Αρωματικά φυτά και καλλιέργειες

Το διογκούμενο ενδιαφέρον για τα φαρμακευτικά φυτά και τα αιθέρια έλαια μας ώθησε στην αναζήτηση υπεύθυνων απαντήσεων στα σχετικά ερωτήματα που πλανώνται στον χώρο.
Ο κ. Κατσιώτης μας απάντησε με μεγάλη προθυμία και μας εξήγησε την πρότασή για μια ολοκληρωμένη αξιοποίηση με την δημιουργία καθετοποιημένων Μονάδων. Θα πρέπει, όμως, να σημειώσουμε, εδώ, ότι όλες οι αναφερόμενες τιμές στο κείμενο που ακολουθεί, είναι ενδεικτικές και αυξομειώνονται συνεχώς.ΣΤ. ΚΑΤΣΙΩΤΗΣ: «Η ΠΙΘΑΝΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΕΤΗΣΙΩΝ ΕΣΟΔΩΝ 100.000-130.000 ΕΥΡΩ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΥΚΑΤΑΦΡΟΝΗΤΗ!»Από τα μηνύματα και τα συνεχή ερωτήματα πολλών αγροτών / παραγωγών που ασχολούνται με καλλιέργειες αποδοτικές έως σήμερα, λόγω των επιδοτήσεων, αλλά και ανθρώπων που αναζητούν καινούργιες επαγγελματικές ευκαιρίες, γίνεται σαφές ότι αναζητούν νέες εναλλακτικές καλλιέργειες που να εξασφαλίζουν το μέλλον τους.
Μια από τις σημαντικότερες, με μεγάλες δυνατότητες, υψηλές και πολύ θετικές προοπτικές είναι οι καλλιέργειες των Αρωματικών Φαρμακευτικών Φυτών (ΦΑΦ)και η παραγωγή εξ αυτών Αιθερίων Ελαίων (ΑΕ).Το να εγκαταστήσει ένας παραγωγός μια μικρή έκταση 5 – 10 στρεμμάτων με ΦΑΦ είναι αρκετά εύκολο, αν και χρειάζεται να αποκτήσει την εξειδικευμένη τεχνογνωσία γι αυτά τα συνήθως διαφορετικά μεταξύ τους φυτικά υλικά, και αφετέρου δεν χρειάζονται ιδιαίτερα μέσα, παρά μόνον η προσωπική εργασία του παραγωγού, συνεχίζοντας, συγχρόνως, και τις άλλες δραστηριότητές του.Με ένα τέτοιο όμως μέγεθος καλλιέργειας τα παραγόμενα προϊόντα μπορούν να διακινηθούν μόνο στις τοπικές αγορές και με πολύ μικρά περιθώρια κέρδους για τον παραγωγό, απλά συνεισφέροντας κάτι παραπάνω στον οικογενειακό «κορβανά». Σήμερα προτείνεται μια εναλλακτική δυνατότητα επένδυσης στη Γεωργία, με μεγάλες προοπτικές και δυνατότητα ικανών εσόδων για όσους ασχοληθούν σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα με τις καλλιέργειες των ΦΑΦ και την παραγωγή εξ αυτών Αιθερίων Ελαίων.- Σε αυτή την ιδιαίτερα κρίσιμη οικονομική συγκυρία, που πολλά πρέπει να αλλάξουν στη χώρα μας, προτείνεται η εναλλακτική αυτή παραγωγική εγκατάσταση μιας καθετοποιημένης Μονάδας Παραγωγής (καλλιέργειας, επεξεργασίας, μεταποίησης,συσκευασίας) Φαρμακευτικών και Αρωματικών Φυτών (ΦΑΦ) και των εξ αυτών παραγομένων Αιθερίων Ελαίων (ΑΕ).Οι περισσότερες χρήσεις των Α.Ε στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) αφορούν στα τρόφιμα (ως αρωματικές ουσίες), τα αρώματα (fragrances και aftershaνes) και τα φαρμακευτικά σκευάσματα (για τα δραστικά συστατικά τους, ή σαν βελτιωτικά οσμής και γεύσης). Η γνωστή χρήση των ΑΕ στην Αρωματοθεραπεία αποτελεί, σήμερα, ένα ποσοστό ελάχιστα περισσότερο από το 2% της συνολικής αγοράς. Ήδη ,από πολύ παλιά, τα αιθέρια έλαια κατείχαν μία πολύ σημαντική θέση στη θεραπευτική για την αντιμετώπιση διαφόρων ασθενειών. Εν τούτοις, κατά τη διάρκεια του 19ου και 20ου αιώνα η χρήση των Α.