H βιολογική καλλιέργεια της γλυκοπατάτας

Ιστορικά στοιχεία

Οι γλυκοπατάτες,  έχουν καταγωγή από τις τροπικές περιοχές του Νέου Κόσμου κάνοντας την πρώτη επίσημη καταγραφή τους γύρω στο 750 π.Χ. στα αρχεία του Περού. Στην Ευρώπη φαίνεται να έφτασαν μετά από την εξερεύνηση της Αμερικής από τον Κολόμβο, συγκεκριμένα, ο διάσημος εξερευνητής έφερε τη γλυκοπατάτα στην Αγγλία από το νησί του Αγίου Θωμά, στα τέλη του 1400.Μάλιστα, εκείνη την περίοδο, ο όρος πατάτα αναφερόταν αποκλειστικά στην γλυκοπατάτα, και όχι στη κλασσική λευκή πατάτα όπως έχει επικρατήσει στις μέρες μας. Γύρω στο 1740, το πρώτο συνθετικό γλυκό, προστέθηκε στη λέξη πατάτα προκειμένου να τη διαφοροποιήσει από τις λευκές που έφεραν στην Αμερική οι Ιρλανδοί μετανάστες.

Σήμερα η καλλιέργεια της εκτείνεται από την Αμερική, την Αφρική και τα νησιά του Ειρηνικού μέχρι την Κίνα που έχει και τη μεγαλύτερη παραγωγή γλυκοπατάτας στον κόσμο (71.8 εκατομμύρια τόνοι, 2017, FAO STAT) . Στη χώρα μας καλλιεργείται σε μικρή έκταση στα νησιά και στην Πελοπόννησο.

Ένα μεγάλο λάθος είναι η σύνδεση της γλυκοπατάτας με την κοινή πατάτα που στην ουσία δεν έχουν καμία σχέση.

Η γλυκοπατάτα είναι ένα ποώδες, πολυετές φυτό που στην Ελλάδα καλλιεργείται ως μονοετές για τις γλυκές κονδυλώδεις ρίζες του χρώματος καφέ, κίτρινο, πορτοκαλί ή κόκκινο εξωτερικά και κίτρινο, λευκό, πορτοκαλί και ορισμένες φορές κόκκινο εσωτερικά και σχήμα ατρακτοειδές έως μακρύ ή κονδυλώδες.

Συγκεκριμένα οι ποικιλίες που έχουν πορτοκαλί σάρκα είναι πλούσιες σε καροτένιο εκτός βέβαια από όλες τις ποικιλίες που είναι πλούσιες σε άμυλο.

Οι βλαστοί της γλυκοπατάτας είναι μακριοί, έρποντες ή αναρριχώμενοι και φέρουν μεγάλα φύλλα, μακριά, συνήθως σχήματος καρδιάς με χρώμα βαθύ πράσινο. Το φυτό για να ανθίσει απαιτεί μικρή διάρκεια της ημέρας και τα άνθη του φύονται κατά ταξιανθίες στις μασχάλες των φύλλων σε χρώμα κόκκινο, σχήμα χοανοειδές και πλατύ έλασμα.

Σπορά και καλλιεργητικές φροντίδες

Η γλυκοπατάτα πολλαπλασιάζεται με βλαστούς ή μοσχεύματα και κονδύλους καθώς ενώ βγάζει άνθη δεν σχηματίζει καρπούς και σπόρια. Ως τροπικό και υποτροπικό φυτό μπορεί να εγκλιματιστεί στα περισσότερα από αυτά τα περιβάλλοντα αρκεί η μέση θερμοκρασία να μην πέφτει κάτω από 20 ο C με ελάχιστη αυτή των 15 ο C. Πιο  συγκεκριμένα, κατά την διάρκεια της βλαστητικής ανάπτυξης, η θερμοκρασία θα πρέπει να κυμαίνεται από 15-33 ο C και οι μεγαλύτερες αποδόσεις επιτυγχάνονται όταν η ημερήσια θερμοκρασία είναι σχετικά υψηλή με θερμοκρασία νυκτός 15-20 ο C. Γενικά οι χαμηλότερες θερμοκρασίες κατά την διάρκεια της νύκτας ευνοούν τον σχηματισμό των κονδύλων ενώ οι υψηλότερες θερμοκρασίες κατά την διάρκεια της ημέρας ευνοούν την βλαστητική ανάπτυξη.

