Καλλιεργώ αγκινάρα

Καλλιεργώ αγκινάρα στο λαχανόκηπο

Η αγκινάρα (Cynara scolymus) ανήκει στα λαχανικά και είναι πολυετές φυτό (3-4 χρόνια).Είναι μεσογειακό λαχανικό με καταγωγή από την ανατολική μεσόγειο, που κυρίως η Ιταλική κουζίνα έχει αναδείξει. Ευδοκιμεί σε περιοχές με ήπιο χειμώνα μιας και δεν αντέχει στο κρύο. Το ύψος του φυτού φτάνει τα 150 cm ενώ τα φύλλα μπορεί να φτάσουν σε μήκος 80-120 cm. Το τμήμα του φυτό που κυρίως καταναλώνεται είναι οι ταξιανθίες πριν ωριμάσουν τα λουλούδια που κοινώς είναι γνωστές σαν «καρδιές της αγκινάρας».Εκτός από τις καλλιεργούμενες ποικιλίες υπάρχει και η «άγρια» αγκινάρα, Cynara cardunculus, που έχει όμορφα γκρι, μεγάλα φύλλα και είναι ιδιαίτερα νόστιμη.Οι αγκινάρες ευδοκιμούν σε περιοχές με μέτριες θερμοκρασίες και ήπιο χειμώνα, αφού δεν είναι καθόλου ανθεκτικές στον παγετό. Οι κατάλληλες θερμοκρασίες για την ανάπτυξη τρυφερών ανθοκεφαλών είναι 15-20 °C. Σε μεγαλύτερες θερμοκρασίες αναπτύσσονται γρήγορα και σκληραίνουν, οπότε χάνουν τη νοστιμιά τους, ενώ σε χαμηλότερες νεκρώνονται και μαυρίζουν.

Λατινικό όνομα: Cynara scolymus
Αγγλικό όνομα: Artichoke – Artichokes

Οι αγκινάρες μπορούν να αναπαραχθούν από σπόρους. Οι αγκινάρες θέλουν καλό χώμα, τακτικό πότισμα και λίπανση, καθώς και προστασία από την παγωνιά κατά το χειμώνα.

Σπορά αγκινάρας

Η σπορά της αγκινάρας, ξεκινά σπέρνοντας τους σπόρους εντός κλειστού χώρου. Βάλτε 2 σπόρους σε κάθε κουπάκι. Διατηρήστε τα κουπάκια με τους σπόρους σε ζεστό μέρος και με το χώμα υγρό μέχρι να βλαστήσουν. Η βλάστηση θα γίνει σε 7 έως 21 ημέρες ανάλογα με τη θερμοκρασία. Μεταφυτεύστε τα πιο δυνατά φυτάκια περίπου 2 εβδομάδες πριν τη τελευταία παγωνιά. Οι αγκινάρες θέλουν μία κρύα περίοδο (250 ώρες κάτω από 10 βαθμούς Κελσίου), πριν βγάλουν λουλούδια, αλλά δε θα επιβιώσουν μίας παγωνιάς.

Εμπλουτισμός του εδάφους στην καλλιέργεια αγκινάρας

Η αγκινάρα ευδοκιμεί σε αμμοπηλώδη ,γόνιμα ,με καλή αποστράγγιση εδάφη. Μπορεί να αναπτυχθεί και σε άλλους τύπους εδαφών δίνοντας όμως χαρακτηριστικά μειωμένη παραγωγή.

Η καλλιέργεια της αγκινάρας είναι συνήθως τριετής. Το καλοκαίρι με την πολύ ζέστη το υπέργειο τμήμα του φυτού ξεραίνεται και το φθινόπωρο νέοι βλαστοί αναπτύσσονται από τους οφθαλμούς που βρίσκονται κάτω από το έδαφος.
Είναι φυτό που αγαπά τον ήλιο. Χρειάζεται βαθύ έδαφος με καλή αποστράγγιση και μεγάλη περιεκτικότητα σε οργανική ουσία. Η αγκινάρα έχει μεγάλη ανάγκη σε θρεπτικά συστατικά, τόση που εξαντλεί το έδαφος μέσα σε τρία χρόνια. Η ενσωμάτωση κόμποστ ή κοπριάς στη βάση του φυτού κάθε άνοιξη είναι αναγκαία. Για κάθε τετραγωνικό μέτρο καλλιέργειας απαιτούνται 2 κιλά κόμποστ ή κοπριάς.

