Η καλλιέργεια του αγγουριού

Το αγγούρι, (Cucumis sativus, Σικύος ο ήμερος) είναι ετήσιο, ποώδες, αναρριχώμενο φυτό της οικογένειας των Κολοκυνθοειδών (Cucurbitaceae) και καλλιεργείται για τον καρπό του.

Πού ευδοκιμεί το φυτό της αγγουριάς;

Το φυτό του αγγουριού είναι απαιτητικό σε υψηλές θερμοκρασίες αλλά και σε υψηλή σχετική υγρασία γι’αυτό και είναι η ιδανική θερμοκηπιακή καλλιέργεια.

Οι σπόροι του φυτού βλαστάνουν ιδανικά στους 27-30 ^οC  σε διάστημα 3-4 ημερών. Η ανάπτυξη των φυταρίων στο σπορείο απατούν θερμοκρασία γύρω στους 20 ^οC. Για την ανάπτυξή του το φυτό απαιτεί 20-25 ^οC και 70-80% σχετική υγρασία (θερμοκήπιο). Σε θερμοκρασίες κάτω των 8-10 ^οC το φυτό υποφέρει και κοντά στο μηδέν καταστρέφεται.

Επίσης, το φυτό είναι πάρα πολύ ευαίσθητο στους ανέμους

Όσον αφορά στις εδαφικές απαιτήσεις του φυτού, αυτό αναπτύσσεται ικανοποιητικά μέσης σύστασης εδάφη, βαθιά, γόνιμα και πλούσια σε οργανική ουσία τα οποία και διατηρούν αρκετή υγρασία, ουδέτερα έως ελαφρά όξινα.

Κατάλληλο pH=7-7.5

Εποχή φύτευσης

Η σπορά για εγκατάσταση υπαίθριας καλλιέργειας γίνεται από Απρίλιο έως και Μάιο ή και λίγο αργότερα.

Η σπορά πραγματοποιείται  σε μικρούς λάκκους ανά 50-60 εκ., σε πρανή αυλακιών τα οποία απέχουν μεταξύ τους 1,20-1,50 μέτρα. Σε κάθε λάκκο τοποθετούνται σε βάθος 2 εκ, 4-5 σπόροι, προβλαστημένοι ή όχι. Το φύτρωμα συμβαίνει σε 5-7 ημέρες από τη σπορά και τότε τα φυτά αραιώνονται, όταν έχουν αποκτήσει τα πρώτα πραγματικά τους φύλλα. Τελικά αφήνουμε 1-2 φυτά σε κάθε λάκκο.

Για μία απευθείας σπορά στον αγρό, απαιτούνται 200-300 γραμμάρια σπόρου/στρέμμα.

Για πρώιμη σπορά αγρού, τα φυτά σπέρνονται αρχικά στο θερμοκήπιο, Φεβρουάριο-Μάρτιο.

Λίπανση

Για μια ικανοποιητική παραγωγή μια ενδεικτική λίπανση/στρέμμα, αναφέρεται παρακάτω:

►κοπριά χωνεμένη 3-4 κιλά

► Βασική λίπανση: 15-20 κιλά P₂O_5, 20-25 κιλά Κ₂O και 40-50 κιλά Ν

► Επιφανειακή λίπανση: 30-40 κιλά Ν

 (πάντα όμως θα πρέπει να έχει προηγηθεί η κατάλληλη εδαφοανάλυση).

Άρδευση

Είναι φυτό που απαιτεί πολύ νερό.

Εποχή συγκομιδής

Η συγκομιδή πραγματοποιείται συνήθως 2-3 μήνες μετά τη σπορά

Οι καρποί συγκομίζονται ανά 2-3 ημέρες όταν είναι ακόμη πράσινοι και έχουν φθάσει στα 2/3 του τελικού τους μήκους.

Οι συνήθεις αποδόσεις είναι 2000-4000 κιλά/στρέμμα για τις υπαίθριες καλλιέργειες και 8000-12000 κιλά για τις θερμοκηπιακές. Ακόμη μεγαλύτερες αποδόσεις μπορεί να επιτευχθούν σε υδροπονικά συστήματα.

Μακρά διατήρηση των καρπών μπορεί να επιτευχθεί σε θερμοκρασίες 8-13 ^οC και  σε σχετική υγρασία 85-95%.

