) Διατηρεί το νερό καλύτερα, ανθεκτικότερο στην ξηρασία, 3) Αποθηκεύει άνθρακα, μειώνοντας την κλιματική αλλαγή, 4) Αναγκάζει λιγότερα λιπάσματα. Η υποβάθμισή του είναι μια σιωπηλή απειλή.
13. Ε: Τι είναι η γεωργία άνθρακα (Carbon Farming);
Α: Είναι το σύνολο των γεωργικών πρακτικών που έχουν ως στόχο την απομάκρυνση του διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και την αποθήκευσή του στο έδαφος και τη βλάστηση (π.χ., κάλυψη εδάφους, στροφή καλλιεργειών, δασοπονία). Είναι κρίσιμο μέτρο κατά της κλιματικής αλλαγής που μπορεί να πληρώνει και τον αγρότη.
14. Ε: Γιατί η απώλεια γεωργικής γης είναι μη αναστρέψιμη;
Α: Η γη πρώτης κατηγορίας (εύφορη, με καλή άρδευση) είναι ένας πεπερασμένος πόρος που χρειάζονται αιώνες για να σχηματιστεί. Όταν καλυφθεί με άσφαλτο ή οικόπεδα, χάνεται οριστικά. Η αστική διάβρωση καταλαμβάνει συχνά ακριβώς αυτές τις καλύτερες εκτάσεις.
15. Ε: Τι είναι οι κληρονομικές (τοπικές) ποικιλίες και γιατί είναι σημαντικές;
Α: Είναι ποικιλίες που καλλιεργούνται για γενιές σε μια συγκεκριμένη περιοχή και είναι προσαρμοσμένες στο τοπικό κλίμα και εχθρούς. Διατηρούν αξία γενετικής βιοποικιλότητας, είναι συχνά πιο γευστικές και ανθεκτικές, και αποτελούν πολιτιστική κληρονομιά. Η εξάρτηση από λίγες υβριδικές ποικιλίες μας καθιστά ευάλωτους.
Κατηγορία 4: Ο Ρόλος του Καταναλωτή
16. Ε: Πώς μπορώ, ως καταναλωτής, να υποστηρίξω τα τοπικά αγροκτήματα;
Α:
- Αγοράζοντας από αγορές αγροτών ή πρατήρια στο χωράφι.
- Εγγραφείτε σε σχήμα Κοινοτικής Υποστηριζόμενης Γεωργίας (ΚΥΓ/CSA).
- Επιλέγοντας προϊόντα με σαφή ένδειξη προέλευσης στο σούπερ μάρκετ.
- Τρώγοντας εποχιακά.
- Ρωτώντας στα καταστήματα και τα εστιατόρια αν έχουν τοπικά προϊόντα.
17. Ε: Τι είναι η Κοινοτική Υποστηριζόμενη Γεωργία (ΚΥΓ / CSA);
Α: Είναι ένα μοντέλο συνεργασίας και αμοιβαίας υποχρέωσης μεταξύ αγρότη και καταναλωτή. Οι καταναλωτές αγοράζουν μια “μερίδα” της ετήσιας παραγωγής προκαταβολικά, μοιράζονται τον κίνδυνο (και τα πλεονάσματα) με τον αγρότη. Ο αγρότης έχει σταθερή οικονομική βάση και αγορά, και οι μέλη παίρνουν φρέσκα, εποχιακά, τοπικά προϊόντα τακτικά.
18. Ε: Είναι πραγματικά πιο ακριβή η τοπικά και βιολογικά παράγονταν τροφή;
Α: Συχνά ναι, στην ταμιακή. Ωστόσο, αυτή η τιμή αντικατοπτρίζει συχνά το πραγματικό κόστος της βιώσιμης παραγωγής. Η φθηνή, μαζικά παραγόμενη τροφή έχει κρυφά κόστη που πληρώνουμε ως κοινωνία: ρύπανση, επιδοτήσεις, επιπτώσεις στην υγεία. Επιπλέον, η συμμετοχή σε CSA μπορεί να είναι οικονομικά ανταγωνιστική.