Ε στην ιατρική έγινε βαθμιαία δευτερεύουσας σημασίας. Τo γεγονός ότι τα αιθέρια έλαια είναι ετερογενή μίγματα πολλών και τελείως διαφορετικών ενώσεων έχει σαν αποτέλεσμα να έχουν διαφορετικές – ποιοτικά και ποσοτικά επιδράσεις. Τα αιθέρια έλαια έχουν σημαντικές θεραπευτικές ιδιότητες, τόσο σε εξωτερική χρήση όσο και όταν λαμβάνονται εσωτερικά. Χρησιμοποιούνται σαν αντιφλογιστικά – αντιρρευματικά σε πόνους μυών και σε νευραλγίες, Η αντιμικροβιακή δράση των αιθερίων ελαίων είναι γνωστή από πολύ παλιά και πολλές μικροβιολογικές μελέτες ασχολούνται με τo θέμα αυτό, ενώ παράλληλα, πολλά αιθέρια έλαια έχει αποδειχθεί ότι έχουν αντιμυκητιακή δράση.H περιεκτικότητα των αιθέριων ελαίων δεν είναι ίδια στα διάφορα φυτά και κυμαίνεται από ίχνη 0.01 % έως 5 %, ή και περισσότερο. Π.χ. όλα τα είδη μέντας και πολλά είδη της οικογένειας Lamiaceae είναι πλούσια σε αιθέριοo έλαιο. Αντίθετα, τα ρoδoπέταλα περιέχουν πολύ λίγο. Χρειάζονται πάνω από 1000 kg φυτικού υλικού για την παραλαβή περίπου 0.5 kg αιθέριου ελαίου. Η σύσταση των αιθέριων ελαίων αποτελείται από τερπένια, οξυγονούχα τερπένια – αυτά που δίνουν την αξία και την υψηλότερη τιμή στο αιθέριο έλαιο ‐ και τα σε σκυτερπένια.Είναι πλέον γνωστό ότι από τα είδη Αρωματικών Φαρμακευτικών Φυτών που παράγονται και διακινούνται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τα πλέον χρησιμοποιούμενα είναι περίπου σαράντα. Από αυτά, τα παρακάτω διακρίνονται για το συνολικό τους τζίρο στην ΕΕ:Αη Γιάννης (Salvia sclarea), αχίλλεα, βαλεριάνα, βασιλικός, γλυκάνισο, γλυκόριζα, δακτυλίτιδα, δενδρολίβανο, δίκταμο, δυόσμος, εστραγκόν, θυμάρι, καλέντουλα, κορίανδρος, λεβάντα, λεβαντίνη, λουίζα, μαϊντανός, μάραθος, ματζουράνα, μελισσόχορτο, μέντα, ρίγανη, σατουρέγια, τριαντάφυλλα, υπέρικο, φασκόμηλο, χαμομήλι…Παγκοσμίως η αξία αυτών των φυτικών υλικών ξεπερνά τα 20 δισεκατομμύρια $ ετησίως και αυτός ο τζίρος αυξάνεται κάθε χρόνο. Θα πρέπει να σημειωθεί και να τονιστεί ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ελλειμματική στην κατηγορία των ΦΑΦ και των ΑΕ, και παρ’ όλες τις εκτεταμένες καλλιεργούμενες εκτάσεις σε Βουλγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Ισπανία, Ιταλία, Κύπρο, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακία, Τσεχία κ.ά – χωρών με ιδιαίτερα αναπτυγμένη τεχνογνωσία και παραγωγή στον Τομέα αυτό- που ξεπερνούν το 1.500.000 στρέμματα, εισάγονται χιλιάδες τόνοι!