Η εκτροφή της πάπιας

Η καταγωγή της πάπιας Πεκίνου, γνωστής και ως λευκή πάπια Πεκίνου είναι η Ασία και συγκεκριμένα η Κίνα. Εκεί εξημερώθηκε πριν περίπου 1000 χρόνια και είχε μεικτή χρήση. Από εκεί εισήχθησαν στην Αμερική αντιπρόσωπο της ράτσας η οποία αναπτύχθηκε και βελτιώθηκε για να έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, επιθυμητά στην αγορά πουλερικών. Για αυτό συχνά θα την βρούμε και ως Αμερικάνική πάπια Πεκίνου.

Η πάπια Pekin είναι μεγαλόσωμη και με στιβαρό σώμα. Το σώμα της είναι τριγωνικό και το κρατάει ελαφρώς υπερυψωμένο ενώ η ουρά προεξέχει πάνω από τη γραμμή της πλάτης. Το χρώμα είναι λευκό και δύσκολα ξεχωρίζει κανείς το θηλυκό από το αρσενικό. Το κεφάλι είναι μεγάλο και στρογγυλεμένο με κίτρινο μικρό ράμφος. Τα πόδια της είναι πορτοκαλοκίτρινα.

Η κύρια χρήση της είναι για κρεατοπαραγωγή. Σε αυτό συμβάλουν το μεγάλο της μέγεθος, η ανθεκτικότητά της και η γρήγορη ανάπτυξη. Το βάρος της πάπιας Pekin μπορεί να φτάσει τα 5 κιλά. Επιπλέον στη φάρμα Πατέρας έχουμε επιβεβαιώσει το γεγονός που αναφέρεται στη βιβλιογραφία, πως υπάρχει δηλαδη καλή αναλογία μεταξύ της τροφής που καταναλώνουν και του κρέατος που παράγουν.

Η πάπια Pekin έχει αναπτυχθεί κυρίως για κρεατοπαραγωγή όμως παρόλα αυτά γεννάει ένα ικανοποιητικό αριθμό αυγών ο οποίο κυμαίνεται μεταξύ 125 και 225. Τα αυγά ζυγίζουν περίπου 70 γραμμάρια και είναι κατά κανόνα λευκά και σπανίως πιο σκούρα. Συνήθως οι πάπιες Πεκίνου δεν κλωσάνε τα αυγά τους.

Να σας ενημερώσουμε πως υπάρχει και η γερμανική πάπια Πεκίνου η οποία έχει αναπτυχθεί από την ίδια κινέζικη ράτσα όμως με εντελώς διαφορετικό τρόπο.

Ένα ακόμα ενδιαφέρον στοιχείο για τους λάτρεις του κόμικ είναι πως ο Ντόναλντ Ντακ είναι μια πάπια Pekin.

Η πάπια όπως και χήνα αν και θα μπορούσαν –λόγω της διατροφικής αξίας των προϊόντων τους σε σχέση με άλλα είδη κρέατος– να αποτελέσουν μιας πρώτης τάξεως εναλλακτική πτηνοτροφική εκμετάλλευση, αυτό δεν έχει καταστεί εφικτό. Ως εκ τούτου, η εκτροφή τους περιορίζεται σε μορφές ελευθέρας βοσκής και όχι επαγγελματικής. Ανασταλτικό παράγοντα για την εκτροφή πάπιας –όπως προκύπτει από το ρεπορτάζ–, εκτός από το γεγονός ότι η κατανάλωση του κρέατός της γίνεται μόνο σε εορταστικές περιόδους, αποτελεί η εκτεταμένη εισαγωγή από χώρες με φθηνό κόστος εκτροφής, όπως η Βουλγαρία. Την ίδια στιγμή στην ΕΕ, χώρες όπως η Γαλλία, η Ουγγαρία και η Γερμανία επενδύουν σε αυτού του είδους την εκτροφή, παράγοντας σε ετήσια βάση δεκάδες χιλιάδες τόνους κρέατος πάπιας, προμηθεύοντας τόσο την ευρωπαϊκή όσο και την παγκόσμια αγορά.