Καλλιεργητικές απαιτήσεις

► Απαιτεί υψηλές θερμοκρασίες και σχετική υγρασία.

► Απαιτεί μέσης σύστασης εδάφη, βαθιά, γόνιμα και πλούσια σε οργανική ουσία τα οποία και διατηρούν αρκετή υγρασία, ουδέτερα έως ελαφρά όξινα.

► Κατάλληλο pH=7-7.5

Φυτοπροστασία

Κάποιες από τις σημαντικότερες ασθένειες και σημαντικότερους εχθρούς, αναφέρονται παρακάτω:

✔ Εχθροί

► Aphis gossypii. (Αφίδα του βαμβακιού):

Εγκαθίσταται στην κάτω επιφάνεια των φύλλων και στους καρπούς μυζώντας τους φυτικούς χυμούς   και τα συμπτώματα που παρουσιάζονται στο φυτό είναι συστροφή φύλλων, εξασθένηση του φυτού που μπορεί να φθάσει και στην ξήρανση ιδίως νεαρών φυτών. Παράγουν μελιτώδη εκκρίματα που ευνοούν την εμφάνιση καπνιάς που μειώνει την αφομοιωτική επιφάνεια του φυτού και λερώνει τις φυτικές ίνες. Στην περίοδο της καρποφορίας έντονη προσβολή προκαλεί κιτρίνισμα των φύλλων και πτώση μικρών καρπών. Εκτός από τις άμεσες αυτές ζημιές, οι αφίδες μπορούν να μεταδώσουν διάφορους ιούς όπως αυτόν του μωσαϊκού της αγγουριάς (CMV)

► Trialeurodes vaporariorum (Αλευρώδης των θερμοκηπίων):

Σε θερμοκηπιακή καλλιέργεια η παρακολούθηση του πληθυσμού γίνεται με τοποθέτηση κίτρινων κολλητικών παγίδων. Οι παγίδες συνιστάται να τοποθετούνται με την εγκατάσταση της καλλιέργειας μεταξύ των γραμμών και σε σημεία με την υψηλότερη πιθανότητα εμφάνισης της προσβολής π.χ. πόρτες, ανοίγματα αερισμού κ.ά.

Τοποθετούνται 4-6 παγίδες ανά στρέμμα, 15cm κάτω από την κορυφή των φυτών ή στο ίδιο ύψος ή λίγο ψηλότερα από την κορυφή των φυτών σε απόσταση 0,5m από τα φυτά και πρέπει να μετακινούνται ανάλογα όσο τα φυτά ψηλώνουν.

Προσοχή θα πρέπει να δίνετε ώστε να μη στεγνώσει η κόλλα των παγίδων ή/και να μη γεμίσει όλη η επιφάνειά τους με έντομα. Ταυτόχρονα θα πρέπει να εξετάζεται και η παρουσία των εντόμων στα φυτά. Εξετάζονται 4 φυτά κατά θέση για παρουσία ενήλικων ατόμων στα κορυφαία φύλλα και νυμφών στα χαμηλότερα.

► Delia (Phorbia) platura (Μύγα των σπόρων (Υλέμυια):

Η ζημιά προκαλείται από τις προνύμφες που βρίσκονται στο έδαφος οι οποίες τρέφονται με στους σπόρους κατά τη βλάστηση των φυτών. Συνήθως τα φυτά καταρρέουν πριν προλάβουν να εκπτυχθούν από το έδαφος. Προσβάλουν τις κοτυλιδόνες δημιουργώντας τρεφόμενες μικρές τρύπες και τις νεαρές ρίζες των φυταρίων, ενώ ανοίγουν στοά στο στέλεχος των νεαρών φυτών  και το καταστρέφουν, ενώ προσβολή του ακραίου μεριστώματος οδηγεί σε παραμόρφωση του βλαστού ο οποίος παίρνει οφιοειδή σχήμα. Με υγρό καιρό οι προσβεβλημένοι ιστοί σήπονται και τα φυτά μαραίνονται   καθώς επισης αποτελούν και πηγές εισόδου για παθογόνους μικροοργανισμούς, μύκητες, βακτήρια, καταστρέφοντας ακόμη περισσότερο την παραγωγή.