Δυστυχώς, στη χώρα μας, στην οποία ενδείκνυται απ’ όλες τις απόψεις η καλλιέργεια αυτών των φυτικών υλικών, δεδομένου ότι αποτελεί ιδανικό περιβάλλον λόγω των εδαφοκλιματολογικών συνθηκών, η μέγιστη έκταση που καλλιεργήθηκε έφτασε –κατά την περίοδο των επιδοτήσεων (1983 – 1987)- το μέγιστο στα 42.000 στρέμματα και από τότε , βρίσκεται σε φθίνουσα πορεία ,καταλήγοντας ,σήμερα, στα 19.000 – 21.000 στρέμματα. Αντιθέτως, μόνο για ένα φυτικό υλικό, έτσι, απλά, για πληροφόρηση, μόνο για τη λεβάντα, στη Γαλλία καλλιεργούνται πάνω από 150.000 στρέμματα!Εδώ θα πρέπει, κατ αρχάς, να επισημανθεί ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των ΦΑΦ σε σχέση με τα περισσότερα άλλα γεωργικά προϊόντα και ιδιαίτερα τα νωπά φρούτα και τα λαχανικά. Όλα αυτά θα πρέπει να διατεθούν άμεσα -όσο είναι ακόμη αποδεκτά από το καταναλωτικό κοινό ‐ έχουν δηλαδή μόνο μια αγορά! Εδώ έγκειται και η μεγάλη αλλά και ουσιαστική διαφορά σε σχέση με τα Αρωματικά Φαρμακευτικά φυτά τα οποία διατίθενται σε τρεις διαφορετικές αγορές-πράγμα από το οποίο επωφελείται καθ’ ολοκληρίαν μια καθετοποιημένη Μονάδα Παραγωγής επεξεργασίας και μεταποίησης ΦΑΦ και ΑΕ.Η πρώτη αγορά είναι αυτή των νωπών( φρέσκων) αρωματικών φυτών (που έχει και τα μεγαλύτερα περιθώρια κέρδους, αλλά και το μεγαλύτερο ρίσκο) όπως π.χ. ο βασιλικός, η μέντα, ο δυόσμος το δενδρολίβανο κ.α., τα οποία βρίσκουμε στις λαϊκές (χύδην, σε ματσάκια, σε γλαστράκια κλπ), στα Super Markets, στις κουζίνες των εστιατορίων, των ξενοδοχείων, των σπιτιών μας κλπ.
Η δεύτερη και κύρια αγορά είναι αυτή των ξηρών φυτικών υλικών των ΦΑΦ, που αποτελεί τη μεγαλύτερη, είτε σε όγκο παραγωγής και διάθεσης, είτε σε τζίρο.
Η τρίτη είναι αυτή που συνήθως αφήνει και τα μεγάλα κέρδη ‐ υπό ορισμένες όμως και απαιτητικές συνθήκες – αυτή των αιθερίων ελαίων, η οποία βέβαια απαιτεί και σημαντικές επενδύσεις και τεχνογνωσία.Σε αντίθεση με έναν απλό και χωρίς πολλά μέσα παραγωγό, σε μια σωστή καθετοποιημένη Μονάδα Παραγωγής ΦΑΦ και ΑΕ δεν υπάρχει περίπτωση να μείνει αδιάθετο, ή να αλλοιωθεί κάποιο προϊόν της, καθώς σε κάθε περίπτωση μετακυλύει το αδιάθετο υλικό στην επόμενη αγορά – εάν π.χ. δεν διατεθούν ποσότητες φρέσκων αρωματικών φυτών, αυτές οι ποσότητες δεν χάνονται γιατί εύκολα θα περάσουν από το ξηραντήριο και τον άλλο μηχανολογικό εξοπλισμό της Μονάδας και ακολούθως θα διατεθούν σαν ξηρό φυτικό υλικό. Εάν πάλι μια χρονιά δεν ήταν δυνατό να πωληθούν όλες οι ποσότητες των ξηραμένων φυτικών υλικών, μπορούν εύκολα να αποσταχθούν στην Αποστακτική Μονάδα και να διατεθούν ως Αιθέριο Έλαιο.Ο στόχος της ολοκληρωμένης Μονάδας Παραγωγής ΦΑΦ έγκειται στο να προσδώσει υπεραξία στο συγκομισμένο φυτικό υλικό. Να μην το πουλήσει δηλαδή ο παραγωγός π.