Οι πάπιες (νήσσες) που εκτρέφονται σήμερα ανήκουν στο είδος Anas platyrhynchos, που συμπεριλαμβάνει 6 υποείδη, άτομα των οποίων ζουν και σήμερα ακόμη σε άγρια κατάσταση στην Ευρώπη, στην Ασία, καθώς και στη Βόρεια και Κεντρική Αμερική. Οι πάπιες εξημερώθηκαν πολύ νωρίτερα από τις όρνιθες, κατά τη νεολιθική εποχή (5η με 3η χιλιετία π.Χ.). Η εξημέρωσή τους έγινε στην Κίνα, στο Περού και σε χώρες της Ευρώπης, χωρίς να είναι απόλυτα ακριβές ποια χώρα προηγήθηκε (Zanoni 1974, Grzimek 1975, Luttmàn R. & G. 1978).

Το είδος Anas platyrhynchos ανήκει στην υποοικογένεια Anatinae, στην οικογένεια Anatidae και στην τάξη Anseriformes (Grimek 1975).

Υπάρχουν τρεις τύποι κατάταξης των παπιών ανάλογα με την παραγωγική τους κατεύθυνση.

Α) Αβγοπαραγωγικός τύπος

Στον οποίο υπάρχουν η φυλή INDIAN RUNNER (ΙΝΔΙΚΟΣ ΔΡΟΜΕΑΣ) που προέρχεται από την Ινδονησία. Οι πάπιες αυτής της φυλής έχουν μικρό σωματικό μέγεθος (1,5-2,5 κιλά). Η κεφαλή τους είναι λεπτή, ευκίνητη και το στήθος, η ράχη, η λεκάνη, οι μηροί και οι κνήμες καλύπτονται από μυϊκές μάζες περιορισμένης ανάπτυξης. Τα οπίσθια άκρα είναι λεπτά αλλά ισχυρά και προσφύονται πολύ πίσω και κάτω από έναν κορμό που ανορθώνεται λίγο ή πολύ κοντά προς την κατακόρυφη κατεύθυνση. Η όλη αυτή διάπλαση επιτρέπει ένα πολύ γρήγορο βάδισμα. Οι πάπιες αυτής της φυλής γεννούν 200-300 αβγά τον χρόνο.

Στον αβγοπαραγωγικό τύπο υπάρχει και η φυλή CAMBELL(ΚΑΜΠΕΛ) που δημιουργήθηκε στη Μ. Βρετανία. Οι πάπιες αυτής της φυλής έχουν σωματική διάπλαση όμοια με αυτή της Indian Runner. Γεννούν τον χρόνο γύρω στα 300 αβγά.

Β) Κρεοπαραγωγός τύπος

Στον οποίο υπάρχει η φυλή MUSCOVY (ΜΟΣΚΟΒΥ), που είναι προέλευσης Ν. Αμερικής με σωματικό βάρος των αρσενικών ως τα 5,4 κιλά. Είναι πολύ ανθεκτικές και εμφανίζουν ικανοποιητική σωματική αύξηση.

Επίσης, η φυλή ROUEN (ΡΟΥΕΝ) που δημιουργήθηκε στη Γαλλία και προήλθε από την κοινή αγριόπαπια. Το σωματικό βάρος των αρσενικών φθάνει 4,5 κιλά.

Και η φυλή AYLESBURY(ΑΫΛΕΣΜΠΟΥΡΥ) που δημιουργήθηκε στη Μ. Βρετανία. Οι πάπιες της φυλής αυτής είναι αρκετά βαρύσωμες. Τα ενήλικα αρσενικά ζυγίζουν μέχρι 5 κιλά. Το κρέας τους στη Μ. Βρετανία θεωρείται είδος πολυτελείας και προτιμάται ιδιαίτερα.

