Επεξεργασία – Τυποποίηση και Συσκευασία της Επιτραπέζιας Ελιάς

Όλα τα στάδια, οι τεχνολογίες και τα πρότυπα για ένα premium ελληνικό προϊόν

Η επιτραπέζια ελιά αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά και εμπορικά εξαγώγιμα ελληνικά αγροδιατροφικά προϊόντα. Από την αρχαιότητα έως σήμερα, η επεξεργασία της ελιάς έχει εξελιχθεί από εμπειρική τέχνη σε βιομηχανική διεργασία υψηλής τεχνογνωσίας, με αυστηρούς κανόνες υγιεινής, συστηματικό ποιοτικό έλεγχο και πολυμορφία συσκευασιών που ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της σύγχρονης αγοράς.

Η επεξεργασία της επιτραπέζιας ελιάς περιλαμβάνει όλα τα στάδια από την παραλαβή του καρπού έως τη μετατροπή του σε ασφαλές, νόστιμο και σταθερό προϊόν. Η τυποποίηση αφορά την ταξινόμηση, την απόδοση εμπορικής ταυτότητας και τη συμμόρφωση με πρότυπα ποιότητας, ενώ η συσκευασία εγγυάται προστασία, συντήρηση, ιχνηλασιμότητα και ελκυστική παρουσίαση.

---

🫒 1. Η Αξία της Επιτραπέζιας Ελιάς και οι Ποικιλίες

Η Ελλάδα διαθέτει ιδανικό μικροκλίμα που παράγει ελιές με ιδιαίτερη γευστικότητα, υψηλή συγκέντρωση πολυφαινολών και μοναδικό άρωμα. Οι πιο δημοφιλείς ποικιλίες περιλαμβάνουν:

• Κalamata / Καλαμών (με ΠΟΠ χαρακτηρισμό σε περιοχές όπως Μεσσηνία, Λακωνία, Αιτωλοακαρνανία, Φθιώτιδα)

• Κονσερβολιά Αμφίσσης / Βολιώτικη (πράσινη ή μαύρη)

• Χαλκιδικής (κυρίως πράσινη ελιά, ιδανική για γεμιστές)

• Θρούμπα Θάσου & Χίου

• Μεγαρίτικη

• Αδραμυτινή

Κάθε ποικιλία απαιτεί διαφορετική διαχείριση στην επεξεργασία, καθώς διαφέρει σε μέγεθος, σκληρότητα, λόγο σάρκας-προς-κουκούτσι και ικανότητα απορρόφησης άλμης ή τσεμενιού.

Ποιοι οι σημαντικότεροι τύποι επιτραπέζιων ελιών;

Μαύρες ελιές σε άλμη

Η Κονσερβολιά είναι η κύρια ποικιλία που χρησιμοποιείται. Οι ελιές μετά τη συγκομιδή τοποθετούνται σε άλμη 8-10%. Όταν φτάσει η συγκέντρωση της άλμης ίση με 5-6% έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία της ζύμωσης και οι ελιές είναι έτοιμες προς κατανάλωση.

Ελιές τύπου Καλαμών

Χρησιμοποιείται η ποικιλία Καλαμών, με τη προσθήκη ελαιόλαδου και ξυδιού στο τελικό προϊόν. Χαράσσονται στις πλευρές με μαχαίρι ή ξυράφι και τοποθετούνται μία εβδομάδα σε άλμη. Κατόπιν τοποθετούνται σε ξύδι 1-2 ημέρες και συσκευάζονται.

Θρούμπες

Χρησιμοποιείται η ποικιλία Μεγαρίτικη και συνήθως πλήρως ώριμοι καρποί. Οι καρποί πλένονται σε νερό βρύσης, τοποθετούνται πάνω σε λινάτσες ή κοφίνια στα οποία υπάρχει ένα στρώμα αλατιού. Η ποσότητα αλατιού είναι 6-15% του βάρους των καρπών. Με αυτό το τρόπο επιτυγχάνεται η αποπίκρανση της ελιάς αλλά η συντήρηση της δεν έχει μεγάλη διάρκεια.

