Λίπασμα: Κατηγορίες, είδη και πώς το επιλέγουμε

Όλα τα φυτά που καλλιεργούμε χρειάζονται ορισμένα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία που παίρνουν από το έδαφος για να αναπτυχθούν, να μας χαρίσουν υπέροχα λουλούδια και νόστιμους καρπούς. Πολλές φορές, ωστόσο, το χώμα δεν περιέχει αρκετά θρεπτικά συστατικά για καλύψει τις ανάγκες των φυτών και απαιτείται να βάζουμε λίπασμα για να τα διατηρήσουμε υγιή και δυνατά. Η λίπανση, αποτελεί μία από τις σημαντικότερες καλλιεργητικές εργασίες, μαζί με το πότισμα, το κλάδεμα και την προστασία των φυτών.
 
Όταν μιλάμε για λίπασμα στα φυτά, αναφερόμαστε σε ουσίες φυσικές ή χημικές που συντελούν στην ριζοβολία, στην ανάπτυξη, στην ανθοφορία και την καρποφορία των φυτών. Χρησιμοποιώντας λίπασμα στα φυτά μας, εμπλουτίζουμε με θρεπτικά συστατικά το έδαφος και αναπληρώνουμε τα στοιχεία που απορροφούνται κατά την καλλιέργεια των φυτών. Ιδιαίτερα, όταν έχουμε φυτεύσει φυτά σε γλάστρα στο μπαλκόνι ή στην αυλή μας, η ανάγκη για λίπανση ανά τακτά διαστήματα είναι ακόμα πιο επιβεβλημένη. Ας δούμε λοιπόν αναλυτικά ποια είναι τα βασικά είδη λιπάσματος, πότε χρειάζεται να βάζουμε λίπασμα στα φυτά και πώς επιλέγουμε το κατάλληλο λίπασμα.

Ποιοι είναι τα βασικά είδη λιπασμάτων;

Yπάρχουν πολλά είδη λιπάσμάτος που συναντάμε στο εμπόριο και ποικίλουν ανάλογα την προέλευση και την μορφή τους. Ανάλογα την προέλευση τους, τα λιπάσματα διαχωρίζονται σε:

 
– Οργανικά ή βιολογικά λιπάσματα
 

Τα οργανικά λίπασματα προέρχονται από την αποσύνθεση φυτικών και ζωικών υπολειμμάτων και είναι εγκεκριμένα για χρήση στη βιολογική γεωργία, γι’ αυτό πολλές φορές αναφέρονται και ως βιολογικά λιπάσματα. Ως οργανικό λίπασμα μπορεί να χαρακτηριστεί η κοπριά, το κομπόστ, το λίπασμα από φύκια, καθώς και πολλά άλλα που κυκλοφορούν στο εμπόριο και έχουν ποικίλες συνθέσεις. Τα οργανικά λιπάσματα έχουν το πλεονέκτημα ότι είναι φιλικά προς το περιβάλλον και επιπλέον περιέχουν οργανική ουσία που βελτιώνει τις φυσικές ιδιότητες του εδάφους. Εκτός από το γεγονός ότι εφοδιάζουν τα φυτά με θρεπτικά συστατικά, παράλληλα βελτιώνουν την ικανότητα συγκράτησης νερού και θρεπτικών συστατικών στο έδαφος.

 
– Χημικά λιπάσματα
 

Τα χημικά λιπάσματα προκύπτουν από τη σύνθεση χημικών στοιχείων μέσα από διάφορες χημικές αντιδράσεις και αποτελούν την μεγαλύτερη κατηγορία λιπασμάτων που χρησιμοποιούνται από τους καλλιεργητές. Τα χημικά λιπάσματα έχουν το πλεονέκτημα ότι είναι χαμηλότερα σε κόστος και προσφέρουν πολλές δυνατότητες στους καλλιεργητές, λόγω της ποικίλης σύνθεσης τους, σε όλα τα στάδια της καλλιεργειας, από το ρίζωμα και την ανάπτυξη του φυτού μέχρι την καρπόδεση και την παραγωγή την καρπών.

 
– Οργανοχημικά λιπάσματα
 

Τα οργανοχημικά λιπάσματα αποτελούν ένα συνδυασμό χημικών και οργανικών λιπασμάτων, καθώς περιέχουν συγχρόνως χημικά στοιχεία και ποσότητα οργανικής ουσίας. Με άλλα λόγια, τα οργανικά λιπάσματα είναι σχετικά πιο οικονομικά από τα βιολογικά, έχουν ποικίλη σύνθεση και προσφέρονται για πολλές καλλιέργειες, ενώ παράλληλα βελτιώνουν τα χαρακτηριστικά του εδάφους.

