Καλλιέργεια Συκιάς – Καλλιεργητικές Τεχνικές

Πώς φυτεύω και καλλιεργώ συκιά

Η συκιά είναι φυλλοβόλο δέντρο και ανήκει στην τάξη των αγγειόσπερμων δικότυλων φυτών στην Οικ. Moraceae, στο γένος Ficus, και είναι του είδος Carica. Είναι φυτό ιθαγενής της Ασίας και συγκεκριμένα της περιοχής που εκτείνεται από την Ασιατική Τουρκία έως την βόρεια Ινδία, απαντάται όμως ως αυτοφυής στις περισσότερες χώρες της Μεσογείου.
Ο κορμός της δεν είναι ευθύς όπως των περισσότερων καρποφόρων δέντρων αλλά διακλαδίζεται. Αναλόγως την ποικιλία το ύψος της κυμαίνεται από τα 3 ως 6-7μ. και το πλάτος από 2-5μ. Τα φύλλα είναι μεγάλα, σε σχήμα καρδιάς που φέρουν χωρίσματα (λοβούς), 3 ως 5 συνήθως. Γενικά, είναι δέντρο που αντέχει τους ανέμους και το ξύλο της δεν καίγεται εύκολα από τη φωτιά.

Γιατί να την επιλέξουμε για το κτήμα μας?

Γιατί είναι αρκετά εύκολη στην καλλιέργειά της και κυρίως, για τους εξαιρετικά νόστιμους και θρεπτικούς καρπούς της, τα σύκα, που τρώγονται νωπά ή αποξηραμένα. Τα νωπά σύκα είναι πλούσια σε σάκχαρα, πρωτεΐνες, θερμίδες, βιταμίνες (Α, Β1, Β2, C), μεταλλικά στοιχεία (κάλιο, ασβέστιο, φώσφορο) και αντιοξειδωτικές ουσίες ενώ στα ξερά τριπλασιάζεται η θρεπτική τους αξία. Αυτός είναι και ο λόγος που ορειβάτες, πεζοπόροι, αλπινιστές κ.α. κουβαλάνε πάντα μαζί τους ξερά σύκα, καθώς η κατανάλωσή τους δίνει άμεσα ενέργεια στον ταλαιπωρημένο οργανισμό τους.

Κλίμα/έδαφος

Η συκιά καλλιεργείται κυρίως σε παραμεσόγειες χώρες και σε πεδινές, ημιορεινές και ορεινές περιοχές. Έτσι, οι πρώτες χώρες σε παραγωγή σύκων παγκοσμίως είναι οι Τουρκία, Ιταλία, Ισπανία, Αλγερία κ.α. Στην Ελλάδα καλλιεργείται κυρίως σε Πελοπόννησο (Μεσσηνία, Λακωνία), Εύβοια (Ταξιάρχες και Κύμη), Πήλιο και σε νησιά του Αιγαίου. Συνήθως κάθε περιοχή καλλιεργεί και τις δικές της ποικιλίες ή έχει τις δικές της ονομασίες. Στην Πελοπόννησο καλλιεργείται κυρίως η Καλαμών, στην Εύβοια η Σμυρνέϊκη και η Κύμης, στην Αττική τα Βασιλικά μαύρα, στην Μαγνησία τα Αργαλαστής, στη Λέσβο τα Αϊδινίου, Πολίτικα κλπ. Η συκιά αρχίζει να καρποφορεί από το 4ο-5ο έτος από τη φύτευσή της και δίνει πλήρη παραγωγή από το 8ο-10ο έτος και τουλάχιστον για 50 χρόνια.

Ποικιλίες συκιάς

Καταρχήν, υπάρχουν οι αγριοσυκιές ή αρρενοσυκιές που ωριμάζουν τα σύκα τους 3 φορές/έτος, πλην όμως τα σύκα αυτά δεν είναι φαγώσιμα. Βρώσιμα είναι τα σύκα της ήμερης συκιάς ή θηλυκιάς. Οι ποικιλίες της ημεροσυκιάς είναι πάρα πολλές (άνω των 600) και διαχωρίζονται ανάλογα με το πόσες παραγωγές σύκων/έτος έχουν (μονόφορες, πολύφορες), το χρώμα της επιδερμίδας τους (λευκό, μαύρο) και τον προορισμό τους (για νωπά, ξηρά σύκα ή διπλής κατεύθυνσης). Από τις μονόφορες και λευκές (για την ακρίβεια, κιτρινοπράσινες) ποικιλίες οι πιο καλές είναι: η Σμυρνέϊκη (με σφαιρικό και μεγάλο σύκο με λεπτή φλούδα, πολύ γευστικό, για ξηρή και νωπή κατανάλωση), η Κύμης (μεσαίο-αχλαδόμορφο και πολύ γλυκό σύκο, σκάει η φλούδα με τις βροχές, για παραγωγή κυρίως ξηρών σύκων), η Καλαμών (για ξηρή κατανάλωση, στρογγυλό, μεσαίου μεγέθους και με σκληρή επιδερμίδα σύκο που δεν σκάει εύκολα) και η Αργαλαστής (σφαιρικό σύκο, σχετικά μεγάλο, πολύ γευστικό και για κατανάλωση νωπού και ξηρού σύκου).