---

🔽 2. Παραλαβή, Πρώτος Έλεγχος και Αποθήκευση Καρπού

Η διαδικασία ξεκινά στη μονάδα παραλαβής με αρχικό μακροσκοπικό έλεγχο:

✅ Κριτήρια παραλαβής

• Ομοιομορφία χρώματος και μεγέθους

• Απουσία εντομολογικών προσβολών (δάκος – Bactrocera oleae)

• Απουσία μούχλας ή ζύμωσης πριν την επεξεργασία

• Σταθερή, υγιής σάρκα χωρίς καφέ κηλίδες

Ο καρπός πλένεται, απομακρύνονται φύλλα, κλαδιά και ξένες ύλες, και καταμετράται η δειγματοληπτική ποιότητα. Ακολουθεί το στάδιο σύντομης αποθήκευσης σε δεξαμενές νερού ή αρχικής άλμης ώστε να αποφευχθεί η ανεξέλεγκτη ζύμωση.

💡 Ο χρόνος από τη συγκομιδή μέχρι την έναρξη επεξεργασίας πρέπει ιδανικά να είναι < 24–48 ώρες, ειδικά για πράσινες ποικιλίες, ώστε να αποφευχθεί ποιοτική υποβάθμιση.

Κλασικοί κίνδυνοι στο στάδιο αυτό:

---

🧪 3. Ξεβράχωμα και Αποπίκρανση

Οι περισσότερες νωπές ελιές περιέχουν ελαιοευρωπαΐνη, την ένωση που δίνει την χαρακτηριστική πικρή, στυφή γεύση. Η αποπίκρανση γίνεται με τους εξής τρόπους:

🟡 3.1 Φυσική ζύμωση σε άλμη (Παραδοσιακή μέθοδος)

Η διαδικασία βασίζεται σε γαλακτική ζύμωση:

• Τοποθέτηση σε άλμη 6–10% NaCl

• Αυθόρμητη ζύμωση από Lactobacillus plantarum & άλλους LAB μικροοργανισμούς

• Διάρκεια: 4 έως 12 μήνες ανάλογα ποικιλίας

Πλεονεκτήματα:

• Φυσική γεύση και άρωμα

• Σταθερό προϊόν με σωστή οξύτητα

Μειονεκτήματα:

• Μεγάλος χρόνος παραγωγής

• Διακύμανση ανά παρτίδα

🟡 3.2 Χημική αποπίκρανση με NaOH (Καυστική σόδα – Ιδίως για πράσινες ελιές)

• Χρήση διαλύματος 1.5–2.5% NaOH

• Διάρκεια εμβάπτισης: 6–12 ώρες

• Στόχος: διείσδυση μέχρι 2/3 της σάρκας

• Ακολουθεί πλήρες ξέπλυμα και επανένταξη σε άλμη

Πλεονεκτήματα:

• Ταχεία αποπίκρανση

• Ομοιομορφία διαδικασίας

Μειονεκτήματα:

• Χρειάζεται ακριβέστατο ξέπλυμα

• Ρίσκο αποσκλήρυνσης αν γίνει υπερδοσολογία ή παραμονή

🟡 3.3 Ξηρή άλμη (π.χ. Θρούμπα Θάσου)

Ο καρπός πασπαλίζεται με χοντρό αλάτι και αφυδατώνεται χωρίς υγρά.

---

⚙️ 4. Στάδιο Επεξεργασίας & Μεταποιητικές Τεχνολογίες

4.1 Χάραξη ή σπάσιμο καρπού

Χρησιμοποιείται για:

• Ταχύτερη ζύμωση

• Καλύτερη απορρόφηση γεύσεων
  Τύποι:
  χαραγμένες, τσακιστές, χαρακτές

4.2 Ζύμωση και ρύθμιση pH

Στόχοι:

• pH 3.8–4.3 για ασφαλή παρτίδα

• Παραγωγή γαλακτικού οξέος > 0.4–0.6%

• Αποφυγή ανάπτυξης Clostridium botulinum

4.3 Αφαλάτωση και τελική καρύκευση

Οι ελιές μεταφέρονται σε ρυθμιζόμενη άλμη 2–6% αναλόγως προϊόντος, και αρωματίζονται με:

• Ρίγανη, θυμάρι, μάραθο

• Σκόρδο, λεμόνι, πιπέρι

• Ελαιόλαδο υψηλής ποιότητας

4.4 Παστερίωση άλμης ή τελικού προϊόντος

Για προϊόντα με άλμη σε βάζο, συχνά εφαρμόζεται ήπια παστερίωση 72–82°C για 10–20 λεπτά, αναλόγως δοχείου.