19. Ε: Πώς η μείωση της σπατάλης τροφίμων βοηθάει τα αγροκτήματα;
Α: Όταν πετάμε τροφή, πετάμε και όλους τους πόρους που χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή της: νερό, έδαφος, εργασία, καύσιμα. Η μείωση της σπατάλης σεβασμός για τη δουλειά του αγρότη και μειώνει την πίεση για υπερπαραγωγή σε βάρος του περιβάλλοντος.
20. Ε: Τι είναι οι «food deserts» (ερημίες τροφίμων);
Α: Είναι αστικές ή αγροτικές περιοχές όπου οι κάτοικοι έχουν περιορισμένη ή ανύπαρκτη πρόσβαση σε φθηνά και θρεπτικά πλούσια τρόφιμα, όπως φρέσκα φρούτα και λαχανικά. Συνδέονται με την υποβάθμιση των τοπικών συστημάτων τροφίμων και έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία.
Κατηγορία 5: Λύσεις & Μέλλον
21. Ε: Μπορούν τα κάθετα αγροκτήματα (indoor farming) και η τεχνολογία να λύσουν το πρόβλημα;
Α: Είναι συμπληρωματικά εργαλεία, όχι πανάκεια. Μπορούν να παράγουν τρόφιμα κοντά στις πόλεις και να εξοικονομούν νερό. Ωστόσο, δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τα παραδοσιακά αγροκτήματα στην παραγωγή βασικών δημητριακών, στη διαχείριση χιλιάδων στρεμμάτων που αποθηκεύουν άνθρακα, στη διατήρηση του πολιτιστικού τοπίου και των αγροτικών κοινοτήτων.
22. Ε: Τι μπορούν να κάνουν οι νέοι που θέλουν να γίνουν αγρότες;
Α: Να αναζητήσουν προγράμματα μαθητείας σε βιώσιμες εκμεταλλεύσεις, να εξερευνήσουν συνεταιριστικά μοντέλα για να μοιραστούν το κόστος και τον κίνδυνο, να απευθυνθούν σε τράστες γης (land trusts) για πρόσβαση σε αυτή, και να εκμεταλλευτούν ψηφιακά εργαλεία (e-marketing, απευθείας πώληση) για να φτάσουν τους καταναλωτές.
23. Ε: Τι είναι οι γεωργικοί συνεταιρισμοί;
Α: Είναι ενώσεις αγροτών που συλλειτουργούν για να έχουν μεγαλύτερη διαπραγματευτική ισχύ στην αγορά εισροών και στην πώληση των προϊόντων τους, να έχουν πρόσβαση σε κοινόχρηστο εξοπλισμό (π.χ., μονάδα συσκευασίας) και να ανταλλάσσουν γνώσεις. Είναι κρίσιμα για τη βιωσιμότητα των μικρών μονάδων.
24. Ε: Πώς βοηθάει ο αγροτουρισμός;
Α: Παρέχει ένα συμπληρωματικό εισόδημα στον αγρότη, εκθέτει τους αστικούς επισκέπτες στη ζωή του αγροκτήματος (εκπαίδευση, συνείδηση) και προσθέτει αξία στα τοπικά προϊόντα και τον πολιτισμό. Ωστόσο, πρέπει να γίνεται με σεβασμό προς την κύρια αγροτική δραστηριότητα.
25. Ε: Τι μπορεί να κάνει η τοπική αυτοδιοίκηση (δήμος) να υποστηρίξει την τοπική γεωργία;
Α:
- Δημιουργία αγροτικών αγορών με προσιτά τέλη για τους παραγωγούς.
- Συμπερίληψη τοπικών προϊόντων στα σχολικά και δημοτικά εστιατόρια.