Γ) Διπλής παραγωγικής κατεύθυνσης τύπος. Στον τύπο αυτό κατατάσσονται οι φυλές PEKIN(ΠΕΚΙΝΟΥ) και ORPINGTON(ΟΡΠΙΓΚΤΟΝ)

Αναφέρθηκε στο προηγούμενο φύλλο της εφημερίδας μας ότι η χηνοτροφία δεν μπόρεσε ακόμη να εξελιχθεί σε ζωοτεχνική δραστηριότητα βιομηχανικού τύπου και ότι ένας κύριος λόγος είναι η μικρή παραγωγικότητα (μια χήνα μπορεί να δώσει τον χρόνο 20 ως 50 νεοσσούς). Έγινε, λοιπόν, προσπάθεια να παραχθεί foie gras από πάπιες, διότι αυτές έχουν πολύ μεγαλύτερη παραγωγή σε νεοσσούς (μια πάπια μπορεί να δώσει τον χρόνο περίπου 160-180 νεοσσούς) και ως γεννήτορες, αλλά και ως παχυνόμενες είναι πιο πρώιμες, ενώ σαν μικροσωμότερες που είναι καταναλώνουν πάντοτε λιγότερη τροφή.

Η προσπάθεια αυτή, τα τελευταία κυρίως χρόνια, έχει δώσει πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα. Βέβαια, το παραγόμενο foie gras πάπιας δεν είναι το ίδιο, για όσους καταναλωτές γνωρίζουν το αντίστοιχο προϊόν χήνας.

Η ακολουθητέα αγωγή εκτροφής παπιών για παραγωγή foie gras στα πλαίσια της προπαρασκευής της πάχυνσης και σε ό,τι αφορά τον τρόπο εγκατάστασης, το ζωικό υλικό, τον χώρο εγκατάστασης, τα πτηνοτροφικά σκεύη, το μικροκλίμα και την κατάσταση της υγείας χρήζει ιδιαίτερης προσοχής, κατά τις πρώτες 14-15 εβδομάδες της ανάπτυξής τους.

Το χρησιμοποιούμενο ζωικό υλικό για να παραχθεί καλύτερη ποιότητα foie gras αποτελείται κατά κανόνα από πάπιες που είναι προϊόντα διασταύρωσης θηλυκών ατόμων καθαρόαιμων φυλών κρεοπαραγωγικής (Rouen, Aylesbury) ή διπλής παραγωγικής κατεύθυνσης (Pekin, Orpington) και αρσενικών που είναι πάντοτε πάπιες Muschovy. Σημειωτέον ότι για ακόμη καλύτερα αποτελέσματα, τα θηλυκά άτομα συνιστάται να είναι μιγάδες Pekin-Rouen, Orpington-Rouen, Pekin-Orpington και Orpington-Roen (Durand, 1973).

Εξάλλου, κατά την περίοδο της ανάπτυξης των παπιών με σκοπό την παραγωγή foie gras, είναι απαραίτητη η χορήγηση σ’ αυτές χονδροειδούς τροφής, τουλάχιστον από την ηλικία των 8 εβδομάδων. Γι’ αυτό, προβλέπονται και ειδικές ταΐστρες στις οποίες τοποθετείται χλωρό χόρτο ψυχανθών (Trifolium repens, Medicago sativa κ.λπ.) ή αγροστωδών (Loliuum perenne κ.ά.). Επίσης, είναι δυνατόν οι πάπιες να προσλαμβάνουν τη χονδροειδή τροφή, που τους είναι αναγκαία, και με βόσκηση. Η κατανάλωση χονδροειδούς τροφής επιβάλλεται για τους ίδιους λόγους που αναφέρθηκαν στην περίπτωση των χηνών. Επιπλέον, πρέπει να χορηγείται στις πάπιες και γρανιτόπετρα, όπως και στην περίπτωση των χηνών. Αυτή η διατροφική δυνατότητα των παπιών τους δίνει συγκριτικό πλεονέκτημα και ανταγωνιστική δυνατότητα ανάπτυξης σε σύγκριση κυρίως με τις όρνιθες.

Η διενέργεια της κανονικής πάχυνσης των παπιών που προορίζονται για παραγωγή foie gras διαρκεί, όπως και στην περίπτωση των χηνών, 3-4 εβδομάδες, αλλά αρχίζει νωρίτερα. Πιο συγκεκριμένα, από την ηλικία των 14-15 εβδομάδων. Η όλη αγωγή εκτροφής τέτοιων παπιών είναι ουσιαστικά η ίδια που ακολουθείται αντίστοιχα για τις χήνες.