Ποιες μορφές λιπασμάτων υπάρχουν;

Ανάλογα με τη μορφή, υπάρχουν τα κοκκώδη και τα κρυσταλλικά λιπάσματα που είναι σε στερεή μορφή, καθώς και λιπάσματα σε υγρή μορφή:

 
– Κοκκώδη λιπάσματα
 

Πρόκειται για λιπάσματα σε μορφή κόκκων. Τα κοκκώδη λιπάσματα συνήθως απορροφώνται πιο σταδιακά από το έδαφος και το ριζικό σύστημα των φυτών. Στα κοκκώδη λιπάσματα, κάθε κόκκος περιέχει αναλογικά όλα τα θρεπτικά στοιχεία του λιπάσματος. Υπάρχουν και τα σύμμεικτα ή blend λιπάσματα, τα οποία έχουν κοκκώδη μορφή αλλά στα οποία γίνεται απλή ανάμιξη των πρώτων υλών.

 
– Κρυσταλλικά λιπάσματα
 

Πρόκειται για λιπάσματα σε μορφή σκόνης. Τα κρυσταλλικά λιπάσματα τα προμηθευόμαστε σε στερεή μορφή και είναι υδατοδιαλυτά, δηλαδή διαλύονται πολύ εύκολα στο νερό και απορροφώνται άμεσα από τα φυτά μέσω του ποτίσματος.

 
– Λιπάσματα σε υγρή μορφή
 

Τα υγρά λιπάσματα διαλύονται στο νερό και εφαρμόζονται μέσω του συστήματος άρδευσης κατά το πότισμα ή με ψεκασμό του φυλλώματος των φυτών. Είναι, μάλιστα, ιδιαίτερα διαδεδομένα σε ερασιτεχνικά σκευάσματα, καθώς επειδή είναι υδατοδιαλυτά μπορούμε πολύ εύκολα να τα εφαρμόσουμε με ένα ποτιστήρι. Τα υγρά λιπάσματα έχουν το πλεονέκτημα της άμεσης απορρόφησης ειδικά μέσω των ψεκασμών, όταν υπάρχουν προβληματικά εδάφη.

Ποια στοιχεία περιέχονται σε ένα λίπασμα και τι σημαίνουν οι αριθμοί στην ετικέτα κάθε λιπάσματος;

Σε κάθε λίπασμα, χημικό ή οργανικό, στην ετικέτα πάνω στην συσκευασία του, αναφέρονται αρχικά τρεις βασικοί αριθμοί που δείχνουν την περιεκτικότητα επί τοις εκατό (%) στα τρία βασικά στοιχεία θρέψης, κατά σειρά: άζωτο, φώσφορος και κάλιο. Για παράδειγμα, το λίπασμα 12-6-18 περιέχει 12% άζωτο, 6% φώσφορο, και 18% κάλιο.
 
Το άζωτο ως λίπασμα στα φυτά προφέρει πλούσια βλάστηση, γρήγορη ανάπτυξη, μεγαλύτερο ύψος, μεγαλύτερη φυλλική επιφάνεια και έντονο πρασίνισμα στα φύλλα. Η προσθήκη φωσφόρου στα φυτά συντελεί θετικά σε πλήθος σημαντικών λειτουργιών, όπως γρήγορη ανάπτυξη δυνατού ριζικού συστήματος, σχηματισμός και καλή ανάπτυξη των ανθέων και δημιουργία ποιοτικών καρπών και σπόρων. H προσθήκη καλίου στα φυτά βοηθά στην δημιουργία ποιοτικών καρπών των καλλιεργειών, τόσο ως προς το μέγεθος, τον χρωματισμό και την γεύση, ενώ προσφέρει και μεγαλύτερη ανθεκτικότητα των φυτών σε δυσμενείς συνθήκες παγετού, δυνατών ανέμων, ξηρασίας.

Στα λιπάσματα μπορεί να περιέχονται κι άλλα θρεπτικά στοιχεία που βρίσκονται σε μικρότερη περιεκτικότητα όπως μαγνήσιο, ασβέστιο, σίδηρος, ψευδάργυρος και βόριο. Το μαγνήσιο και ο σίδηρος βοηθούν στο πρασίνισμα των φύλλων και στην εξασφάλιση πλούσιας βλάστησης. Το ασβέστιο ενισχύει σημαντικά την συνεκτικότητα των καρπών για να μη μαλακώνουν εύκολα, αυξάνει το μέγεθος των καρπών και βελτιώνει την ποιότητα τους. Τέλος, το βόριο και ο ψευδάργυρος είναι πολύ σημαντικό για το στάδιο της άνθησης και της καρπόδεσης και συνεισφέρουν σημαντικά στην βελτίωση της συνολικής παραγωγής κάθε χρόνο.

Πώς επιλέγουμε το κατάλληλο λίπασμα για τα φυτά;

Η επιλογή του κατάλληλου λιπάσματος εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως το είδος της καλλιέργειας, το έδαφος στο οποίο καλλιεργούμε, το στάδιο ανάπτυξης που βρίσκεται το φυτό, η σύνθεση και η μορφή του λιπάσματος, ποια λειτουργία του φυτού θέλουμε να συντελέσει, καθώς επίσης από το οικονομικό κόστος του. Ειδικά για επαγγελματικές καλλιέργειες, πριν προχωρήσουμε στην επιλογή λιπάσματος είναι σημαντικό να γίνεται ανάλυση εδάφους για να μπορέσουμε να προσδιορίσουμε με ακρίβεια το είδος λίπανσης και την ποσότητα λιπάσματος που χρειάζεται το χωράφι μας. Παρακάτω παραθέτουμε ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά που θα μας βοηθήσουν στην επιλογή του κατάλληλου λιπάσματος.