- Προστασία γεωργικών εκτάσεων από αστική διάβρωση μέσω πολεοδομικών σχεδίων.
- Υποστήριξη προγραμμάτων CSA και αγροτουρισμού.
- Δημιουργία κοινόχρηστων κήπων (community gardens).
(Λόγω του πολύ μεγάλου μήκους, παρακάτω ακολουθούν τα υπόλοιπα 25 FAQs σε συνοπτική μορφή για να δοθεί η πλήρης λίστα. Κάθε μία θα μπορούσε να επεκταθεί όπως παραπάνω).
26. Ε: Τι είναι τα τράστ γης (Land Trusts) και πώς βοηθούν;
Α: Μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί που αγοράζουν ή δέχονται δωρεές γεωργικής γης, διασφαλίζοντας τη διαρκή χρήση της για γεωργία μέσω μακροπρόθεσμης μίσθωσης σε νέους αγρότες, προστατεύοντάς την από ιδιοκατασκευή.
27. Ε: Πώς συνδέεται ο πόλεμος στην Ουκρανία με την ασφάλεια τροφίμων;
Α: Η Ουκρανία και η Ρωσία είναι κύριοι παραγωγοί σιτηρών και λιπασμάτων. Ο πόλεμος διέκοψε αλυσίδες εφοδιασμού, προκάλεσε παγκόσμια αύξηση των τιμών και αποκάλυψε την επικίνδυνη εξάρτηση πολλών χωρών από εισαγωγές για βασικά τρόφιμα, τονίζοντας την ανάγκη για ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής.
28. Ε: Ποιος είναι ο ρόλος των γυναικών στη γεωργία;
Α: Οι γυναίκες αποτελούν πάνω από το 40% του γεωργικού εργατικού δυναμικού παγκοσμίως, κυρίως σε μικρές εκμεταλλεύσεις και διατροφικούς κήπους. Παρά αυτό, συχνά αντιμετωπίζουν ανισότιμη πρόσβαση σε γη, πιστώσεις, εκπαίδευση και λήψη αποφάσεων. Η ενδυνάμωσή τους είναι κρίσιμη για την ασφάλεια τροφίμων.
29. Ε: Τι είναι η διαχείριση κινδύνου στη γεωργία;
Α: Είναι το σύνολο των στρατηγικών (ασφάλειες σοδειάς, ποικίλες καλλιέργειες, αποθήκευση, συνεταιρισμοί) που βοηθούν τον αγρότη να αντιμετωπίσει απρόβλεπτα γεγονότα (κακοκαιρία, κατάρρευση τιμών). Χωρίς αυτές, οποιαδήποτε αναποδιά μπορεί να οδηγήσει σε χρεοκοπία.
30. Ε: Γιατί τα μέλισσα είναι τόσο σημαντικά για τα αγροκτήματα;
Α: Είναι κύριοι επικονιαστές για πολλές καλλιέργειες (φρούτα, λαχανικά, ξηροί καρποί). Η κλονιόντρα των μελισσών από πρακτικές έντονης γεωργίας και πεστοκτόνα απειλεί άμεσα τις σοδιές και τη βιοποικιλότητα, επιδεικνύοντας την διασύνδεση όλων των στοιχείων του αγροοικοσυστήματος.
31. Ε: Τι είναι η υδατική δικαιοσύνη και η γεωργία;
Α: Είναι το δίκαιο και βιώσιμο διαμοιρασμό των υδάτινων πόρων. Η γεωργία καταναλώνει το 70% του γλυκού νερού παγκοσμίως. Σε περιοχές με ένταση, η μείωση της σπατάλης νερού και η χρήση αποδοτικών συστημάτων άρδευσης (σταγονόμενη) δεν είναι πλέον επιλογή, ανάγκη.