Η πραγματοποίηση του αναγκαστικού υπερσιτισμού των παπιών δεν διαφέρει κατά την τεχνική της από εκείνην που περιγράφηκε για τις χήνες.

Το foie gras των παπιών ζυγίζει, στο τέλος της πάχυνσης, οπότε έχουν ηλικία 18-19 εβδομάδων, 500-550 g, ενώ το σωματικό τους βάρος φτάνει τα 5-5,5 kg (Durand 1973).

Ο τρόπος σφαγής των παπιών και η διαδικασία της προετοιμασίας του foie gras μέχρι την κονσερβοποίηση έχουν όπως ακριβώς και στην περίπτωση των χηνών.

Η συστηματική εκτροφή παπιών είναι, βέβαια, συγκριτικά προς εκείνην των ορνίθων, πολύ πιο περιορισμένη σε διεθνή κλίμακα. Ωστόσο, ορισμένες χώρες εμφανίζουν αξιόλογη παραγωγή κρέατος παπιών. Εξάλλου, οι πάπιες μπορεί να εκτρέφονται σήμερα εντατικά και να είναι συνεχώς κλεισμένες μέσα σε πτηνοστάσια. Τα τελευταία, από άποψη κατασκευής, είναι σχεδόν όμοια προς εκείνα τα οποία προορίζονται για εκτροφή αλεκτοροειδών πτηνών (όρνιθες, ινδιανόρνιθες κ.λπ.).

Η εκτροφή παπιών (νησσοτροφία) στην Ελλάδα, στη συστηματική της μορφή, είναι προς το παρόν σχεδόν ανύπαρκτη. Εντούτοις, θα μπορούσε να αναπτυχθεί, διότι πιστεύουμε πως υπάρχουν και στη χώρα μας οι σχετικές προϋποθέσεις.

Χώρος εγκατάστασης

Ανεξάρτητα από το αν η εκτροφή διενεργείται σε δάπεδο με στρωμνή ή με σχάρα, η ακολουθητέα αγωγή, η οποία αφορά στην προετοιμασία και στη διευθέτηση του κάθε πτηνοτροφικού θαλάμου, χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και διέπονται από ζωοτεχνικούς κανόνες που θα πρέπει να τηρούνται. Στην περίπτωση που το δάπεδο είναι σχαρωτό, είναι αναγκαίο να καλύπτεται με χαρτί κατά τις πρώτες 7 ημέρες της εκτροφής των νεοσσών. Έτσι, δεν παρεμποδίζεται το βάδισμα των νεαρών παπιών. Η πυκνότητα κατά m2 των νεοσσών μέσα στο κάθε αλωνάκι δεν πρέπει να υπερβαίνει τον αριθμό 80 κατά τις 2-3 πρώτες ημέρες της ζωής τους και τους αριθμούς 30 και 25 μέχρι την 14η και την 21 ημέρα, αντίστοιχα. Τα αλωνάκια καταργούνται σε ηλικία 14 ημερών, εφόσον πρόκειται για πάπιες κοινές, ενώ σε ηλικία 21 ημερών, εφόσον πρόκειται για πάπιες Muschovy. Κι αυτό, διότι οι τελευταίες απαιτούν υψηλότερες τιμές θερμοκρασίας από ό,τι οι κοινές πάπιες κατά την περίοδο της ανάπτυξης τους. Πάντως, οι νεοσσοί παπιών που πρέπει να τοποθετούνται μέσα στο αλωνάκι καλό είναι να μην ξεπερνούν τον αριθμό 250.

Μικροκλίμα

Η θερμοκρασία του χώρου εκτροφής των γεννητόρων παπιών, ανάλογα με την ηλικία τους, πρέπει να κυμαίνεται μεταξύ 18-23 βαθμών Κελσίου.

Η σχετική υγρασία που πρέπει να επικρατεί στον χώρο διαβίωσης των πτηνών έχει τιμές από 70-75%.

Ο αερισμός των θαλάμων, είτε είναι «κλειστοί» είτε είναι «ανοιχτοί», είναι προτιμότερο να γίνεται δυναμικά και όχι στατικά. Οι χρησιμοποιούμενοι ανεμιστήρες πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να ανανεώνουν 4-5 m3 αέρα/ώρα/kg σωματικού βάρους πτηνού τις ψυχρές εποχές του έτους και 8-10 m3 αέρα/ώρα/kg σωματικού βάρους τις θερμές εποχές.