► Agrotis segetum (Καραφατμέ):

Οι προνύμφες τρέφονται προκαλώντας τρύπες στα φύλλα, τους μίσχους και τα στελέχη μέχρι την πλήρη καταστροφή των φυτών. Όταν η υγρασία του εδάφους είναι ικανοποιητική και τα φυτά είναι μικρά τότε εισέρχονται στο έδαφος και κόβουν τα φυτά ακριβώς πάνω από την επιφάνεια του εδάφους. Τα προσβεβλημένα φυτά μαραίνονται και ξηραίνονται.

► Tetranychus urticae (Τετράνυχος κοινός):

Ζημιώνει τα φυτά βασικά με τη μύζηση των φυτικών χυμών από τα κύτταρα του μεσόφυλλου των φύλλων. Με τη μύζηση μειώνεται η χλωροφύλλη και το άζωτο των φύλλων και το φυτό καταπονείται. Με τη μύζηση αρχικά η άνω επιφάνεια των φύλλων γίνεται ανοιχτόχρωμη μουντή και παίρνει μία γκρίζα-μολυβί απόχρωση   λόγω εισόδου αέρα στους ιστούς, ενώ η κάτω επιφάνεια καφετιάζει ελαφρώς. Με τη πρόοδο της προσβολής μεγάλο μέρος και σύντομα ολόκληρη η κάτω επιφάνεια των φύλλων καλύπτεται από τον άφθονο μετάξινο ιστό του αραχνοειδούς    οπότε τα φύλλα δείχνουν έντονα σκονισμένα, ενώ η φωτοσυνθετική ικανότητα τους μειώνεται σημαντικά. Ακόμα και με μικρό πληθυσμό 3 π.χ. ατόμων ανά φύλλο να τρέφονται κοντά στο κεντρικό νεύρο στη κάτω επιφάνεια των φύλλων, σε αυτά καφετιάζουν-μελανιάζουν μεγάλες περιοχές του ελάσματος συνήθως με μορφή λωρίδων από το κεντρικό νεύρο προς τη περίμετρο (“transpiration burn”). Αυτό το σύμπτωμα μπορεί να παρουσιασθεί και μετά που θα έχουμε σκοτώσει τους τετράνυχους που είχαν προσβάλει τα φύλλα, ιδιαίτερα σε ξηροθερμικές συνθήκες. Τα φύλλα γρήγορα παίρνουν καθολική καφετί-μπρούτζινη στιλπνή απόχρωση  (“bronzing”), γίνονται εύθραυστα και τελικά πέφτουν πρόωρα . Γενικά σημαντική προσβολή και αποφύλλωση επηρεάζει αρνητικά τη παραγωγή του έτους τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά. Μπορεί ακόμα να προσβληθούν και οι καρποί παρουσιάζοντας σκωριόχρωση , ενώ θα έχουν μικρότερο του κανονικού μέγεθος και βάρος, λιγότερο έντονο χρωματισμό και υποβαθμισμένα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά. Σε σοβαρή προσβολή μπορεί έχουμε πρόωρη ωρίμανση ή και καρπόπτωση. Παράλληλα μειώνεται η ζωηρότητα και ο ρυθμός ανάπτυξης του ίδιου του φυτού.

► Meloidogyne spp. (Κομβονηματώδεις):

Οι νηματώδεις προκαλούν χαρακτηριστικά συμπτώματα στα υπόγεια τμήματα των φυτών. Οι προνύμφες εισέρχονται στις ρίζες, στον κεντρικό κύλινδρο και τρέφονται από τα αγγειακά παρεγχυματικά κύτταρα. Στις ρίζες σχηματίζονται ακανόνιστα, πεπλατυσμένα φυμάτια με τη μορφή κόμβων ή εξογκωμάτων που δημιουργούνται από την παραγωγή υπερτροφικών κυττάρων του φλοιού των ριζών. Η δημιουργία των εξογκωμάτων οφείλεται στην παραγωγή τοξικών οισοφαγικών εκκριμάτων από τους νηματώδεις που διεγείρουν την παραγωγή γιγαντιαίων κυττάρων στα οποία ζουν ως ενδοπαράσιτα και από τα οποία τρέφονται. Η ένταση των συμπτωμάτων εξαρτάται από τον πληθυσμό και το είδος των νηματωδών και από το είδος και την ευπάθεια του ξενιστή. Οι προσβεβλημένες ρίζες σταματούν να αναπτύσσονται και κοντά στο σημείο προσβολής εκφύονται πολλές πλάγιες ρίζες. Συμπτώματα εμφανίζονται και στο υπέργειο τμήμα των φυτών χωρίς βέβαια να είναι χαρακτηριστικά της προσβολής από νηματώδεις. Λόγω καταστροφής του ριζικού συστήματος τα φυτά δεν απορροφούν τις απαραίτητες ποσότητες νερού και θρεπτικών στοιχείων με αποτέλεσμα να παρατηρείται μειωμένη ανάπτυξη των φυτών, μάρανση, χλώρωση ή και ξήρανση των φύλλων, μειωμένη καρποφορία και συνεπώς μειωμένη παραγωγή.