32. Ε: Πώς η έρευνα και η καινοτομία βοηθάει τους σύγχρονους αγρότες;
Α: Αναπτύσσοντας ανθεκτικές σε κλίμα ποικιλίες, ακριβείς τεχνικές γεωργίας (precision farming) με drones και αισθητήρες για βέλτιστη χρήση νερού και λιπασμάτων, βιολογικούς εχθροκτόνους, και ψηφιακές πλατφόρμες για άμεση πώληση και διαχείριση.
33. Ε: Τι είναι η κυκλική οικονομία στη γεωργία;
Α: Είναι το μοντέλο όπου τα “απόβλητα” της μιας διαδικασίας γίνονται πρώτη ύλη για μια άλλη. Π.χ.: κοπριά ζώων → βιοαέριο (ενέργεια) + κοπριά (λιπάσματα) → χλωρά λιπάσματα. Μειώνει το κόστος, τη ρύπανση και την εξάρτηση από εξωτερικές εισροές.
34. Ε: Μπορεί η γεωργία να είναι κερδοφόρα και βιώσιμη ταυτόχρονα;
Α: Ναι, αλλά απαιτεί μια διαφορετική οικονομική λογική. Δεν μεγιστοποιεί το κέρδος βραχυπρόθεσμα, αλλά ελαχιστοποιεί το κόστος των εξωτερικών εισροών (λιπάσματα, πεστοκτόνα) και μεγιστοποιεί την προστιθέμενη αξία (τοπική πώληση, επεξεργασία, αγροτουρισμός) ενώ διασφαλίζει την παραγωγικότητα της γης για τις επόμενες γενιές.
35. Ε: Τι είναι οι διατροφικοί κήποι στις πόλεις (urban gardens);
Α: Είναι ιδιωτικοί ή κοινοτικοί χώροι καλλιέργειας σε αστικό περιβάλλον. Ενισχύουν την τοπική αυτάρκεια, εκπαιδεύουν, βελτιώνουν την ψυχική υγεία και δημιουργούν πράσινες κοινότητες. Είναι συμπληρωματικό, όχι βασικό, κομμάτι του συστήματος τροφίμων.
36. Ε: Πώς επηρεάζουν οι πολυεθνικές εταιρείες της τροφής τους μικρούς αγρότες;
Α: Ελέγχουν συχνά την αγορά σπόρων, λιπασμάτων και φαρμάκων, αναγκάζοντας τους αγρότες να αγοράζουν από αυτές. Επίσης, καθορίζουν αυστηρές προδιαγραφές για τα προϊόντα, από τις οποίες οι μικροί παραγωγοί μπορεί να αποκλειστούν. Προωθούν ένα μοντέλο εξάρτησης.
37. Ε: Τι είναι το «water footprint» (υδατικό αποτύπωμα) των τροφίμων και γιατί έχει σημασία;
Α: Είναι ο συνολικός όγκος γλυκού νερού που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ενός τροφίμου. Π.χ., 1 κιλό βοδινό κρέας απαιτεί χιλιάδες λίτρα. Η κατανάλωση τροφών με χαμηλότερο υδατικό αποτύπωμα (π.χ., φυτική διατροφή, εποχιακά λαχανικά) είναι πιο βιώσιμη, ειδικά σε περιοχές με ξηρασία.
38. Ε: Πώς η αστυφιλία επηρεάζει τα αγροκτήματα;
Α: Απομακρύνει τους ανθρώπους από την παραγωγή τροφίμων, δημιουργώντας κοινωνικό και πολιτισμικό χάσμα μεταξύ αγροτών και καταναλωτών. Παράλληλα, αυξάνει την πίεση για μετατροπή παραγωγικής γης σε οικόπεδα, υποδομές και εμπορικά κέντρα.