χ. 0.90 – 1,10 Ευρώ το κιλό σαν μπάλα ή χορτόμαζα στον χονδρέμπορο, αλλά να το επεξεργαστεί με τον κατάλληλο μηχανολογικό εξοπλισμό, ώστε να του προσδώσει προστιθέμενη αξία και να το δώσει στα 4 ‐ 7 Ευρώ/kg! Κύριο στοιχείο του μηχανολογικού εξοπλισμού είναι το σωστό και άκρως εξειδικευμένο, αποκλειστικά για ΦΑΦ, ξηραντήριο (αποκλείοντας απόλυτα τα ξηραντήρια καπνού), από το οποίο διέρχονται οι τόνοι της συγκομιζόμενης χορτόμαζας, και επιπλέον, τα μηχανήματα κοπής, καθαρισμού, αποφύλλωσης (απομάκρυνσης από τα φύλλα των στελεχών, μίσχων κ.ά), ταξινόμησης, διαλογής, συσκευασίας κ.ά.Με τον παραπάνω εξοπλισμό, υπάρχει η δυνατότητα διάθεσης στην αγορά ξηρών φυτικών προϊόντων (σταθερής περιεκτικότητας σευγρασία – προαπαιτούμενο των Διεθνών Αγορών) σε ματσάκια, φύλλα ολόκληρα, φύλλακομμένα, τρίμμα (σε διάφορα μεγέθη), άνθη ολόκληρα, άνθη και φύλλα, ρίζες διαφόρων μεγεθών και άλλα διάφορα τελικά προϊόντα τυποποιημένης και σταθερής ποιότητας και εμφάνισης, είτε χύδην ή συσκευασμένα. Βέβαια, αυτός ο ιδιαίτερα εξειδικευμένος εξοπλισμός έχει ένα κόστος της τάξεως των 130.000 ‐ 180.000 Ε, ποσό που εξαρτάται ,όμως, άμεσα από την έκταση των καλλιεργειών (90 – 300 στρεμμάτων) και των φυτικών ειδών (5 – 10 είδη). Στο κόστος αυτό θα πρέπει να προστεθεί και το ποσόν που απαιτείται για Αποστακτήριο.Μια τέτοια καθετοποιημένη Μονάδα, επειδή απαιτεί ορισμένου ύψους κεφάλαια, είναι προτιμότερο να την αναλαμβάνουν δύο – τρεις, ή και περισσότεροι συνεργάτες ‐αν και η πράξη έχει αποδείξει ότι αρκεί και ένας για να τα βγάλει πέρα μόνος του – έτσι ώστε και η απαιτούμενες εργασίες αλλά και τα απαιτούμενα κεφάλαια να μπορούν να κατανέμονται αντίστοιχα μεταξύ των συνεργατών. Όσον αφορά τα απαιτούμενα κεφάλαια, υπάρχει η δυνατότητα επιδοτήσεων από διάφορα Προγράμματα( «ΑλέξανδροςΜπαλτατζής», ΕΣΠΑ, Καινοτομίας, Νέων Επιχειρηματιών κλπ). Πρέπει όμως να ληφθείυπόψη, ότι ως επί το πλείστον επιδοτούνται μέχρι και 55% η κτιριακή εγκατάσταση και μόνο ο μηχανολογικός εξοπλισμός επεξεργασίας, μεταποίησης κ.ά. και όχι ο γεωργικός.Η είσοδος στις Διεθνείς Αγορές δεν είναι εύκολη για έναν καινούριο παραγωγό ή μια νέα Μονάδα. Αλλά είναι εφικτή εφόσον διαθέτει αυτά που ζητούν -ή μάλλον απαιτούν- οι Διεθνείς Αγορές: 1ον να διαθέτει βιολογικά προϊόντα άριστης και σταθερής τυποποιημένης ποιότητας, 2ον απόλυτη συνέπεια στις εκάστοτε συμφωνηθείσες ποσότητες παράδοσης και στο χρόνο παράδοσης και 3ον ποικιλία προϊόντων (όχι μόνον ένα, δύο ή τρία φυτικά υλικά ή αιθέρια έλαια, αλλά πολύ περισσότερα).Στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι Μονάδες Παραγωγής ΦΑΦ βασίζονται και τροφοδοτούνται με φυτικό υλικό από καλλιεργούμενες εκτάσεις των 100‐600 στρεμμάτων οι μικρές Μονάδες, ενώ οι μεγάλες από εκτάσεις άνω των 2.000 στρεμμάτων. Ο παραγωγός ή ομάδα παραγωγών που εγκαθιστά μια καθετοποιημένη Μονάδα Παραγωγής ΦΑΦ γίνεται συγχρόνως και επιχειρηματίας γιατί σπάνια πλέον δίνει το πρωτογενές προϊόν του στο χονδρέμπορο κοψοχρονιά και σε χαμηλές τιμές. Επειδή με το μηχανολογικό εξοπλισμό της Μονάδας του έχει πλέον δώσει υπεραξία στο προϊόντου, επιτυγχάνει πολύ υψηλότερες τιμές στις ξένες αγορές και το κυριότερο έχει τη δυνατότητα να διαθέτει τελικά προϊόντα σύμφωνα με τις ανάγκες και προδιαγραφές των Μεγάλων Οίκων εμπορίου της ΕΕ, που αποκλειστικά διακινούν παγκοσμίως τα ΦΑΦ και τα ΑΕ.Σε σχέση με τις συνήθεις καλλιέργειες αγροτικών προϊόντων, η παραγωγή ΦΑΦ και ΑΕ απαιτεί πολύ και κουραστική προσωπική εργασία, αλλά και εξειδικευμένη τεχνογνωσία σε όλους τους τομείς, από τα στάδια εγκατάστασης των φυτειών , καλλιέργειας/ συγκομιδής, ξήρανσης, επεξεργασίας/μεταποίησης, αλλά μέχρι και την εμπορία και τη διακίνησή τους. Όμως, σε αυτήν την παραγωγική διαδικασία, δύο στοιχεία είναι απολύτως σίγουρα: 1ον ότι ο ελεύθερος χρόνος των παραγωγών θα είναι πολύ περιορισμένος καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, και 2ο ότι μετά το τρίτο έτος η Μονάδα θα μπορεί να ικανοποιεί τις ετήσιες οικονομικές απαιτήσεις τουλάχιστον 2 – 3 οικογενειών, εφόσον οι καλλιεργούμενες εκτάσεις είναι περισσότερες από 150 – 300 στρέμματα.Η συγκρότηση μιας ολοκληρωμένης Μονάδας Παραγωγής Φαρμακευτικών Αρωματικών Φυτών και Αιθερίων Ελαίων δεν γίνεται σε μια νύκτα. Χρειάζεται, πρώτιστα και κυρίως, σωστός σχεδιασμός, υπομονή, σωστές κινήσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της προετοιμασίας και των πρώτων βημάτων μέχρι το δειγματισμό των προϊόντων στις Διεθνείς Αγορές.Έτσι στο χρονοδιάγραμμα της πρώτης τριετίας τα βήματα θα είναι:
Κατά τον πρώτο χρόνο θα εγκατασταθούν ‐ με σωστό, αναγνωρισμένο και αποδεκτό από τις Διεθνείς Αγορές πολλαπλασιαστικό υλικό ‐, οι πρώτες καλλιέργειες των 12 – 20 στρεμμάτων με τουλάχιστον 5 – 8 διαφορετικά είδη (μονοετή και πολυετή) και σε εκτάσεις των 3 – 4 στρεμμάτων το καθένα. Έτσι θα είναι δυνατοί οι ακριβείς υπολογισμοί της εκάστοτε χορτόμαζας ανά στρέμμα, αλλά και η εξασφάλιση του (ιδιόκτητου και γνωστής πλέον ποιότητας) πολλαπλασιαστικού υλικού που θα χρειαστεί για την επέκταση των καλλιεργειών τη δεύτερη χρονιά στα 40 – 80 στρέμματα, την τρίτη χρονιά στα 150 ‐ 200 ή, εάν υπάρχουν οι δυνατότητες, την τέταρτη στα 250 – 350 στρέμματα, τα οποία, βέβαια, δεν χρειάζεται να είναι όλα ιδιόκτητα.Συγχρόνως, κατά την πρώτη και τη δεύτερη χρονιά θα εγκαθίσταται ο μηχανολογικός εξοπλισμός της Μονάδας ώστε το παραγόμενο τελικό προϊόν να είναι «στανταρισμένο», τυποποιημένο, σταθερής και ομοιόμορφης ποιότητας και εμφάνισης ώστε να είναι δυνατός πλέον ο «δειγματισμός» στις Διεθνείς Αγορές, μιας και από αυτό το τελικό υλικό θα χαρακτηρίζεται στο εξής η Μονάδα και οι Παραγωγοί του.