✔ Ασθένειες

► Pseudoperonospora cubensis (Περονόσπορος):

Η ασθένεια προσβάλλει σχεδόν αποκλειστικά τα φύλλα και σπάνια τους καρπούς. Τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται στην πάνω μεριά των παλαιότερων φύλλων υπό τη μορφή κιτρινοπράσινων ακανόνιστων ή γωνιωδών κηλίδων που συνήθως περιορίζονται από τα νεύρα, ενώ στην κάτω επιφάνεια των φύλλων, στην περιοχή της κηλίδας, εμφανίζεται λευκή εξάνθηση   και σύντομα γίνεται σκούρα λόγω του σκούρου χρώματος των σπορίων. Οι κηλίδες στη συνέχεια παίρνουν εντονότερο κίτρινο χρώμα και είτε παραμένουν χλωρωτικές παράγοντας συνεχώς σπόρια, είτε νεκρώνονται. Τελικά τα έντονα προσβεβλημένα φύλλα ξηραίνονται εντελώς ενώ οι μίσχοι τους παραμένουν πράσινοι. Οι προσβολές αρχίζουν συνήθως από τα χαμηλότερα φύλλα και προχωρούν στα φύλλα της κορυφής. Στους καρπούς η προσβολή εμφανίζεται με τη μορφή σκούρων κηλίδων που μετατρέπονται σε βυθισμένα έλκη. Μπορεί να συμβεί όμως και έμμεσα όταν προσβληθεί ο ποδίσκος τους οπότε οι νεαροί καρποί παύουν να αυξάνονται σε μέγεθος, παίρνουν σκούρο χρώμα και νεκρώνονται.

► Colletotrichum lagenarium (Ανθράκωση):

Είναι η πιο σημαντική ασθένεια των κολοκυνθοειδών προσβάλλοντας όλα τα μέρη του φυτού. Στα φύλλα αρχικά εμφανίζονται μικρές, υδατώδεις, κίτρινες, κυκλικές ή γωνιώδεις κηλίδες που αργότερα γίνονται καστανές ή μαύρες. Οι κηλίδες συνενώνονται καλύπτοντας μεγάλο μέρος του ελάσματος, οι ιστοί ξηραίνονται και τελικά τα φύλλα σχίζονται και πέφτουν.

Στους μίσχους και το στέλεχος σχηματίζονται επιμήκεις κηλίδες που εξελίσσονται σε έλκη.

Στους καρπούς οι κηλίδες είναι υδατώδεις, κυκλικές, ελαφρώς βυθισμένες και μαύρες και μερικές φορές με συνθήκες υψηλής υγρασίας εμφανίζουν κολλώδες έκκριμα ροζ χρώματος που είναι τα σπόρια του μύκητα.

Οι προσβεβλημένοι φυτικοί ιστοί αποτελούν πηγές εισόδου για δευτερογενείς μολύνσεις από άλλους παθογόνου μικροοργανισμούς υποβαθμίζοντας ακόμη περισσότερο την παραγωγή.

► Cladosporium cucumerinum (Κλαδοσπορίωση):

Το παθογόνο προσβάλλει τα φυτά σε όλα τα στάδια ανάπτυξής τους και τα συμπτώματα εμφανίζονται σε όλα τα υπέργεια μέρη των φυτών. Στα φύλλα εμφανίζονται αρχικά υδατώδεις κηλίδες μεταξύ των νεύρων που αργότερα γίνονται υπόλευκες με κίτρινο περιθώριο και σχηματίζονται οι καρποφορίες του μύκητα. Οι προσβεβλημένοι ιστοί στις κηλίδες ξηραίνονται και πέφτουν δημιουργώντας μικρές τρύπες στα φύλλα. Στους καρπούς και τα στελέχη αρχικά εμφανίζονται υδατώδεις κηλίδες από τις οποίες εκκρίνεται μια κολλώδης ουσία και οι οποίες αργότερα εξελίσσονται σε έλκη. Πάνω στα έλκη σχηματίζονται οι καρποφορίες του μύκητα.