Στις καλές μαύρες, μονόφορες ποικιλίες είναι η Βασιλική μαύρη, τα Μαύρα Μαρκοπούλου (με μεγάλα, μακρουλά, πολύ γλυκά και κόκκινης σάρκας σύκα, με ραβδώσεις στην επιδερμίδα και επιπόλαιες σχισμές όταν ωριμάσουν, μονόφορη) και η ξενική Mission, όλα για νωπή κατανάλωση. Όλες οι προαναφερόμενες ποικιλίες ωριμάζουν τα σύκα τους σταδιακά, από τέλη Ιουλίου ως αρχές Σεπτέμβρη, με εξαίρεση τα Καλαμών και Μαρκοπούλου που η συγκομιδή τους επεκτείνεται ως τον Οκτώβριο.

Τέλος, άσπρα δίφορα σύκα είναι τα Βασιλικά Λευκά Μαρκοπούλου και τα Αυγόσυκα ή Φρακασάνες ή Αποστολιάτικα (τοπικές ονομασίες), με μεγάλα αλλά όχι πολύ νόστιμα σύκα τον Ιούνιο και με μικρότερους αλλά πιο γευστικούς καρπούς τον Αύγουστο, για νωπή κατανάλωση.

Χωρίς τον ψήνα…δεν τρώμε σύκα!

Όλες αυτές οι ποικιλίες έχουν την ιδιαιτερότητα ότι χωρίς την παρουσία ενός εντόμου δεν μπορούν να ωριμάσουν τους καρπούς τους. Ο ψήνας λοιπόν, ένα μικρό υμενόπτερο, βγαίνει με γύρη κολλημένη πάνω στο σώμα του από τα αρσενικά σύκα της αγριοσυκιάς και επισκέπτεται τα ανώριμα ακόμα σύκα της ημεροσυκιάς και έτσι τα γονιμοποιεί. Χωρίς αυτήν την εργασία, τα σύκα μας θα πέσουν νωρίς από τα δέντρα, μόλις αποκτήσουν 2-3εκ. διάμετρο. Για το λόγο αυτό θα πρέπει είτε να φυτέψουμε μια αγριοσυκιά κοντά στη συκιά μας είτε να κρεμάσουμε αγριόσυκα στο δέντρο μας. Η εργασία αυτή ονομάζεται όρνιασμα ή ε: σε ένα δίχτυ δένουμε 5-6 ορνούς και κρεμάμε 2-3 τέτοια δίχτυα σε κάθε δέντρο, κάθε 3-4 ημέρες και για 15 ημέρες, ξεκινώντας το 1ο δεκαήμερο του Ιουνίου. Η συλλογή των ορνών να γίνεται αργά το απόγευμα και η ανάρτησή τους στην ποικιλία μας το ίδιο βράδι ή το αργότερο την επόμενη ως τις 9 το πρωί, γιατί μετά ο ψήνας ξεκινάει τις πτήσεις του από τα αγριόσυκα.
Σύμφωνα με την Ελληνική Στατιστική Αρχή για το έτος 2006, η καλλιεργούμε έκταση στην Ελλάδα είναι 65.000 στρέμματα, τα δέντρα περίπου 2 εκατομμύρια και η ετήσια παραγωγή 12.000 τόνοι νωπών και 10.000 τόνοι ξερών σύκων.