– Λίπασμα για βελτίωση της ανάπτυξης των φυτών

Αν θέλουμε να βοηθήσουμε την ανάπτυξη των φυτών, χρησιμοποιούμε λίπασμα με υψηλή περιεκτικότητα σε άζωτο (Ν). Για την ενίσχυση της ριζοβολίας, αλλά και για την ανθοφορία των φυτών, χρησιμοποιούμε λιπάσματα με υψηλή περιεκτικότητα σε φώσφορο, ενώ για βελτίωση της παραγωγής και της καρποφορίας της καλλιέργειας, τόσο σε ποιοτικό αλλά και σε ποσοτικό επίπεδο, επιλέγουμε λίπασμα με υψηλή περιεκτικότητα σε κάλιο.

 
– Βασική λίπανση σε κηπευτικά και δέντρα
 

Ως αρχική (βασική) λίπανση σε κηπευτικές καλλιέργειες και σε καρποφόρα δέντρα, συνήθως χρησιμοποιούμε κοκκώδη λιπάσματα, καθώς είναι πιο βραδείας αποδέσμευσης, απελευθερώνουν δηλαδή τα θρεπτικά στοιχεία σε μεγαλύτερη διάρκεια χρόνου. Συνήθως περιέχουν και τα τριά βασικά θρεπτικά στοιχεία, άζωτο, φώσφορο και κάλιο, είναι δηλαδή πλήρη λιπάσματα. Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να γίνει διασπορά του λιπάσματος σε όλο το χωράφι ή να τοποθετηθεί μόνο στις θέσεις φύτευσης για μείωση του κόστους.

– Λίπανση με χαμηλό κόστος

Όταν θέλουμε να περιορίσουμε το κόστος του λιπάσματος σε σχέση με την περιεκτικότητα των θρεπτικών στοιχείών, επιλέγουμε συνήθως χημικά λιπάσματα σε κοκκώδη μορφή που είναι σε γενικές γραμμές πιο οικονομικά.

 
– Λίπασμα για καλλιέργεια σε προβληματικά εδάφη
 

Αν καλλιεργούμε σε υποβαθμισμένα εδάφη, είναι απαραίτητο να χρησιμοποιούμε οικολογικά κοκκώδη λιπάσματα που βοηθούν στην βελτίωση των χαρακτηριστικών του εδάφους και απορροφώνται πιο εύκολα τα θρεπτικά τους στοιχεία από τα φυτά. Επίσης, σε υποβαθμισμένα εδάφη προσφέρεται και το ψέκασμα των φύλλων (διαφυλλικός ψεκασμός) με θρεπτικά στοιχεία με υγρά ή υδατοδιαλυτά λιπάσματα.

 
– Λιπάσματα για άμεση απορρόφηση
 

Αν θέλουμε άμεση απορρόφηση του θρεπτικών συστατικών του λιπάσματος, όπως στην περίπτωση του ασβεστίου για την αντιμετώπιση της ξηρής κορυφής της ντομάτας ή του βορίου για την καρπόδεση της ελιάς, επιλέγουμε υγρό ή υδατοδιαλυτό κρυσταλλικό λίπασμα που μπορεί να εφαρμοστεί διαφυλλικά με ψεκασμό στα φυτά.

 
– Λίπασμα για τον λαχανόκηπο
 

Για τον λαχανόκηπο μας, επιλέγουμε οικολογικά λιπάσματα που είναι φιλικά στο περιβάλλον και βοηθούν στην παραγωγή καλής ποιότητας καρπούς.

– Λίπασμα για λουλούδια σε γλάστρα

Για καλλωπιστικά φυτά που έχουμε σε γλάστρα στο μπαλκόνι και στην αυλή, επιλέγουμε χημικό κρυσταλλικό ή υγρό λίπασμα που διαλύουμε στο νερό και έχει καλή απορρόφηση από τα φυτά χωρίς να υπάρχει κίνδυνος υπερβολικής λίπανσης.

Κι ένα μυστικό για την εφαρμογή του λιπάσματος

Το λίπασμα προσφέρει θρεπτικά στοιχεία που βοηθάνε τα φυτά να αναπτυχθούν, ωστόσο υπάρχουν ορισμένες περιπτώσεις που αποφεύγουμε να βάζουμε λίπασμα στα φυτά. Δεν βάζουμε λίπασμα, λοιπόν, αμέσως μετά την μεταφύτευση καθώς το φυτό χρειάζεται χρόνο για να προσαρμοστεί. Επιπλέον, αποφεύγουμε να βάζουμε λίπασμα σε φυτά που δεν είναι ποτισμένα, καθώς επίσης σε συνθήκες που τα φυτά είναι ευάλωτα, δηλαδή σε περιόδους που επικρατούν πολύ υψηλές θερμοκρασίες και σε συνθήκες πολύ χαμηλών θερμοκρασιών και παγωνιάς.