Φύτευση αγκινάρας

Η φύτευση γίνεται στο τέλος του καλοκαιριού σε σειρές που απέχουν μεταξύ τους 1,5 μέτρο. Τα νεαρά φυτά κάθε γραμμής φυτεύονται ανά 1 μέτρο. Εναλλακτικά το Μάρτιο μπορούν να φυτευτούν τμήματα από φυτά προηγούμενου έτους που να περιλαμβάνουν έναν οφθαλμό με στέλεχος και ένα μέρος του ριζικού συστήματος.Το εδώδιμο τμήμα της αγκινάρας είναι οι ανθοκεφαλές, τις οποίες συγκομίζουμε πολύ πριν ωριμάσουν.Ο σχηματισμός των πρώτων 6-10 φύλλων καθώς και η έκθεση του φυτού σε χαμηλές θερμοκρασίες δίνουν το έναυσμα για τη δημιουργία της πρώτης εδώδιμης ανθοκεφαλής στην κορυφή του κοντού κεντρικού βλαστού. Αφού σχηματιστεί αυτή η πρώτη ανθοκεφαλή, ο βλαστός διακλαδίζεται και στην κορυφή καθεμιάς από τις διακλαδώσεις αυτές σχηματίζονται νέες ανθοκεφαλές, μικρότερες όμως σε μέγεθος από την αρχική. Συνήθως, οι ανθοκεφαλές που σχηματίζονται είναι 5-10, οπότε το συνολικό ύψος του φυτού φτάνει τα 1 -2 m. Αν το φυτό αφεθεί να αναπτυχθεί ελεύθερα, οι ανθοκεφαλές ωριμάζουν, καρπίζουν και σποροποιούν.
Το καλοκαίρι το υπέργειο μέρος του φυτού ξεραίνεται, αλλά το υπόγειο παραμένει ζωντανό. Συγκεκριμένα, στη βάση του κεντρικού βλαστού, κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, υπάρχουν 10-20 βλαστοφόροι οφθαλμοί που βρίσκονται σε λήθαργο. Με τις πρώτες βροχές του φθινοπώρου αρκετοί απ” αυτούς βγαίνουν από το λήθαργο και δίνουν ο καθένας από ένα νεαρό βλαστό (παραφυάδα).Τα τρία στάδια της ανάπτυξης της ανθοκεφαλής της αγκινάρας από πάνω προς τα κάτω:
1. Ανώριμη και κατάλληλη για συγκομιδή
2. Φάση πλήρους άνθησης
3. Υπερώριμη

Πότισμα / Άρδευση αγκινάρας

Σε ότι αφορά το πότισμα, από τη φύτευση μέχρι τη συγκομιδή η αγκινάρα χρειάζεται τακτικό πότισμα για να αναπτύξει μεγάλες ανθοκεφαλές με μεγάλη περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά. Μετά τη συγκομιδή σταματάει και το πότισμα ενώ τέλη Αυγούστου ή αρχές Σεπτέμβρη ξεκινάει ξανά προκειμένου να βγουν οι βλαστοφόροι οφθαλμοί από το λήθαργο και να δώσουν νέα στελέχη.

Καλλιεργητικές τεχνικές στην αγκινάρα

Το φθινόπωρο όταν οι παραφυάδες μεγαλώσουν και φτάσουν σε ύψος τα 25-35cm αραιώνονται και αφήνονται να αναπτυχθούν 2-3 σε κάθε φυτό.
Ανάλογα με την παραγωγικότητα της ποικιλίας και τις συνθήκες καλλιέργειας κάθε φυτό αγκινάρας παράγει 5-12 ανθοκεφαλές (συνήθως 5-10). Η συγκομιδή ξεκινάει συνήθως στο τέλος της άνοιξης (ή και λίγο νωρίτερα για τις πρώιμες καλλιέργειες) και γίνεται σταδιακά ανά 10-15 μέρες. Πρώτα συγκομίζονται οι κεντρικές ανθοκεφαλές και στη συνέχεια οι υπόλοιπες. Οι ανθοκεφαλές συγκομίζονται μαζί με τμήμα του στελέχους (με μήκος 15cm περίπου) όσο είναι ακόμα τρυφερές, κλειστές και σφιχτές. Οι φρέσκιες αγκινάρες μπορούν να διατηρηθούν μόνο για 8-10 μέρες.

• Η αγκινάρα μπορεί να καλλιεργηθεί και σε μεγάλα φυτοδοχεία με βάθος τουλάχιστον 40cm.
• Οι αγκινάρες θεωρείται ότι ανοίγουν την όρεξη. Είναι πλούσιες σε βιταμίνες, ασβέστιο, φώσφορο και μαγνήσιο.