4.5 Αποστείρωση σε κονσέρβα

121°C σε ατμό (retort sterilization), F0 υπολογισμός για ασφάλεια.

---

🏆 5. Τυποποίηση: Κατηγορίες, Ταξινόμηση και Προδιαγραφές

Η τυποποίηση ξεκινά με την καλιμπράριση (ταξινόμηση μεγέθους με κόσκινα).

Διεθνής βαθμονόμηση μεγέθους:

(Πλήθος ελιών ανά κιλό)

Ποιοτική κατηγοριοποίηση:

• Extra / Fancy → 0–2% ελαττωματικός καρπός

• 1st Class / Choice → έως 5% ελαττωματικός

• 2nd Class / Standard

• Sliced, Pitted, Stuffed, Whole

Έλεγχος ποιότητας στην τυποποίηση:

✔ αίσθηση τραγανότητας
✔ οσμή άλμης,
✔ απουσία αερίων στη συσκευασία
✔ ισομετρική ταξινόμηση για premium εξαγωγές

---

📜 6. Πιστοποιήσεις, Ασφάλεια Τροφίμων και Νομοθεσία

Απαιτούμενα πρότυπα για εξαγωγικές μονάδες:

• HACCP (Ανάλυση κινδύνων και κρίσιμα σημεία)

• ISO 22000 (Σύστημα διαχείρισης ασφάλειας τροφίμων)

• IFS Food / BRCGS για retail αγορές εξωτερικού

• ΠΟΠ / ΠΓΕ χαρακτηρισμοί όπου ισχύουν
  Η καλή τήρηση υγιεινής μειώνει κινδύνους από:

• Οξειδώσεις

• Μαλακή σάρκα

• Φουσκώματα (αερόβια ζύμωση εντός βάζου)

---

📦 7. Τεχνολογίες και Υλικά Συσκευασίας Επιτραπέζιας Ελιάς

7.1 Γυάλινο βάζο με άλμη

• Premium εμφάνιση στο ράφι

• Επιτρέπει την οπτική αξιολόγηση από τον καταναλωτή

• Κίνδυνος UV οξείδωσης → θέλει έγχρωμο ή UV-coated γυαλί

7.2 Vacuum σακούλες (κενό αέρος)

• Μεγαλύτερη διάρκεια ζωής

• Προστασία από οξυγόνο

• Ιδανικό για deli ελιές χωρίς άλμη ή με minimal υγρά

7.3 Συσκευασία σε τροποποιημένη ατμόσφαιρα (MAP)

• Συχνή σύνθεση: 30% CO₂ / 70% N₂

• Σταθερότητα χρώματος και γεύσης

7.4 Δοχεία PET ή PP

• Ελαφριά, οικονομικά στη μεταφορά

• Κατάλληλα για bulk εξαγωγές

7.5 Κονσέρβα / Retort pouch

• Μέγιστη ασφάλεια μετά αποστείρωση

• Δεν χρειάζεται ψύξη στη μεταφορά

Κρίση επιλογής packaging:

---

🏭 8. Εξοπλισμός Τυποποίησης & Συσκευασίας

Σε μία σύγχρονη unit τυποποίησης θα συναντήσουμε:

✔ Διαλογείς καρπού (sorting tables)
✔ Καλιμπραριστές με κόσκινα
✔ Βιομηχανικούς πλυντές και φυγοκεντρικούς στεγνωτές
✔ Γεμιστικές άλμης και αυτόματους δοσομετρητές
✔ Κλειστικές μηχανές (Seamers για κονσέρβα / Cappers για βάζο)
✔ Παστεριωτές & Retort sterilizers
✔ Labeling lines, date coders, metal detectors