Είναι δεδομένο ότι τα πρώτα δύο – δυόμιση χρόνια οι παραγωγοί θα βάζουν συνεχώς το χέρι στην τσέπη συνεισφέροντας σε χρήμα και δουλεύοντας πολύ!. Από τον τρίτο όμως χρόνο θα αρχίσουν πλέον να εισπράττουν και τα έσοδα θα γίνονται περισσότερα, όσο πιο αυξημένες θα είναι οι καλλιεργούμενες εκτάσεις. Ταυτόχρονα. θα γίνεται και η απόσβεση του μηχανολογικού εξοπλισμού που θα γίνει τόσο συντομότερα, όσο περισσότερα είναι τα καλλιεργούμενα στρέμματα.Η εμπειρία που θα αποκτηθεί κατά τα τρία πρώτα χρόνια είναι ουσιαστική, αναγκαία και απαραίτητη ώστε να καταστήσουν ικανό το διαχειριστή της Μονάδας να μπορεί να αξιολογεί καταστάσεις και να αποφασίζει για πάρα πολλά θέματα όπως π.χ. για ποιό είδος θα πρέπει την επόμενη χρονιά να αυξηθούν ή να μειωθούν οι εκτάσεις καλλιέργειας ‐ έχοντας αποκτήσει γνώσεις των τάσεων των τιμών των Διεθνών Αγορών – ή πόσοι τόνοι και από ποια στρέμματα της φυτείας ενός είδους, το φυτικό υλικό θα καταλήξει ξηρό και ποιο θα οδηγηθεί σε απόσταξη. Είναι δεδομένο ότι σε άλλη χρονική περίοδο της ανάπτυξης του φυτού θα συγκομιστεί π.χ. η μέντα, όταν το τελικό προϊόν θα είναι τα ξηρά φύλλα και σε άλλη χρονική στιγμή εάν πρόκειται να αποσταχθεί ‐ οπότε χρειάζεται να προσδιοριστούν τα ποσοστά των τεσσάρων βασικών συστατικών του αιθέριου ελαίου της, ώστε να βρίσκονται σε καθορισμένη σχέση μεταξύ τους.
Με τις σημερινές τιμές, σε μια καθετοποιημένη Μονάδα Παραγωγής ΦΑΦ και ΑΕ, δεν υπάρχει περίπτωση η καθαρή απόδοση – μετά την αφαίρεση των εξόδων –ανά στρέμμα ‐ να είναι μικρότερη των 200 Ευρώ ετησίως, ενώ οι δυνατότητες εσόδων δεν είναι δύσκολο να κυμαίνονται στα 400 – 600 Ευρώ, ή και αρκετά περισσότερα, ανάλογα με τα φυτικά υλικά που θα έχουν εγκατασταθεί, από τον τρόπο συγκομιδής, επεξεργασίας, μεταποίησης, της συσκευασίας ή της διακίνησής τους.Η παραγωγή Αιθερίων Ελαίων δεν αποτελεί, συνήθως, αποκλειστικό σκοπό μιας Μονάδας Παραγωγής. Για να παράγει αιθέριο έλαιο μια τέτοια Μονάδα αρχικά χρειάζεται το εξειδικευμένο πολλαπλασιαστικό υλικό που θα προσφέρει φυτικό υλικό κατάλληλης ποιότητας για την παραλαβή ενός αιθερίου ελαίου αποδεκτής σύνθεσης από τις Διεθνείς Αγορές, που να διαθέτει δηλαδή ορισμένα συστατικά, σε τέτοιες συγκεντρώσεις ώστε να μπορεί να πωληθεί στην υψηλότερη δυνατόν τιμή.Έτσι, συνήθως, αν και μπορεί να εγκατασταθεί το Αποστακτήριο συγχρόνως με τον υπόλοιπο εξοπλισμό της Μονάδας – και να χρησιμοποιείται για την εξάσκηση του παραγωγού στις αποστάξεις των διαφορετικών φυτικών υλικών ‐ εν τούτοις θα αρχίσει να παράγει εμπορεύσιμα αιθέρια έλαια, όταν πρώτα θα έχει τυποποιηθεί και «στανταριστεί» η ποιότητα του φυτικού υλικού και όταν οι καλλιεργούμενες εκτάσεις έχουν επεκταθεί αρκετά, ώστε να μπορούν να τροφοδοτήσουν με την αναγκαία χορτόμαζα που χρειάζεται ένα αποστακτήριο. Το τμήμα της Μονάδας όπου θα