Κλάδεμα

Είναι πολύ σημαντικό στα πρώτα κλαδέματα μετά τη φύτευση, να διαμορφώσουμε τη συκιά σε σχήμα ανοιχτού κυπέλλου και η διακλάδωση των βραχιόνων να ξεκινάει αρκετά χαμηλά, στα 40-50 εκ. από το έδαφος. Τα σύκα μαζεύονται με το χέρι και όχι με ράβδισμα, οπότε θα πρέπει το δέντρο να είναι χαμηλό για να μπορέσουμε να τα φτάνουμε. Το κλάδεμα γίνεται Γενάρη-Φλεβάρη για τις ζεστές και Μάρτιο για τις πιο κρύες περιοχές. Την ίδια περίοδο γίνεται και το κλάδεμα καρποφορίας στα ενήλικα δέντρα. Το κλάδεμα αυτό είναι ελαφρύ (αφαιρούμε τα κακοσχηματισμένα, άρρωστα, ξερά κλαδιά και αυτά που εισέρχονται προς το εσωτερικό του δέντρου, η συκιά δεν αντιδρά πολύ καλά στο βαρύ κλάδεμα και στις χοντρές τομές λόγω της πολλής εντεριώνης που περιέχει) και μόνο κάθε 3-4 χρόνια αφαιρούμε τα χοντρά κλαδιά που μεγαλώνουν το μέγεθος του δέντρου σε ύψος και πλάτος. Επαλείφουμε/απολυμαίνουμε τις μεγάλες τομές με ειδική πάστα επούλωσης πληγών που βρίσκουμε σε καταστήματα γεωργικών εφοδίων.

Λίπανση

Ρίχνουμε λίπασμα τύπου 5-10-5, Γενάρη-Φλεβάρη μήνα. Τα λιπάσματα να περιέχουν και ασβέστιο, αλλιώς κάθε 3-4 χρόνια ρίχνουμε γεωργικό ασβέστη.

Κλίμα – έδαφος

Όχι ιδιαίτερα απαιτητικό δέντρο, αντέχει στα ξηρικά και ασβεστώδη εδάφη, αποφεύγουμε όμως τα πολύ σφιχτά, χαλικώδη εδάφη, στα οποία δεν αποστραγγίζει καλά το νερό. Απαιτεί θερμό-δροσερό καλοκαίρι και σχετικά ήπιο χειμώνα, δεν φυτεύουμε συκιές σε περιοχές όπου η θερμοκρασία πέφτει κάτω από τους -10οC (καταστρέφεται το δέντρο) και όπου είναι οι συχνές οι βροχές από μέσα Ιουλίου ως Σεπτέμβριο (εποχή ωρίμανσης των σύκων, σκίζονται).

Πολλαπλασιασμός

Με μοσχεύματα: μοσχεύματα 30-40 εκ. που κόβονται χειμώνα, τοποθετούνται σε άμμο που την κρατάμε υγρή για να ριζοβολήσει, μετά σε προστατευμένο χώρο και φύτευση στην οριστική θέση τον μεθεπόμενο Μάρτιο.
Με εμβολιασμό: για να κάνουμε μια άγρια συκιά ήμερη ή όταν θέλουμε να αλλάξουμε την ποικιλία της συκιάς μας. Για καλύτερα αποτελέσματα αγοράζουμε την αγαπημένη μας ποικιλία σύκων από φυτώρια.

Πότισμα

Τα 3 πρώτα έτη ποτίζουμε 4-5 φορές/έτος, από Μάϊο ως Σεπτέμβριο. Όταν μεγαλώσει η συκιά 2-3 ποτίσματα/έτος είναι αρκετά, το αργότερο ως την έναρξη ωρίμανσης των σύκων (δηλ. ως τέλη Ιουλίου, αλλιώς θα σκάνε τα σύκα από το πολύ νερό, ιδιαίτερα αν βρέχει κιόλας).

Φυτοπροστασία
Μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα ο κηροπλάστης (ψώρα υπόλευκη με σχήμα σαν όστρακο χελώνας που εμφανίζεται στα φύλλα και στα νεαρά κλαδιά και βλαστούς) και με δύο μικρές μυίγες που προσβάλλουν και τρώνε τα σύκα, τη λογχαία και τη μυίγα της Μεσογείου.

