Αντιμετώπιση του δάκου της ελιάς

Η καταπολέμηση του δάκου διαχρονικά αποτελεί το σοβαρότερο πρόβλημα στην καλλιέργεια της ελιάς. Ο δάκος είναι ένα έντομο, ένα είδος μικρής μύγας που προσβάλλει τον καρπό των ελαιόδεντρων και κάνει εκτεταμένες ζημιές, τόσο σε ελαιοποιήσιμες όσο και σε επιτραπέζιες ποικιλίες ελιάς. Καθώς το ελαιόλαδο αποτελεί το σημαντικότερο ελληνικό αγροτικό προϊόν με τεράστια οικονομική σημασία, η αποτελεσματική αντιμετώπιση του δάκου από τους ελαιοκαλλιεργητές είναι κάτι παραπάνω από επιβεβλημένη. Ας δούμε λοιπόν αναλυτικά τι ζημιές προκαλεί ο δάκος της ελιάς στα ελαιόδεντρα, ποιες συνθήκες ευνοούν την εξάπλωση του και με ποιους τρόπους μπορούμε να τον αντιμετωπίσουμε οικολογικά.

Τι ζημιές προκαλεί ο δάκος στα ελαιόδεντρα;

Ο δάκος καταστρέφει μέρος της σάρκας του ελαιοκάρπου και η ζημιά που προκαλεί είναι αρχικά ποσοτική, καθώς έχουμε αυξημένο ποσοστό καρπόπτωσης και μειωμένη παραγωγή. Σε δεύτερο επίπεδο, η ζημιά που προκαλεί ο δάκος είναι και ποιοτική, καθώς το παραγόμενο ελαιόλαδο υποβαθμίζεται λόγω αυξημένης οξύτητας. Πρέπει να επισημάνουμε ότι η έντονη προσβολή από δάκο και η δημιουργία πληγών στις ελιές την περίοδο του φθινοπώρου μπορεί να προκαλέσει τη δευτερογενή προσβολή από μυκητολογικές ασθένειες όπως το γλοιοσπόριο, που σε συνθήκες υψηλής υγρασίας προκαλούν σάπισμα του ελαιόκαρπου και περαιτέρω υποβάθμιση του παραγόμενου ελαιολάδου. Το μέγεθος της οικονομικής ζημιάς λόγω του δάκου στις ελιές, μεταβάλλεται από χρονιά σε χρονιά, ανάλογα το μέγεθος της προσβολής και τη δυνατότητα αντιμετώπισης της. Σε κάποιες περιπτώσεις, η οικονομική ζημιά σου δάκου στις ελιές και στο παραγόμενο ελαιόλαδο μπορεί να ξεπεράσει το 50% της αξίας του παραγόμενου προϊόντος.

Ποιες συνθήκες ευνοούν την ανάπτυξη του δάκου της ελιάς;

O δάκος αναπτύσσεται σε συνθήκες δροσιάς και σχετικά χαμηλές θερμοκρασίες. Η ανάπτυξη του δάκου ευνοείται όταν η μέση ημερήσια θερμοκρασία είναι χαμηλότερη από τους 25°C και μεγαλύτερη από τους 10°C. Όταν οι θερμοκρασίες υπερβαίνουν τους 35°C για αρκετές μέρες μειώνεται ο πληθυσμός του δάκου, η δραστηριότητα του αλλά και η γονιμότητα του. Συνθήκες υψηλής ατμοσφαιρικής υγρασίας ή βροχοπτώσεις κατά την θερινή και φθινοπωρινή περίοδο ευνοούν την ανάπτυξη και τη δραστηριότητα του δάκου. Επίσης, τα ελαιόδεντρα που καλλιεργούνται εντατικά, δηλαδή ποτίζονται, λιπαίνονται και κλαδεύονται εμφανίζουν μεγαλύτερη προσβολή από δάκο σε σχέση με ελαιόδεντρα που καλλιεργούνται ξηρικά, λόγω μεγαλύτερης υγρασίας και υψηλότερης παραγωγής ελαιόκαρπου.

Πως εξαπλώνεται ο δάκος κατά τη διάρκεια της χρονιάς;

Ο δάκος της ελιάς συμπληρώνει συνήθως 4-5 γενεές στα ελαιόδεντρα κατά τη διάρκεια μιας χρονιάς. Όταν λέμε γενιά του εντόμου, εννοούμε τον κύκλο ζωής του που περιλαμβάνει τα παρακάτω στάδια: αυγό – προνύμφη (σκουλήκι) – χρυσαλλίδα – τέλειο έντομο (μύγα). Στα τέλη της άνοιξης, δραστηριοποιείται η 1η γενεά του εντόμου, και παρατηρείται μια σταδιακή εμφάνιση των εντόμων του δάκου. Στις αρχές έως μέσα Ιουλίου εμφανίζεται η 2η γενεά του δάκου, όπου τα θηλυκά ωοτοκούν σε νέους πράσινους καρπούς. Μέσα στον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο εμφανίζεται αντίστοιχα η 3η και 4η γενεά του δάκου της ελιάς κατά το στάδιο ανάπτυξης και ωρίμανσης. Αν έχουμε και υψηλές θερμοκρασίες μέσα στο φθινόπωρο, μπορεί να ακολουθήσει και 5η γενεά στα τελικά στάδια ωρίμανσης του ελαιόκαρπου.