εγκατασταθεί το Αποστακτήριο θα πρέπει να έχει σωστά σχεδιαστεί ώστε να είναι εύκολη η διαχείριση των υλικών (πρώτων υλών, φυτικού υλικού, αλλά και τελικών προϊόντων – αιθερίων ελαίων), να έχει κατάλληλες προσβάσεις με τις δορυφορικές μονάδες και να είναι έτσι διαρρυθμισμένος ο χώρος ώστε να μειώνεται στο ελάχιστο το λειτουργικό κόστος. Πρέπει να έχουν προβλεφθεί από νωρίς οι ανάγκες του Αποστακτηρίου σε σχέση με τα τροφοδοτούμενα φυτικά υλικά (είδη, εποχές συγκομιδών και ποσοτήτων που θα αποσταχθούν), ώστε να εγκατασταθούν τα κατάλληλα μεγέθη, αριθμός και παρελκόμενα του αποστακτηρίου, ενώ θα έχει ληφθεί μέριμνα για πιθανές επεκτάσεις του μηχανολογικού εξοπλισμού. Εκτός από τα τρία βασικά μέρη της αποστακτικής μονάδας (άμβυκα, ψυκτήρα και διαχωριστή ‐ ή Φλωρεντιανή) θα πρέπει να υπολογιστεί σωστάκαι το μέγεθος και η απόδοση του ατμολέβητα και του συστήματος αποσκλήρυνσης τουνερού, αλλά και των υπόλοιπων τμημάτων του αποστακτηρίου (πιθανό κόστος εγκατάστασης ενός αποστακτηρίου από 80.000 ‐ 140.000 Ε και άνω, δεδομένου ότι όλα εξαρτώνται από τις απαιτήσεις και τις επιδιώξεις των παραγωγών – επενδυτών).Η παραγωγή των αιθερίων ελαίων ,αν και είναι απλή διεργασία, εντούτοις χρειάζεται εξειδικευμένες γνώσεις και αρκετή εμπειρία. Μόνο μετά από αρκετή εξάσκηση και απόκτηση τεχνογνωσίας (για το παραγόμενο αιθέριο έλαιο καθενός ξεχωριστά φυτικού υλικού) μπορεί να θεωρηθεί μια απλή ρουτίνα – όπως και πραγματικά είναι.
Παράγοντες όπως η διάρκεια απόσταξης, ποσότητα παρεχόμενου ατμού, θερμοκρασίες διαχωρισμού αιθερίου ελαίου από το Αρωματικό νερό, στοίβαξη φυτικού υλικού στον άμβυκα, αλλά και πολλοί άλλοι πρέπει να λαμβάνονται υπόψη για την απόσταξη κάθε είδους φυτού ώστε να παραλαμβάνεται εξ ολοκλήρου το περιεχόμενο αιθέριο έλαιο (μέγιστη δυνατή απόδοση) και να είναι υψηλής ποιοτικής σύστασης, ώστε συνδυαζόμενα και τα δύο αυτά να προσλαμβάνει η στρεμματική απόδοση τη μέγιστη δυνατή τιμή, ή/ και το παραγόμενο αιθέριο έλαιο τη μέγιστη τιμή στις Αγορές.Οι αποδόσεις των αιθερίων ελαίων ανά στρέμμα σε Ευρώ έχουν μεγάλο εύρος τιμών εξ αιτίας των αυξομειώσεων των ποσοστών των διαφόρων συστατικών στο παραλαμβανόμενο αιθέριο έλαιο που εξαρτώνται βασικά από το πολλαπλασιαστικό υλικό που έχει επιλεγεί προς καλλιέργεια -κυρίως από τις διαφορετικές ποικιλίες ειδών, των εδαφοκλιματολογικών συνθηκών, εάν οι εκτάσεις είναι ποτιστικές ή ξερικές, της τεχνολογίας απόσταξης κ.λ.π.
Ανάλογα π.χ. με την ποικιλία του χαμομηλιού, με τις συγκεντρώσεις των διαφόρων βιοδραστικών συστατικών του στο αιθέριο έλαιο, αλλά και από τις εφαρμοζόμενες παραμέτρους κατά την απόσταξη, οι τιμές μπορεί να κυμανθούν π.χ.στα 750 Ε, στα 630 Ε, στα 400 Ε, ή ακόμη και στα σαράντα Ευρώ το κιλό!Όσον αφορά τη ρίγανη η απόδοση ανά στρέμμα μπορεί να είναι 300 Ευρώ, 600 Ε, ή ακόμη και 850 Ε.