► Botrytis cinerea (Βότρυτης):

Η ασθένεια είναι πολύ σοβαρή στην καλλιέργεια αγγουριού υπό κάλυψη, ιδίως στα μη θερμαινόμενα και κακά αεριζόμενα θερμοκήπια. Προσβάλλονται κυρίως οι τρυφεροί καρποί, φύλλα και στελέχη. Στους καρπούς οι προσβεβλημένοι φυτικοί ιστοί εμφανίζουν μαλακή σήψη και σαπίζουν και πάνω τους εμφανίζεται χαρακτηριστική σταχτιά εξάνθηση  που είναι τα σπόρια του μύκητα . Στα φύλλα εμφανίζονται νεκρωτικές κηλίδες πάνω στις οποίες σχηματίζονται οι καρποφορίες του μύκητα.

► Sphaerotheca fulinginea (Ωίδιο):

Από την ασθένεια αυτή προσβάλλονται όλα τα κολοκυνθοειδή τόσο στο ύπαιθρο όσο και στο θερμοκήπιο. Καταστρέφεται το φύλλωμα με αποτέλεσμα την υποβάθμιση της ποιότητας των καρπών και τη μείωση της παραγωγής. Τα κύρια συμπτώματα είναι η εμφάνιση κηλίδων στην κάτω επιφάνεια των φύλλων, στους μίσχους και στους βλαστούς πάνω στις οποίες σχηματίζεται λευκή, αλευρώδης εξάνθιση   . Στην πάνω επιφάνεια των φύλλων οι αντίστοιχες κηλίδες έχουν κίτρινο χρώμα . Αρχικά προσβάλλονται τα παλαιότερα φύλλα και στη συνέχεια τα υπόλοιπα ώριμα φύλλα (νεαρά φύλλα δεν προσβάλλονται). Προοδευτικά στους προσβεβλημένους ιστούς πάνω στο μυκήλιο σχηματίζονται τα μικρά μαύρα κλειστοθήκια του παθογόνου. Τελικά το φυτό μαραίνεται και ξηραίνεται.

► Phytophthora spp. (Φυτόφθορα):

Πρόκειται για ασθένεια που οφείλεται σε φυκομύκητες εδάφους και προσβάλλει όλα τα μέρη του φυτού που έρχονται σε άμεση (λαιμός, ρίζες) ή έμμεση επαφή με το έδαφος (καρποί) σε υπαίθριες καλλιέργειες και στα θερμοκήπια. Αν και η ασθένεια είναι συχνή συνήθως προσβάλλονται λίγα φυτά σποραδικά στη σειρά και σπάνια οι προσβολές είναι καθολικές. Οι σπόροι, οι ρίζες και ο νεαρός βλαστός εμφανίζουν μαλακή σήψη και «λιώνουν», ενώ σε μεγαλύτερα φυτά εμφανίζεται έλκος στο λαιμό. Τα φυτά αδυνατούν να παραλάβουν τις απαραίτητες ποσότητες θρεπτικών και νερού, το φύλλωμα κιτρινίζει και τελικά μαραίνονται και ξηραίνονται. Στις ρίζες σχηματίζονται νεκρωτικές καστανές κηλίδες και προοδευτικά ολόκληρο το ριζικό σύστημα καταρρέει.

► Pseudomonas viridiflava (Βακτηριακή κηλίδωση):

Αρχικά στα κατώτερα φύλλα εμφανίζονται μεγάλες χλωρωτικές κηλίδες που αργότερα νεκρώνονται και επεκτείνονται στο υπόλοιπο φύλλωμα.

► Cucumber toad skin virus, CTSV (Δέρμα βατράχου της αγγουριάς):

Τα νεαρά φύλλα της κορυφής είναι έντονα καρουλιασμένα και ρυτιδωμένα, τα μεσογονάτια διαστήματα είναι πολύ μικρά, και τα νεύρα κιτρινίζουν. Τα φυτά παρουσιάζουν μειωμένη ανάπτυξη και οι καρποί παραμορώνονται (εμφάνιση εξογκωμάτων).

Farmacon Team