Σημεία προσοχής μηχανών:

• Food-grade ανοξείδωτο ατσάλι (AISI 304/316)

• Αυτόματη μέτρηση χώρου κενού στο βάζο

• Σταθερή ροή αερισμού στις MAP lines

• Παρακολούθηση θερμοκρασίας σε real time

---

🧫 9. Κρίσιμες Αλλοιώσεις και Τρόποι Πρόληψης

---

🧂 10. Υπολογισμοί για Άλμη – Αλάτι – Ρυθμιστές (Για σταθερό τελικό προϊόν)

10.1 Υπολογισμός άλατος άλμης (σε % w/v)

% άλατος = (γραμμάρια αλάτι / ml νερού) * 100

Παράδειγμα:

• 80 g αλάτι σε 1 λίτρο νερό = 8%

10.2 Διόρθωση οξύτητας άλμης

Χρήση food-grade κιτρικού ή γαλακτικού οξέος:

• Στόχος pH ≤ 4.1

10.3 Υπολογισμός νιτρωδών για προϊόντα με ελαιόπαστα ή deli χωρίς άλμη (προαιρετική χρήση)

Τυπική δοσολογία:

• 100–150 ppm τελικού προϊόντος (σύμφωνα με εφαρμογή)

---

🧾 11. Checklists Ελέγχου πριν την κυκλοφορία

✔️ Checklist 1 – Ποιότητα καρπού

• Ομοιομορφία μεγέθους

• Χωρίς κηλίδες ή σχισίματα

• Σφιχτή υφή

• Καθαρή οσμή, χωρίς ζύμωση

✔️ Checklist 2 – Άλμη & Ασφάλεια

• Συγκέντρωση άλατος σωστή για κατηγορία προϊόντος

• pH ≤ 4.1

• Χωρίς αέρια ή άσχημη οσμή

• Διαυγής άλμη

✔️ Checklist 3 – Συσκευασία

• Σωστό κενό αέρος

• Ερμητικό κλείσιμο

• Ανθεκτική ετικέτα, ιχνηλάσιμη ημερομηνία

• Πιστοποιήσεις εμφανείς

---

---

❓12. Συχνές Ερωτήσεις (FAQ) για την Επεξεργασία & Τυποποίηση της Ελιάς

 

 

1. Ποια είναι η βασική διαφορά μεταξύ «πράσινης» και «μαύρης» ελιάς στην επεξεργασία;

 

Η κύρια διαφορά είναι το στάδιο ωρίμανσης κατά τη συγκομιδή. Οι πράσινες ελιές συλλέγονται νωρίς και είναι πιο σκληρές, απαιτώντας συνήθως αποπίκρανση με καυστική σόδα (αλκαλική επεξεργασία) για να αφαιρεθεί η ελαιοευρωπαΐνη. Οι μαύρες ελιές (πλήρως ώριμες) συλλέγονται αργότερα και μπορούν να υποστούν απλώς ζύμωση σε άλμη (όπως οι Θρούμπες) ή να υποστούν μαύρισμα με οξείδωση και γλυκοποίηση.

 

2. Τι ρόλο παίζει η άλμη (αλατόνερο) στη διαδικασία της ζύμωσης;

 

Η άλμη (συνήθως 6-10% αλάτι) εξυπηρετεί δύο κύριους σκοπούς:

1. Εκλεκτική Ζύμωση: Δημιουργεί ένα περιβάλλον όπου αναπτύσσονται οι επιθυμητοί μικροοργανισμοί (όπως βακτήρια γαλακτικού οξέος) και αναστέλλεται η ανάπτυξη ανεπιθύμητων παθογόνων.

2. Συντήρηση & Υφή: Συμβάλλει στη διατήρηση της τραγανότητας του καρπού και δρα ως συντηρητικό.