Ο δυναμικός αερισμός είναι απόλυτα απαραίτητος στην περίπτωση των «κλειστών» θαλάμων.

Ο φωτισμός που πρέπει να παρέχεται στις γεννήτορες πάπιες κατά την περίοδο της εκτροφής τους είναι συνάρτηση της ηλικίας, του φύλου και της κατασκευής των θαλάμων. Δύο συνήθη προγράμματα φωτισμού γεννητόρων παπιών σημειώνονται στον πίνακα 78 (Sarb S.A. 1978).

Tροχοπέδη για την ανάπτυξη οι φθηνοί εισαγόμενοι νεοσσοί

Μετρημένοι στα δάχτυλα είναι οι επαγγελματίες εκτροφείς πάπιας στη χώρα μας, όπως προκύπτει από το ρεπορτάζ της «ΥΧ», με κύριο αίτιο την εκτεταμένη εισαγωγή νεοσσών από χώρες με φθηνό κόστος εκτροφής όπως η Βουλγαρία. Επίσης, ο ακριβός μηχανολογικός εξοπλισμός (12.000 ευρώ για την απόκτηση μηχανών επώασης και εκκόλαψης, 3 ευρώ για κάθε πτηνό αλλά και 20.000 ευρώ για την δημιουργία ενός σφαγείου), εν μέσω κρίσης φαίνεται να αποθαρρύνει τους επίδοξους επενδυτές. Επιπλέον, η μειωμένη ή περιοδική ζήτηση στο κρέας πάπιας (συνήθως κατά την διάρκεια εορτών) από τους καταναλωτές είναι ένας ακόμα παράγοντας που οδηγεί κάποιους εκτροφείς να σταματήσουν ή να στραφούν σε άλλα είδη πτηνών, όπως γαλοπούλες και κοτόπουλα.

Σύμφωνα με τελευταία στοιχεία της Eurostat, η Ευρώπη των 28 μελών-κρατών παράγει 13 εκατ. τόνους πουλερικών κάθε χρόνο, με την παραγωγή κρέατος πάπιας να είναι μόλις το 3.6% (περίπου 468.000 τόνοι). Η Γαλλία αποτελεί την κύρια χώρα εκτροφής στην ΕΕ, με πάνω από 250.000 τόνους, ενώ ακολουθούν η Ουγγαρία με 64.000 τόνους, η Γερμανία με 44.000 τόνους, η Αγγλία με 30.000 τόνους, η Βουλγαρία με 21.000 τόνους και η Πολωνία με 16.000 τόνους.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, υπερδύναμη στην παραγωγή κρέατος πάπιας είναι η Κίνα, με περίπου 3 εκατ. τόνους, ισοδύναμη σχεδόν με την κατανάλωση της χώρας που φτάνει τα 2.7 εκατ. τόνους. Η Γαλλία έχει επίσης την μεγαλύτερη κατανάλωση σε κρέας πάπιας (σε ευρωπαϊκό έδαφος), που αγγίζει τους 280 χιλιάδες τόνους.

Όπως προαναφέραμε, «φρένο» στην ανάπτυξη της εκτροφής πάπιας στη χώρα μας φαίνεται ότι βάζει η «εισαγωγή νεοσσών από άλλες χώρες, που πωλούνται στο εμπόριο έως και 1 ευρώ κάτω, δηλαδή 2 ευρώ το πτηνό έναντι 3 ευρώ που πωλείται από τα ελληνικά εκτροφεία», τονίζει στην «ΥΧ» ο Γεώργιος Σβίγκος, ιδιοκτήτης του εκτροφείου «Φάρμα Δ» στα Μέγαρα. «Χώρες όπως η Βουλγαρία και η Τσεχία έχουν πολύ μικρό κόστος παραγωγής και φθηνότερες ζωοτροφές συγκριτικά με την Ελλάδα και κάνουν την εγχώρια εκτροφή πάπιας ασύμφορη», προσθέτει. Στη «Φάρμα Δ» εκτρέφεται η ελληνική πάπια (πολύχρωμη και με πολύ νόστιμο κρέας) που το βάρος της σε κρέας φτάνει στα 1,8 κιλά. «Αυτές που εισάγονται είναι της ράτσας Μουλάντ, που ενώ αποδίδουν μεγάλες ποσότητες (4 κιλά κρέατος), δεν αναπαράγονται», μας ενημερώνει.