39. Ε: Τι είναι τα προστατευμένα γεωγραφικά ενδείξεις (ΠΟΠ/ΠΓΕ);
Α: Είναι ευρωπαϊκά σήματα ποιότητας που προστατεύουν το όνομα προϊόντων που παράγονται σε συγκεκριμένες περιοχές με συγκεκριμένες μεθόδους (π.χ., Φέτα, Καλαμάτα). Προσθέτουν αξία, διατηρούν τις παραδοσιακές γνώσεις και βοηθούν τους μικρούς παραγωγούς να ανταγωνιστούν με την ποιότητα και τη μοναδικότητα, όχι μόνο με την τιμή.
40. Ε: Πώς τα αγροκτήματα μπορούν να παράγουν ανανεώσιμη ενέργεια;
Α: Μέσω φωτοβολταϊκών πάνελ σε στέγες βιομηχανικών κτιρίων ή σε συμβατική χρήση (agrivoltaics) πάνω από καλλιέργειες, μικρών ανεμογεννητριών, και μονάδων βιοαερίου από κοπριά και φυτικά υπολείμματα. Μειώνουν το ενεργειακό κόστος και μπορούν να παρέχουν πρόσθετο εισόδημα.
41. Ε: Τι είναι η ψυχική υγεία των αγροτών και γιατί είναι σημαντικό ζήτημα;
Α: Οι αγρότες αντιμετωπίζουν υψηλό επίπεδο στρες λόγω οικονομικής αβεβαιότητας, απομόνωσης, φόρτου εργασίας και απρόβλεπτων φυσικών καταστροφών. Οι ρυθμοί αυτοκτονιών σε πολλές χώρες είναι υψηλότεροι στον αγροτικό πληθυσμό. Η υποστήριξη της ψυχικής τους υγείας είναι βασικό κομμάτι της συνολικής τους ευημερίας.
42. Ε: Πώς η εκπαίδευση στα σχολεία μπορεί να βοηθήσει;
Α: Ενσωματώνοντας διατροφική και γεωργική εκπαίδευση στο πρόγραμμα σπουδών: επισκέψεις σε αγροκτήματα, σχολικούς κήπους, μαθήματα για το εποχιακό φαγητό και την προέλευση των τροφίμων. Αυτό δημιουργεί ενημερωμένους μελλοντικούς καταναλωτές και μπορεί να αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον για το επάγγελμα.
43. Ε: Τι είναι η μείωση της χρήσης αντιβιοτικών στην κτηνοτροφία;
Α: Σε βιομηχανικές μονάδες, τα αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται συχνά προληπτικά και για προαγωγή ανάπτυξης, συμβάλλοντας στην αντιβιοτοική αντοχή. Η βιώσιμη κτηνοτροφία τα χρησιμοποιεί μόνο θεραπευτικά, με καλύτερες συνθήκες διαβίωσης για τα ζώα. Αυτό προστατεύει τη δημόσια υγεία.
44. Ε: Πώς μπορώ να ξέρω αν ένα προϊόν είναι πραγματικά «τοπικό» και «βιώσιμο»;
Α:
- Ρωτήστε! Στις αγορές αγροτών, ρωτήστε τον παραγωγό για τις μεθόδους του.
- Ψάξτε για πιστοποιήσεις: Βιολογικό, ΠΟΠ/ΠΓΕ, ή τοπικές ετικέτες εμπιστοσύνης.
- Κατανοήστε τις εποχές: Εάν βρείτε ντομάτες τον Ιανουάριο στην Ελλάδα, πιθανότατα δεν είναι θερμοκηπιακές αλλά εισαγόμενες.
45. Ε: Τι είναι οι «συστάδες» (clusters) στη γεωργία;
Α: Είναι γεωγραφικές συγκεντρώσεις διασυνδεδεμένων επιχειρήσεων (παραγωγών, μεταποιητών, πωλητών, ερευνητικών ιδρυμάτων) στον ίδιο κλάδο. Η γεωργική συστάδα ενισχύει την καινοτομία, μειώνει κόστη και βελτιώνει την προσβασιμότητα στις αγορές για όλους τους συμμετέχοντες.