Η υγρασία παίζει σημαντικό παράγοντα στην ανάπτυξη των κονδύλων. Κατά την διάρκεια του φυτέματος, κρίνεται απαραίτητη η επαρκής υγρασία του εδάφους, η οποία και θα πρέπει να παραμένει για όλη την διάρκεια της βλαστητικής περιόδου και να  μειώνεται κατά την διάρκεια της συγκομιδής προκειμένου να διευκολυνθεί τόσο η συλλογή όσο και να μειωθούν οι κίνδυνοι από προσβολές των κονδύλων. Συχνά ποτίσματα εφαρμόζουμε κατά τα στάδια σχηματισμού κονδύλων και την μεγιστοποίηση της βλαστητικής ανάπτυξης. Γενικά, όμως, η γλυκοπατάτα αντέχει τόσο στη ξηρασία που μπορεί να καλλιεργηθεί σε συνθήκες όπου άλλα λαχανικά δεν μπορούν ούτε να βλαστήσουν.

Μπορεί να καλλιεργηθεί σε μία μεγάλη ποικιλία εδαφών, ωστόσο προτιμά τα αμμοπηλώδη, πλούσια σε οργανική ουσία, με ουδέτερο ΡΗ και καλή αποστράγγιση. Τα βαριά εδάφη, αν και θεωρούνται πλούσια σε οργανική ουσία δημιουργούν ανομοιόμορφους κονδύλους ενώ στα πολύ ελαφρά και αμμώδη, κρίνεται απαραίτητη η προσθήκη οργανικής ουσίας καθώς είναι ιδιαίτερα φτωχά.

Η λίπανση στη γλυκοπατάτα μπορεί να γίνει με κομπόστ ή με ένα αργής απελευθέρωσης οργανικό λίπασμα την άνοιξη. Η προσθήκη καλοχωνεμένης κοπριάς μπορεί να εφαρμοστεί μόνο σε προηγούμενη καλλιέργεια. Καθώς δεν καταναλώνει μεγάλες ποσότητες θρεπτικών στοιχείων δεν χρειάζεται και συμπληρωματική λίπανση, μονάχα ίσως 2-3 ψεκασμούς με εκχυλίσματα φυκιών κατά την καλλιεργητική περίοδο. Η αζωτούχος λίπανση δρα αρνητικά μεγαλώνοντας τους βλαστούς και αποδυναμώνοντας τις ρίζες, που μένουν μικρές ενώ μια καλιούχος λίπανση την ευνοεί.

Όσων αφορά την εγκατάσταση της στο χωράφι, επιλέγουμε τους μικρούς και μέτριους κονδύλους της προηγούμενης συγκομιδής που τους έχουμε διατηρήσει στην αποθήκη και την επόμενη άνοιξη τους τοποθετούμε- σπέρνουμε στο χωράφι. Προσοχή πρέπει να δοθεί στο χωράφι το οποίο δεν θα πρέπει να έχει προηγηθεί καλλιέργεια γλυκοπατάτας τα προηγούμενα δύο έτη. Φυτεύουμε σε αναχώματα τα οποία απέχουν 60 εκ. μεταξύ τους ενώ οι αποστάσεις επί των γραμμών κυμαίνονται από 30-40 εκ. και βάθος φύτευσης περίπου 10-15 εκ. Η ποσότητα χώματος που εξασφαλίζεται με το ανάχωμα, βοηθάει στην αποφυγή πρασινίσματος των καινούριων κονδύλων καθώς και στην διατήρηση της υγρασίας.

Η συγκομιδή πραγματοποιείται 6 μήνες μετά την φύτευση, πρώτα θα πρέπει να κόβουμε το υπέργειο μέρος του φυτού (το φύλλωμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως ζωοτροφή) και στη συνέχεια ξεθάβουμε τους κονδύλους, οι οποίοι θα πρέπει να παραμένουν στο έδαφος προκειμένου να στεγνώσουν.

Συγκαλλιέργεια- αμειψισπορά

Αν και οι γλυκοπατάτες δεν προτείνονται για συγκαλλιέργεια μπορούν να ακολουθήσουν την καλλιέργεια του πρώιμου αρακά, του μαρουλιού και του σπανακιού σε ένα σύστημα αμειψισποράς.

Προβλήματα της καλλιέργειας

Μάρανση φυτών και φτωχή ανάπτυξη: Πρόκειται για προσβολή από σιδηροσκώληκα (Agriotes) και μπορεί να αντιμετωπισθεί με τη χρήση δολωμάτων από πίτουρα, ανακατεμένα με βάκιλο Θουριγγίας. Ένας άλλος τρόπος, είναι η απελευθέρωση ωφέλιμων νηματωδών στο έδαφος τουλάχιστον μια βδομάδα πριν την εγκατάσταση της καλλιέργειας.