 

3. Τι είναι η «Αλκαλική Επεξεργασία» (με καυστική σόδα) και είναι ασφαλής;

 

Η αλκαλική επεξεργασία (με διάλυμα NaOH, δηλαδή καυστική σόδα) είναι η μέθοδος που χρησιμοποιείται για την ταχεία αποπίκρανση των πράσινων ελιών (π.χ. ισπανική μέθοδος). Είναι απόλυτα ασφαλής όταν γίνεται υπό ελεγχόμενες συνθήκες, καθώς η σόδα εξουδετερώνεται πλήρως με επαναλαμβανόμενα πλυσίματα και την επακόλουθη ζύμωση σε άλμη.

 

4. Ποια είναι τα βασικά κριτήρια τυποποίησης για την επιτραπέζια ελιά;

 

Τα βασικά κριτήρια τυποποίησης, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, περιλαμβάνουν:

• Μέγεθος (Size): Ταξινόμηση ανάλογα με τον αριθμό καρπών ανά κιλό.

• Ποιότητα (Quality): Βαθμός εμφάνισης (χρώμα, σχήμα) και απουσία ελαττωμάτων (κηλίδες, τραυματισμοί, δάκος).

• Υφή (Texture): Ο βαθμός τραγανότητας του καρπού.

• Επεξεργασία: Ο τρόπος επεξεργασίας (π.χ., “Ελιές Καλαμών”, “Ελιές Αποπικραμένες”, “Ελιές Θρούμπες”).

 

5. Γιατί μερικές ελιές Καλαμών έχουν ΠΟΠ και άλλες όχι;

 

Ο χαρακτηρισμός Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ) δίνεται μόνο στις Ελιές Καλαμών που έχουν παραχθεί, επεξεργαστεί και τυποποιηθεί εντός των οριοθετημένων γεωγραφικών περιοχών (κυρίως σε συγκεκριμένες περιοχές της Πελοποννήσου). Οι ελιές της ποικιλίας “Kalamata” που παράγονται και επεξεργάζονται εκτός αυτών των περιοχών πωλούνται απλά ως “ελιές τύπου Καλαμών”.

 

6. Ποια είναι τα πιο συνηθισμένα υλικά συσκευασίας για τις ελιές και ποια η ιδανική επιλογή;

 

Τα συνηθισμένα υλικά είναι:

• Γυάλινα βάζα: Ιδανικά για προϊόντα Premium, προσφέρουν οπτική επαφή και μεγάλη διάρκεια ζωής.

• Πλαστικοί περιέκτες (PET/PP): Ελαφρύτερα, φθηνότερα, χρησιμοποιούνται για μεγάλες ποσότητες ή κομμένες ελιές (φέτες).

• Κενό Αέρος (Vacuum Packaging): Χρησιμοποιείται για αποξηραμένες ελιές ή ελιές σε μικρή ποσότητα λαδιού/ξυδιού.

Η ιδανική επιλογή εξαρτάται από τον τύπο του προϊόντος, αλλά το γυαλί προσφέρει την καλύτερη προστασία και την καλύτερη εικόνα ποιότητας.

 

7. Ποιος είναι ο ρόλος του ελαιολάδου και του ξυδιού σε ορισμένες συσκευασίες ελιάς;

 

Το ελαιόλαδο προστίθεται κυρίως για γεύση και για να δημιουργήσει ένα επιπλέον προστατευτικό στρώμα από το οξυγόνο, αυξάνοντας τη διάρκεια ζωής. Το ξύδι (ή το κιτρικό οξύ) προστίθεται για να ρυθμίσει το pH σε χαμηλότερα επίπεδα (περίπου 4.0-4.5), ενισχύοντας τη συντήρηση και αναστέλλοντας την ανάπτυξη ζυμών και μούχλας.