46. Ε: Γιατί η αύξηση του πληθυσμού απαιτεί να αλλάξουμε το σύστημα τροφίμων, όχι απλά να παράγουμε περισσότερο;
Α: Γιατί η έκταση της γης και οι πόροι (νερό) είναι πεπερασμένοι. Η απλή εντατικοποίηση της υφιστάμενης βιομηχανικής γεωργίας θα οδηγούσε σε ακόμα μεγαλύτερη περιβαλλοντική καταστροφή. Το μέλλον είναι στη βελτίωση της βιωσιμότητας και της διατροφικής ποιότητας με λιγότερους πόρους, όχι στη απλή αύξηση της παραγωγής θερμίδων.
47. Ε: Τι μπορεί να κάνει κάποιος που δεν έχει πρόσβαση σε αγορές αγροτών;
Α: Να προτιμήσει προϊόντα με σαφή ένδειξη προέλευσης “Ελλάδα” στα σούπερ μάρκετ, να ψάξει για ηλεκτρονικές πλατφόρμες που συνδέουν απευθείας αγρότες με καταναλωτές (e-food αγροτών), και να ζητήσει από τον τοπικό του λιανοπωλητή να εφοδιάζεται με περισσότερα τοπικά προϊόντα.
48. Ε: Πώς επηρεάζει η γεωργία την τοπική οικονομία πολλαπλασιαστικά;
Α: Όταν ξοδεύετε 1€ σε ένα τοπικό αγροτικό προϊόν, αυτό το ευρώ κυκλοφορεί στην τοπική οικονομία: πηγαίνει στον αγρότη, ο οποίος μπορεί να το ξοδέψει στο τοπικό μαγαζί ή στον τοπικό μηχανικό. Ένα ευρώ σε ένα εισαγόμενο προϊόν φεύγει άμεσα από την κοινότητα.
49. Ε: Τι είναι το «true cost accounting» (λογιστική πραγματικού κόστους) στη γεωργία;
Α: Είναι η μέτρηση όχι μόνο του άμεσου κόστους παραγωγής, αλλά και των εξωτερικών κοστών για την κοινωνία και το περιβάλλον (π.χ., κόστος από τη ρύπανση νερού από λιπάσματα, κόστος υγείας από τη χρήση πεστοκτόνων, κόστος από το CO2). Η βιομηχανική τροφή φαίνεται φθηνή στο ταμείο, αλλά είναι ακριβή για τον πλανήτη.
50. Ε: Ποιο είναι το μόνο πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να θυμάται κανείς από το «No Farms, No Food»;
Α: Ότι η ασφάλεια των τροφίμων δεν είναι δεδομένη. Εξαρτάται από την υγεία του εδάφους, του νερού και των κοινωνιών που τα διαχειρίζονται. Κάθε επιλογή μας ως καταναλωτών, πολιτών και ανθρώπων μπορεί είτε να υποβαθμίσει, είτε να ενισχύσει αυτό το εύθραυστο, απαραίτητο σύστημα. Το μέλλον της τροφής μας είναι μια επιλογή που κάνουμε κάθε μέρα.
Συμπέρασμα: Μια Ευθύνη και Μια Ευκαιρία
Το “No Farms, No Food” είναι περισσότερο από ένα σύνθημα. Είναι μια προειδοποίηση, μια έκκληση για δράση και μια δήλωση ελπίδας. Η προστασία και η ενδυνάμωση των αγροτικών εκμεταλλεύσεων – ιδιαίτερα των μικρών και μεσαίων, των οικογενειακών και των βιώσιμων – δεν είναι ρομαντική νοσταλγία. Είναι στρατηγική επιλογή για την ασφάλεια, την υγεία, την οικονομική σταθερότητα και την περιβαλλοντική ευρωστία μας.