Οι ρίζες δεν αναπτύσσονται και παρουσιάζουν μικρά εξογκώματα: Οφείλεται σε προσβολή από νηματώδεις. Προληπτικά κάνουμε μια καλή προετοιμασία του αγρού, με αναστροφή ώστε να εκτεθούν οι νηματώδεις στον αέρα και τον ήλιο, εφαρμόζουμε ηλιοαπολυμάνσεις, φροντίζουμε για την εξασφάλιση υγειών φυτών κατά τα πρώτα στάδια εγκατάστασης, κάνουμε αμειψισπορές με φυτά που δεν αποτελούν ξενιστές νηματωδών και χρησιμοποιούμε ανθεκτικές ποικιλίες.

Κομμένοι νεαροί βλαστοί: Σε αυτήν την περίπτωση έχουμε προσβολή από κρεμμυδοφάγο. Καθώς δεν προτιμά τα πολύ αφράτα εδάφη, φροντίζουμε να διατηρούμε έτσι το έδαφος μας με συχνά σκαλίσματα. Ακόμη, μπορούμε να τους ελέγξουμε τοποθετώντας στο έδαφος παρασιτοκτόνους νηματώδεις.

Επειδή, όμως, οι κόνδυλοι της γλυκοπατάτας προσβάλλονται από διάφορους μικροοργανισμούς που προκαλούν κυρίως σήψεις, το καλύτερο μέσο πρόληψης για αυτές τις ασθένειες είναι η χρήση ανθεκτικών ποικιλιών, η απολύμανση των σπόρων και η 3ετής ή 4ετής αμειψισπορά.

Κάλιο

Το κάλιο αποτελεί ένα απαραίτητο θρεπτικό στοιχείο για την γλυκοπατάτα καθώς συμβάλει στον σχηματισμό των σακχάρων, του αμύλου και των πρωτεϊνών, ενεργοποιεί συγκεκριμένα ένζυμα, βοηθά στην αντοχή των φυτών στις χαμηλές θερμοκρασίες, προσδίδει γεύση και χρώμα και είναι αναγκαίο για την ανάπτυξη των ριζών.

Έλλειψη καλίου: Η έλλειψη του καλίου ξεκινά από τα κατώτερα φύλλα, τα οποία γίνονται γκρίζο-πράσινα με περιφερειακό κιτρίνισμα ή στίγματα και στη συνέχεια καφετιάζουν θυμίζοντας κάψιμο. Τα συμπτώματα αυτά είναι συνήθως πιο έντονα προς το τέλος της καλλιεργητικής περιόδου καθώς το διαθέσιμο κάλιο μετακινείται στους σχηματιζόμενους καρπούς. Ακόμη, τα φυτά εκδηλώνουν μικρότερη αντίσταση στις προσβολές από ασθένειες και αντοχή στις ακραίες θερμοκρασίες. Η έλλειψη επηρεάζει και τους καρπούς που γίνονται μικροί και κακοσχηματισμένοι.

Επειδή το κάλιο ξεπλένεται στα πολύ ελαφριά εδάφη, μια επέμβαση για άμεσα αποτελέσματα αποτελούν οι ψεκασμοί με ιχθυογαλακτώματα αλλά και για μακροχρόνια αντιμετώπιση συστήνεται η προσθήκη στο χωράφι λιθόθαμνου, σκόνη γρανίτη, φύκια ή ζωική κοπριά.

Περίσσεια καλίου: Αν και δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά για να κατεβάσουμε τα επίπεδα καλίου στο έδαφος, σε περίπτωση περίσσειας αρχικά θα πρέπει να σταματήσουμε την όποια προσθήκη πηγής καλίου και έπειτα να αυξήσουμε το άζωτο και το φώσφορο ώστε τα στοιχεία να έρθουν σε ισορροπία. Τέλος, μπορούμε να καλλιεργήσουμε και πολλά φυτά για να απορροφήσουν το κάλιο από το έδαφος.

Γλυκοπατάτα – Sweet potato

Οικογένεια: Convolvulaceae

Επιστημονική ονομασία: Ipomoea batatas L.

Η γλυκοπατάτα (Ipomoea batata) είναι μία απο τις 12 πιο σημαντικές καλλιέργειες παγκοσμίως , οι οποίες συμβάλλουν άμεσα στην διατροφή του ανθρώπου. Μπορεί να καλλιεργηθεί σε μία πληθωρα εδαφοκλιματικών εδαφών, πράγμα που έχει σαν αποτέλεσμα, σήμερα να καλλιεργείται στη Ασία, Αφρική, Ευρώπη, Αμερική και Ωκεανία.