Συγκομιδή – αποξήρανση
Για νωπή κατανάλωση μαζεύουμε τα σύκα ώριμα, όταν έχουν το τυπικό χρώμα της ποικιλίας και όταν μπορούμε να τα συμπιέσουμε με το χέρι. Τα τρώμε άμεσα, συντηρούνται μόνο για λίγες ημέρες στο ψυγείο, σε θερμοκρασία 1-2οC και υγρασία 90%. Η συκιά ωριμάζει τα σύκα της από τα κατώτερα φύλλα και προς τα πάνω. Όταν τα θέλουμε για ξηρά, τα αφήνουμε να υπερ-ωριμάσουν πάνω στο δέντρο και τα μαζεύουμε όταν αρχίσουν να ζαρώνουν και να πέφτουν με ελαφρύ τίναγμα των κλαδιών. Στη συνέχεια, απλώνουμε σε ξύλινα τελάρα τα σύκα και τα αφήνουμε να ξεραθούν στον ήλιο για 7-10 ημέρες, γυρνώντας τα 1-2 φορές/ημέρα (είτε ολόκληρα, όπως κάνουν στον Ταξιάρχη ή τα κόβουμε στη μέση και τα ενώνουμε, όπως στην Κύμη). Το βράδι και όταν βρέχει τα βάζουμε σε κλειστό/ξερό χώρο, για να μην απορροφούν υγρασία και για προστασία από νυχτόβια έντομα. Απολυμαίνουμε τα σύκα εμβαπτίζοντάς τα για 1’ σε καζάνι με νερό θερμοκρασίας 60-70οC, στο οποίο έχουμε διαλύσει 5% αλάτι και θυμάρι. Τα αφήνουμε να στεγνώσουν και τα αποθηκεύουμε σε ξηρό και ζεστό μέρος. Συντηρούνται αρκετούς μήνες.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΣΥΚΙΑΣ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΩΝ ΕΞΑΓΩΓΩΝ ΚΩΣΤΑΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ ΒΟΓΙΑΤΖΑΚΗ ΑΝΤΩΝΙΑ

Μικρά αλλά σημαντικά!
χρησιμοποιούμε γάντια στο μάζεμα των σύκων, ο γαλακτώδης χυμός που βγαίνει από το σημείο κοπής και οι μικρές τρίχες στην κάτω επιφάνεια των φύλλων δημιουργούν ερεθισμούς, κνησμό και αλλεργίες
όταν κόβουμε τα σύκα και βγαίνει από το σημείο κοπής γαλακτώδης χυμός, τότε το σύκο είναι ακόμα ανώριμο για κατανάλωση.
δεν φυτεύουμε πολύ κοντά σε κτίρια, αποθήκες, διαδρόμους γιατί το ισχυρό και επιφανειακό ριζικό σύστημα της συκιάς ενδέχεται να δημιουργήσει προβλήματα στις κατασκευές αυτές
τα μη εμπορεύσιμα σύκα, τα ‘’απόσυκα’’, χρησιμοποιούνται για την παρασκευή οινοπνεύματος
πλένουμε άμεσα με σαπούνι ή/και ξύδι τα χέρια ή όποιο σημείο του σώματός μας έρθει σε επαφή με τον ερεθιστικό χυμό της συκιάς
εκτός από νωπά και ξηρά, τα σύκα χρησιμοποιούνται και στη ζαχαροπλαστική, ποτοποιία (η σουμάδα στην Χίο-ποτό, η συκομαϊδα στην Κέρκυρα-τάρτα και οι παστελαριές στα νησιά του Αιγαίου-γλυκό έδεσμα.

Προσοχή!!– Οι δοσολογίες των λιπασμάτων και των βελτιωτικών εδάφους εξαρτώνται από τον τύπο του λιπάσματος ή του εδαφοβελτιωτικού, το είδος και το στάδιο ανάπτυξης της καλλιέργειάς μας και τον τύπο εδάφους που έχουμε.

– Πιθανά προβλήματα φυτοπροστασίας αντιμετωπίζονται είτε με σκευάσματα εμπορίου (φυσικό πύρεθρο, σκευάσματα χαλκού, υγρό και σκόνη θείου κ.λπ.) είτε με παρασκευάσματα που μπορούμε να φτιάξουμε μόνοι μας (διάλυμα μαλακού σαπουνιού, αυτοσχέδιες παγίδες σύλληψης εντόμων, εκχυλίσματα από φυτά κ.λπ.).

– Διαβάζουμε προσεκτικά την ετικέτα των λιπασμάτων, βελτιωτικών εδάφους και κυρίως των φυτοπροστατευτικών προϊόντων, ακολουθώντας πιστά τις αναγραφόμενες οδηγίες χρήσης.

– Προτού αγοράσουμε ένα φυτοπροστατευτικό προϊόν ελέγχουμε πρώτα την ημερομηνία λήξης του.

– Φοράμε γάντια, καπέλο, προστατευτικά γυαλιά και ρούχα που να καλύπτουν τα χέρια και τα πόδια μας, προτού ψεκάσουμε με τα φυτοπροστατευτικά προϊόντα.