Το μέλλον του συστήματος τροφίμων μας δεν είναι γραμμένο. Καθορίζεται από τις πολιτικές που ψηφίζουμε, τις επιχειρήσεις που στηρίζουμε και τις ατομικές μας επιλογές κάθε φορά που αγοράζουμε τρόφιμα. Ενώνοντας ξανά τους καταναλωτές με τους παραγωγούς, επενδύοντας σε νέες γενιές αγροτών και αναθεωρώντας τις πολιτικές μας, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα σύστημα όπου τα αγροκτήματα ευημερούν, οι άνθρωποι τρέφονται καλά και ο πλανήτης προστατεύεται.
Η επιλογή είναι δική μας. Η τροφή μας εξαρτάται από αυτήν.
Πηγές & Αναφορές (50 Πηγές με Ενεργά Links)
- Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO). The State of Food and Agriculture 2023. http://www.fao.org/state-of-food-agriculture
- European Commission. Eurostat. Farmers and the agricultural labour force – statistics. https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Farmers_and_the_agricultural_labour_force_statistics
- European Commission. Directorate-General for Agriculture and Rural Development. The Common Agricultural Policy at a Glance. https://agriculture.ec.europa.eu/common-agricultural-policy/cap-overview/cap-glance_en
- United Nations. Department of Economic and Social Affairs. World Population Prospects 2022: Summary of Results. https://www.un.org/development/desa/pd/content/World-Population-Prospects-2022
- Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Climate Change and Land: an IPCC special report. https://www.ipcc.ch/srccl/
- The World Bank. Employment in agriculture (% of total employment). https://data.worldbank.org/indicator/SL.AGR.EMPL.ZS
- International Panel of Experts on Sustainable Food Systems (IPES-Food). From Uniformity to Diversity: A paradigm shift from industrial agriculture to diversified agroecological systems. http://www.ipes-food.org/_img/upload/files/UniformityToDiversity_FULL.pdf
- FAO. The Future of Food and Agriculture – Trends and Challenges. http://www.fao.org/3/i6583e/i6583e.pdf
- European Environment Agency (EEA). Land and soil in Europe. https://www.eea.europa.eu/publications/land-and-soil-in-europe
- United Nations Convention to Combat Desertification (UNCCD). The Global Land Outlook. https://www.unccd.int/resources/global-land-outlook
- European Commission. Farm to Fork Strategy: For a fair, healthy and environmentally-friendly food system. https://ec.europa.eu/food/horizontal-topics/farm-fork-strategy_en
- USDA National Agricultural Statistics Service (NASS). Farms and Land in Farms 2022 Summary. https://www.nass.usda.gov/Publications/Todays_Reports/reports/fnlo0223.pdf
- FAO. The State of the World’s Land and Water Resources for Food and Agriculture (SOLAW). http://www.fao.org/3/i1688e/i1688e.pdf
- Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). Agricultural Policy Monitoring and Evaluation 2023. https://www.oecd-ilibrary.org/agriculture-and-food/agricultural-policy-monitoring-and-evaluation_22217371
- European Parliamentary Research Service. The future of the Common Agricultural Policy. https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2020/652044/EPRS_BRI(2020)652044_EN.pdf
- FAO. Youth and agriculture: Key challenges and concrete solutions. http://www.fao.org/3/i3907e/i3907e.pdf
- The World Bank. Agriculture and Food. https://www.worldbank.org/en/topic/agriculture
- International Fund for Agricultural Development (IFAD). Rural Development Report 2021. https://www.ifad.org/en/web/knowledge/publication/asset/42456743
- European Court of Auditors. Common Agricultural Policy and climate: Half of EU climate spending but farm emissions are not decreasing. https://www.eca.europa.eu/en/Pages/DocItem.aspx?did=59624
- UN Water. Water and Agriculture. https://www.unwater.org/water-facts/water-and-agriculture/
- FAO. The State of Food Security and Nutrition in the World 2023. https://www.fao.org/publications/sofi/2023/en/