Φύτευση

Γίνεται περίπου στο τέλος του καλοκαιριού και μέχρι το Σεπτέμβρη σε φυτευτικό συνδυασμό 1,5 m και 1m επί των γραμμών. Φυτεύονται μικρά ξηρόφυτα τα οποία είτε προέρχονται από βλαστούς παρελθόντος έτους, είτε αγοράστηκαν απευθείας από φυτώριο για εξοικονόμηση χρόνου.

Εργασίες

Σκαλίσματα: Εφόσον υπάρχει η δυνατότητα της χρήσης μηχανικών μέσων γίνονται δύο ή τρία φρεζαρίσματα μεταξύ των γραμμών μαζί με σκαλίσματα ή τσαπίσματα πάνω στις γραμμές. Σε αντίθετη περίπτωση, ο ερασιτέχνης κηπουρός γλυτώνει το γυμναστήριο, πραγματοποιώντας χειρωνακτικά όλες τις εργασίες.

Αραίωμα παραφυάδων: Στο τελευταίο σκάλισμα που γίνεται το φθινόπωρο, αφαιρούνται από τα φυτά όλες οι αδύναμες παραφυάδες και αφήνονται μόνο 3 έως 4, οι πιο δυνατές ανά φυτό.

Προφύλαξη της αγκινάρας τον Χειμώνα

Παράχωμα: Εάν η καλλιέργεια της αγκινάρας στον λαχανόκηπο γίνεται σε περιοχές όπου οι χειμωνιάτικες θερμοκρασίες πλησιάζουν τα κατώτερα όρια αντοχής της, μετά το αραίωμα των παραφυάδων ακολουθεί παράχωμα των φυτών για την προφύλαξή τους. Το παράχωμα πραγματοποιείται σκεπάζοντας τα φυτά με μια στρώση χώματος 10 έως 15 cm ενώ και η πρόσθεση πάνω από αυτήν μιας επιπλέον στρώσης 10 έως 20 cm οργανικών υλικών, όπως άχυρου, κρίνεται ιδιαιτέρως επωφελής.

Αποθήκευση των φυτών: Σε περιοχές που οι χειμερινές θερμοκρασίες είναι απαγορευτικές για την επαγγελματική καλλιέργεια της αγκινάρας, ο ερασιτέχνης μπορεί να εγκαταστήσει την καλλιέργεια στον λαχανόκηπό του. Αυτό όμως που χρειάζεται να κάνει είναι, πλησιάζοντας ο χειμώνας, να βγάζει τις αγκινάρες από το έδαφος και να τις αποθηκεύει σε προφυλαγμένα μέρη έχοντάς τες μέσα σε υγρή ποταμίσια άμμο ή τύρφη. Την επόμενη άνοιξη, μπορεί να διαιρεί τα φυτά και να τα επαναφυτεύει.

Κάλυψη των φυτών: Στις ίδιες περιοχές η προφύλαξη των φυτών μπορεί να γίνει με την μέθοδο του διπλού χαμηλού τούνελ. Αρχικά γύρω από τα φυτά αφήνεται μια στρώση οργανικών υλικών πάχους 10 cm. Έπειτα κατασκευάζεται το πρώτο, το μικρό τούνελ, το οποίο καλύπτεται με αντιπαγετικό ύφασμα προστασίας. Τέλος, κατασκευάζεται το μεγάλο τούνελ, το οποίο περιέχει το μικρότερο και σκεπάζεται με διαφανές παχύ πλαστικό φύλλο θερμοκηπίων.

Λίπανση

Όπως προαναφέρθηκε τα φυτά αγκινάρας χρειάζεται να βοηθηθούν με προσθήκη καλά χωνεμένης κοπριάς . Στη συνέχεια κατά την περίοδο της άνοιξης απαιτείται βασική λίπανση με προσθήκη αζώτου (N) , ενώ κατά τη διάρκεια του φθινόπωρου η επιφανειακή λίπανση αποτελείται από άζωτο- φώσφορο –κάλιο (Ν – P – K). Αμέσως μετά τη φύτευση ένα καλό πότισμα είναι απαραίτητο.

Είναι απαιτητικό είδος σε άρδευση;

Η αγκινάρα καλλιεργείται ως αρδευόμενη, σε εδάφη που δεν νεροκρατούν!