Πώς γίνεται η βιολογική καταπολέμηση του δάκου;

Η αντιμετώπιση του δάκου απαιτεί καταρχήν την προσεκτική παρακολούθηση της εξέλιξης του πληθυσμού του δάκου για να μπορέσουμε να αξιολογήσουμε πότε είναι οι κατάλληλες χρονικές στιγμές να γίνει επέμβαση. Για τη δημιουργία παγίδων παρατήρησης, χρησιμοποιούμε πλαστικά μπουκάλια με νερό που περιέχουν συνήθως διάλυμα 2%-3% θειικής αμμωνίας ή υδρολυμένης πρωτεΐνης, δηλαδή περίπου 1 κουταλιά της σούπας σε μισό λίτρο νερό. Θειική αμμωνία και υδρολυμένη πρωτεΐνη βρίσκουμε σε γεωπονικά καταστήματα. Οι κυριότεροι μέθοδοι για την καταπολέμηση του δάκου που χρησιμοποιούνται στη βιολογική γεωργία είναι οι εξής:
 
– Ανάρτηση παγίδων στα ελαιόδεντρα
 

Η ανάρτηση παγίδων για μαζική προσέλκυση, παγίδευση και θανάτωση των ακμαίων του δάκου στους ελαιώνες συστήνεται, όταν οι πληθυσμοί του δάκου είναι σχετικά χαμηλοί. Οι συγκεκριμένες παγίδες του δάκου της ελιάς, φέρουν αμμωνία, υδρολυμένη πρωτεΐνη, χημικό εντομοκτόνο και ενίοτε προσελκυστική φερομόνη φύλου. Οι παγίδες πρέπει να αναρτώνται στη βορεινή πλευρά του δέντρου, τουλάχιστον μία ανα δύο δέντρα, με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργείται ένα φράγμα παρεμπόδισης εισόδου του δάκου στον ελαιώνα μας.

 
– Δολωματικός ψεκασμός των ελαιόδεντρων
 

Ο δολωματικός ψεκασμός των ελαιόδεντρων είναι ο βασικός και πιο οικονομικός τρόπος αντιμετώπισης του δάκου που χρησιμοποιείται τόσο σε συμβατική καλλιέργεια ελιάς, όσο και στη βιολογική γεωργία χρησιμοποιώντας εγκεκριμένα σκευάσματα για τον ψεκασμό. Το δολωματικό υγρό ψεκάζεται στο εσωτερικό σκιερό μέρος του ελαιόδεντρου σε κάθε ή ανά δεύτερο ελαιόδεντρο. Ψεκάζουμε από τη βορεινή πλευρά του δέντρου, καθώς ο δάκος προτιμά δροσερό περιβάλλον, σε επιφάνεια περίπου ενός τετραγωνικού μέτρου και ποσότητα ψεκαζόμενου υγρού περίπου 300ml ανά ελαιόδεντρο. Σε αραιοφυτεμένους ελαιώνες ο δολωματικός ψεκασμός γίνεται σε κάθε δέντρο του ελαιώνα, ενώ σε πυκνοφυτεμένους γίνεται σε κάθε δεύτερο δέντρο. Ο αριθμός των επεμβάσεων διαφέρει ανάλογα την περιοχή και το μέγεθος του πληθυσμού του δάκου. Για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, οι επεμβάσεις είναι καλό να γίνονται ομαδικά σε κάθε περιοχή.

 
– Ψεκασμός των ελαιόδεντρων με καολίνη
 

Ο καολίνης είναι φυσικό ορυκτό, εγκεκριμένο για χρήση στη βιολογική γεωργία για την αντιμετώπιση του δάκου με ψεκασμό στην φυλλική επιφάνεια της ελιάς. Με τον ψεκασμό του καολίνη στα δέντρα της ελιάς, δημιουργείται μία λεπτή άσπρη μεβράνη, που λειτουργεί απωθητικά στην εναπόθεση των αυγών του δάκου, καθώς και στη σίτιση του. Συνήθως, απαιτούνται δύο ψεκασμοί για την αντιμετώπιση του δάκου μέσα στην καλλιεργητική χρονιά, ένας στην αρχή του καλοκαιριού και ένας στο τέλος του καλοκαιριού ή στις αρχές φθινοπώρου. Κατά τον ψεκασμό πρέπει να χρησιμοποιείται συμπληρωματικά προσκολλητικό σκεύασμα για καλύτερη διαβροχή, ενώ θα πρέπει να γίνεται και συχνή ανάδευση του νερού για καλύτερη ομοιογένεια του ψεκαστικού διαλύματος και μεγαλύτερη απολεσματικότητα της εφαρμογής.

Αποφεύγουμε τους καθολικούς ψεκασμούς των ελαιόδεντρων με χημικά εντομοκτόνα, τα οποία προκαλούν μείωση των ωφέλιμων εντόμων και αύξηση της βαμβακάδας (κοκκοειδή) της ελιάς. Οι καθολικοί ψεκασμοί γίνονται μόνο σε περιπτώσεις μεγάλων πληθυσμών και έντονης προσβολής από δάκο.