- Ellen MacArthur Foundation. Cities and Circular Economy for Food. https://www.ellenmacarthurfoundation.org/publications/cities-and-circular-economy-for-food
- FAO. Agroecology Knowledge Hub. https://www.fao.org/agroecology/overview/en/
- European Commission. Joint Research Centre (JRC). Cropland abandonment in the EU. https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC125329
- OECD-FAO Agricultural Outlook 2023-2032. https://www.oecd-ilibrary.org/agriculture-and-food/oecd-fao-agricultural-outlook-2023-2032_08801ab7-en
- International Food Policy Research Institute (IFPRI). Global Food Policy Report 2023. https://www.ifpri.org/publication/2023-global-food-policy-report
- United Nations Environment Programme (UNEP). Food Waste Index Report 2024. https://www.unep.org/resources/publication/food-waste-index-report-2024
- The Rockefeller Foundation. True Cost of Food: Measuring What Matters to Transform the U.S. Food System. https://www.rockefellerfoundation.org/report/true-cost-of-food/
- European Commission. SCAR (Standing Committee on Agricultural Research). Agricultural Knowledge and Innovation Systems (AKIS). https://ec.europa.eu/eip/agriculture/en/content/agricultural-knowledge-and-innovation-systems-akis-strategies
- FAO. Family Farming Knowledge Platform. https://www.fao.org/family-farming/en/
- The Lancet. Food in the Anthropocene: the EAT–Lancet Commission on healthy diets from sustainable food systems. https://www.thelancet.com/commissions/EAT
- European Data Journalism Network. Where are Europe’s farms disappearing to? https://www.europeandatajournalism.eu/eng/News/Data-news/Where-are-Europe-s-farms-disappearing-to
- C40 Cities. How to start an urban farm. https://www.c40knowledgehub.org/s/article/How-to-start-an-urban-farm?language=en_US
- FAO. Voluntary Guidelines on the Responsible Governance of Tenure of Land, Fisheries and Forests (VGGT). https://www.fao.org/tenure/voluntary-guidelines/en/
- WWF. Living Planet Report 2022. https://www.wwf.eu/2232461/Living-Planet-Report-2022
- European Commission. EU Biodiversity Strategy for 2030. https://environment.ec.europa.eu/strategy/biodiversity-strategy-2030_en
- Civil Society Mechanism (CSM) for relations with the UN Committee on World Food Security. Connecting Smallholders to Markets. https://www.csm4cfs.org/policy-processes/connecting-smallholders-to-markets/
- International Land Coalition (ILC). Uneven Ground: land inequality at the heart of unequal societies. https://www.landcoalition.org/en/uneven-ground/
- FAO. Globally Important Agricultural Heritage Systems (GIAHS). https://www.fao.org/giahs/en/
- The Sustainable Food Trust. The True Cost of American Food. https://sustainablefoodtrust.org/key-issues/true-cost-of-food/
- European Commission. Rural Observatory. https://ec.europa.eu/enrd/rural-observatory_en
- FAO. Digital Agriculture. https://www.fao.org/digital-agriculture/en/
- The World Resources Institute (WRI). Creating a Sustainable Food Future. https://www.wri.org/research/creating-sustainable-food-future
- European Economic and Social Committee (EESC). Opinion: The role of farmers in society. https://www.eesc.europa.eu/en/our-work/opinions-information-reports/opinions/role-farmers-society
- FAO. Climate-Smart Agriculture. https://www.fao.org/climate-smart-agriculture/en/
- The Land Institute. Perennial Crops and Polycultures. https://landinstitute.org/our-work/perennial-crops/
- Via Campesina. Food Sovereignty. https://viacampesina.org/en/food-sovereignty/
- EU Science Hub. Soil Health. https://joint-research-centre.ec.europa.eu/scientific-activities-z/soil-health_en
- FAO. World Food Day. https://www.fao.org/world-food-day/en
- The Ellen MacArthur Foundation. The Circular Economy in detail. https://www.ellenmacarthurfoundation.org/topics/circular-economy-introduction/overview