Εχθροί και Ασθένειες

Απαραίτητη προϋπόθεση για επίτευξη σωστών αποδόσεων ,αποτελεί η απομάκρυνση τυχών ζιζανίων με οποιονδήποτε τρόπο ,ενώ την καλλιέργεια προσβάλλεται από αφίδες καθώς και ωίδιο.

Φυτοπροστασία της Αγκινάρας

Παρόλο που σε γενικές γραμμές η καλλιέργεια της αγκινάρας στον λαχανόκηπο, όντας μικρής κλίμακας, δεν παρουσιάζει συνήθως σοβαρά προβλήματα, ωστόσο τα φυτοπαράσιτα δεν λείπουν.

Εχθροί

Έντομα

Aphis fabae-solanella – Μαύρη αφίδα της αγκινάρας
Anuraphis cardui (syn. Brachycaudus cardui) – Αφίδα του γαϊδουράγκαθου
Brachycaudus helichrysi – Πράσινη αφίδα δαμασκηνιάς
Cassida palestina – Κασσίδα
Gryllotalpa gryllotalpa – Κρεμμυδοφάγος
Pyrameis cardui – Πυραμείς (ή Βανέσσα)
Platyptilia carduidactyla – Σκώρος της αγκινάρας
Sphaeroderma rubidium – Άλτης
Agromyza andalusiaca – Μύγα νευρώσεων (ή Μύγα της αγκινάρας)
Helicoverpa armigera – Πράσινο σκουλήκι
Agriotes spp. – Σιδηροσκώληκες

Ακάρεα

Tetranychus urticae – Τετράνυχος κοινός

Νηματώδεις

Meloidogyne spp. – Κομβονηματώδεις
Platylenchus penetrans – Νηματώδης

Κοχλίες & Λείμακες

Helix sp. – Σαλιγκάρια
Limax sp. – Γυμνοσάλιαγκες

Θηλαστικά

Apodemus sp. – Αρουραίοι αγρών
Microtus sp. – Αρουραίοι αγρών
Rattus sp. – Αρουραίοι

Ασθένειες

Βακτήρια

Erwinia chrysanthemi – Βακτηριακό κάψιμο
Xanthomonas cynarae – Βακτηριακή γωνιώδης κηλίδωση

Μύκητες

Ascochyta hortorum – Ασκοχύτωση

Botrytis cineria – Τεφρά σήψη (Βοτρύτης)
Bremia lactucae – Περονόσπορος
Pythium spp. – Πύθιο
Ramularia cynarae – Ραμουλάρια
Sclerotinia minor – Σκληρωτινίαση

Corticium rolfsii – Σκληρωτίαση
Erysiphe cichoracearum – Ωίδιο των κολοκυνθοειδών
Leveillula taurica – Ωίδιο
Sphaerotheca fulinginea – Ωίδιο
Verticillium dahliae – Βερτισιλλίωση (Αδρομύκωση)
Verticillium albo-atrum – Βερτισιλλίωση (Αδρομύκωση)
Rosellinia necatrix – Σηψιρριζία
Sclerotiutn rolfsii – Σαπίσματα λαιμού
Sclerotinia scleritium – Σαπίσματα λαιμού
Phizoctonia solani – Σαπίσματα λαιμού

Ιώσεις

AARSV

Artichoke Aegean ringspot virus – Ιός της δακτυλιοειδούς κηλίδωσης της αγκινάρας Αιγαίου
AILV

Artichoke Italian latent virus – Χλωρωτικός νανισμός αγκινάρας
AMCV

Artichoke mottled crinkle virus – Ιός της κατσαρής ποικιλοχλώρωσης της αγκινάρας
AYRV

Artichoke yellow ringspot virus – Κίτρινη Δακτυλιωτή Κηλίδωση

Συγκομιδή και Αποδόσεις

Η συγκομιδή της αγκινάρας πραγματοποιείται από το Νοέμβρη και φτάνει ως και το Μάιο. Συγκομίζονται οι ανθοκεφαλές του φυτού προσεκτικά, προτού ανοίξουν. Οι αποδόσεις της καλλιέργειας κυμαίνονται φτάνου τα 1500 κιλά ανά στρέμμα ενώ το κόστος ανά στρέμμα κυμαίνεται στα 120 ευρώ . Η τιμή του προϊόντος είναι κυμαινόμενη ανάλογα με την εποχή. Έτσι οι πρώιμες σε παραγωγή αγκινάρες πωλούνται από 1 – 1,5 ευρώ ,ενώ την περίοδο του καλοκαιριού η τιμή φτάνει στα 0,7- 0,6 ευρώ και ακόμα χαμηλότερα το φθινόπωρο.