Επιπρόσθετα, ο Γ. Σβίγκος ανέλυσε τόσο το κόστος όσο και τον τεχνολογικό εξοπλισμό και τις εγκαταστάσεις που χρειάζονται για την εκτροφή της πάπιας. Συγκεκριμένα, ένας «ιδανικός αριθμός είναι τα 200 θηλυκά πτηνά, που θα κοστίσουν περίπου 600 ευρώ, ενώ χρειάζονται και δύο μηχανές επώασης και εκκόλαψης αβγών (δυναμικής 5,5 χιλιάδων αβγών)». Επιπλέον, χρειάζονται ειδικοί χώροι στέγασης, όπως θάλαμοι ή υπόστεγα εμβαδού 1 τ.μ./5 πάπιες αλλά και προαύλιο χώρο (περιφραγμένο) όπου θα διαβιούν. Μέχρι να φτάσει στην ηλικία αναπαραγωγής (6 μήνες), το κόστος εκτροφής φτάνει περίπου στα 10 ευρώ/πτηνό.

Υψηλό είναι, όμως, το κόστος και στην αγορά ζωοτροφής (χαρμάνι καλαμποκιού, σόγιας, ηλιόπιτας, ασβεστίου και βιταμινών), αφού, όπως μας αναφέρει ο εκτροφέας θηραμάτων από τα Μέγαρα, «φορολογείται με 24% και κοστίζει 40 λεπτά/κιλό, ενώ κάθε πάπια καταναλώνει 120-150 γραμμάρια ημερησίως».

Ως «γκουρμέ, που στην Ελλάδα καταναλώνεται μόνο σε γιορτές και κυρίως τα Χριστούγεννα» χαρακτήρισε το κρέας της πάπιας ο ιδιοκτήτης του εκτροφείου και σφαγείου «Φάρμα-Wild» στα Μέγαρα, Βασίλης Κάβουρας, με την τιμή χονδρικής να φτάνει στα 7 ευρώ/κιλό. Η δημιουργία σφαγείου αυξάνει και άλλο το κόστος στην εκτροφή πάπιας καθώς, όπως μας εξηγεί, χρειάζεται και μία μηχανή απομάκρυνσης πούπουλων, βιομηχανικά δάπεδα κ.ά. «Το δικό μου σφαγείο στις ήδη υπάρχουσες εγκαταστάσεις μού έχει στοιχίσει σταδιακά περίπου 20.000 ευρώ, ενώ το κόστος πάει ανάλογα και με το αν κάποιος ασχολείται ερασιτεχνικά ή επαγγελματικά με την εκτροφή πάπιας», μας λέει.

Από την πλευρά του, ο Ξενοφών Κουμάντος, ιδιοκτήτης εκτροφείου θηραμάτων από την περιοχή Βαρέα Μεγάρων, αναφέρθηκε σε τέσσερις λόγους που σπάνια πια εκτρέφει πάπιες, ενώ έχει στραφεί κυρίως στην εκτροφή γαλοπούλας: «Έκανα εκτροφή πρώτης ηλικίας, δηλαδή έπαιρνα τον νεοσσό πάπιας (λευκή Πεκίνου, Μουλάντ και δοκιμαστικά την Τζερμάνι) όπως έβγαινε από το αβγό του και σε μικρή ηλικία (15-20 ημερών) το εμπορευόμουν. Την εκτροφή την σταμάτησα γιατί δεν υπήρχε μεγάλο αγοραστικό ενδιαφέρον, υπήρχαν μικρά περιθώρια κέρδους ενώ υπήρχαν στην αγορά έμποροι που πωλούσαν νεοσσούς σε πολύ ανταγωνιστικές τιμές».

Γράφουν: Λάμπρος Ι. Χατζηζήσης, Καθηγητής ΤΕΙ Ηπείρου