Στην περίπτωση καλλιέργειας χαμομηλιού (Matricaria recutita), πρώτα πρέπει να επιλεγεί η κατάλληλη ποικιλία (από τις 8 -10 γνωστές) και να αγοραστεί ο αντίστοιχος σπόρος, που είναι κατάλληλος για την περιοχή όπου θα καλλιεργηθεί, αλλά και ανάλογα με τις επιδιώξεις, όσον αφορά τη διάθεση του τελικού προϊόντος. Το κόστος αγοράς κυμαίνεται από 200 έως και 550 Ευρώ/kg και η ποσότητα αυτή αρκεί για την εγκατάσταση 3 – 5 στρεμμάτων. Από αυτήν την καλλιέργεια θα έχει τη δυνατότητα ο παραγωγός να παραλάβει όλο το πολλαπλασιαστικό υλικό που του χρειάζεται ώστε να επεκτείνει τη φυτεία του στα 20 ‐ 50 στρέμματα. Η εγκατάσταση της καλλιέργειας γίνεται με απευθείας σπορά ( όπου ο σπόρος αναμειγνύεται με άμμο γιατί είναι πάρα πολύ μικρός σε μέγεθος). Η απόδοση μόνο σε ανθοκεφαλές (που συγκομίζονται με εξειδικευμένη μηχανή) μετά από ξήρανση σε ειδικό ξηραντήριο είναι 90 ‐ 120kg/στρέμμα. Οι τιμές ανάλογα με την ποικιλία και την ποιότητα κυμαίνονται 5 – 11 Ευρώ/kg.Σχετικά με το μελισσόχορτο (Melissa oficinalis) η εγκατάσταση και η καλλιέργειά του είναι πολύ εύκολη. Συγκομίζεται με απλή χορτοκοπτική μηχανή, αποδίδοντας 1.200– 1.400 kg/στρέμμα χορτόμαζας (κατά την πρώτη κοπή) η οποία πρέπει πολύ σύντομα να υποστεί τη σωστή επεξεργασία στην κατάλληλη Μονάδα επεξεργασίας ώστε να παραληφθεί τελικό φυτικό προϊόν υψηλής ποιότητας (ολόκληρα φύλλα, υψηλή περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο, χρώμα κλπ). Αν πρόκειται να διατεθούν μόνο τα φύλλα, πρέπει πρώτα αυτά να αποχωριστούν από την πόα με ειδικό μηχανολογικό εξοπλισμό και να ξεραθούν στο ειδικό ξηραντήριο. Μετά την ταξινόμηση παραλαμβάνονται διαφορετικές ποιότητες, εκ των οποίων η καλύτερη διατίθεται στα 3 – 6,5 E/kg, προσφέροντας μια στρεμματική απόδοση της τάξεως των 700 – 1.100 Ευρώ. Περαιτέρω, στις επιλογές του παραγωγού – ανάλογα με την υποδομή που διαθέτει – υπάρχει και η δυνατότητα παραλαβής του αιθερίου ελαίου (που όμως βρίσκεται σε πολύ μικρή περιεκτικότητα), του οποίου η τιμή δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητη (περίπου στα 4.200 Ευρώ/kg)!Τέλος, δε, ας προσθέσουμε και κάτι γνωστό στις αγορές και στον επιχειρηματικό κόσμο: Αυτοί που τολμούν στις δύσκολες περιστάσεις και στις άσχημες οικονομικές συγκυρίες είναι αυτοί που στο τέλος βγαίνουν κερδισμένοι.Ο κ Σταύρος Θ. Κατσιώτης είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο τμήμα Φαρμακευτικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης(Τομέας Φαρμακευτικής Τεχνολογίας) και Υπεύθυνος του Ερευνητικού Εργαστηρίου «Τεχνολογίας Παραλαβής / Ανάλυσης Αιθερίων Ελαίων και Επεξεργασίας Φαρμακευτικών Αρωματικών Φυτών».Μαζί με τον κ.Π.Χατζόπουλο είναι συγγραφέας του βιβλίου ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ ΦΥΤΑ ΚΑΙ ΑΙΘΕΡΙΑ ΕΛΑΙΑ (Παραγωγή, επεξεργασία, μεταποίηση, αξιοποίηση διεθνείς αγορές, αρωματοθεραπεία αρωματοποιία)Εκδόσεις αφοί Κυριακίδη 2010, σελ. 970).Mε τον κ. Κατσιώτη επικοινωνείτε μέσω του e- mail stakat@pharm. auth.gr, και στα τηλ. 2310.997669, 6932308057.