---

🚀 13. Τελικό Συμπέρασμα

Η ποιοτική επεξεργασία – τυποποίηση – συσκευασία ελιάς δεν είναι απλώς στάδια παραγωγής, αλλά κρίσιμος μηχανισμός:

• Εγγύησης ασφάλειας τροφίμων

• Διατήρησης premium χαρακτηριστικών

• Συμμόρφωσης με διεθνή πρότυπα

• Ενίσχυσης εξαγωγικής δυναμικής

• Εμπορικής υπεραξίας στο ράφι και online

Η Ελλάδα διαθέτει τις πρώτες ύλες και την παράδοση. Με σωστό τεχνολογικό εξοπλισμό, μεθόδους χαμηλού οξυγόνου, σωστή άλμη και πιστοποιημένη παραγωγή, το προϊόν μετατρέπεται σε παγκόσμιο αγροδιατροφικό θησαυρό.

---

🔗 Πηγές & Χρήσιμα Links

 

Θέμα / Τμήμα	Πηγή / Link / Περιγραφή
Κανονισμοί ασφαλείας τροφίμων & απαιτήσεις αγοράς (EU)	CBI — Entering the European market for table olives (οδηγός απαιτήσεων για ελιές, νομοθεσία, πρόσθετα, έλεγχος υπολειμμάτων) cbi.eu
Πρότυπα διαχείρισης ποιότητας / ασφάλειας τροφίμων	ISO 22000 — Περιγραφή και απαιτήσεις για σύστημα διαχείρισης ασφάλειας τροφίμων. Βικιπαίδεια
Παραδείγματα πιστοποιημένων μονάδων ελιάς στην Ελλάδα	Ariston Foods — πιστοποίηση ISO 22000 για επεξεργασία & τυποποίηση ελιάς/λαχανικών. aristonfoods.gr
Διεθνή τεχνικά πρότυπα για επιτραπέζιες ελιές	International Olive Council (IOC) — πρότυπα πρόσθετων, τρόπων επεξεργασίας & τυποποίησης ελιών. (αναφορά στην CBI έκθεση) cbi.eu+1
Ασφάλεια, υγιεινή και βέλτιστες πρακτικές σε τροφίμων	Ιστοσελίδα με εξήγηση για HACCP / πρότυπα υγιεινής σε επιχειρήσεις τροφίμων. BioArmonia
Προδιαγραφές συσκευασίας & συστατικών για ελιές	Επιστημονική ανασκόπηση της τεχνολογίας επεξεργασίας & συσκευασίας ελιών (canning & preserving) ScienceDirect+1

• :

  1. Entering the European market for table olives — CBI Market Information. 06 Φεβρουαρίου 2025. Πρόσβαση: 26 Νοεμβρίου 2025. https://www.cbi.eu/market-information/processed-fruit-vegetables-edible-nuts/table-olives/market-entry cbi.eu

  2. The European market potential for table olives — CBI Market Information. 06 Φεβρουαρίου 2025. Πρόσβαση: 26 Νοεμβρίου 2025. https://www.cbi.eu/market-information/processed-fruit-vegetables-edible-nuts/table-olives/market-potential cbi.eu

  3. Exporting table olives to Europe — CBI Market Information. Ανανεωμένη έκδοση 2025. Πρόσβαση: 26 Νοεμβρίου 2025. https://www.cbi.eu/market-information/processed-fruit-vegetables-edible-nuts/table-olives cbi.eu

  4. “What is the demand for processed fruit and vegetables on the European market?” — CBI / Eurostat & TradeMap data. Πρόσβαση: 26 Νοεμβρίου 2025. https://www.cbi.eu/market-information/processed-fruit-vegetables-edible-nuts/what-demand cbi.eu

  5. International Olive Council Trade Standard on Table Olives — Requirements for Additives and Packaging. (αναφορά στο τεχνικό πρότυπο συσκευασίας & πρόσθετων για επιτραπέζιες ελιές, όπως εμφανίζεται στην έκθεση CBI) — Πρόσβαση: 26 Νοεμβρίου 2025. (βλ. σημείο “What requirements …” στην παραπομπή 1) cbi.eu

• EU quality schemes for agricultural products and foodstuffs (PDO, PGI) —

• Table olives processing methods — General industry documentation (food science textbooks)

• HACCP and ISO 22000 standards — Codex Alimentarius principles

• Olive fermentation microbiology — Research on lactic acid bacteria in table olives

• MAP / Vacuum packaging food preservation — Food packaging science references