Μυστικά για την καλλιέργεια της συκιάς

Σύκο, ένα από τα δημοφιλέστερα καλοκαιρινά φρούτα με μοναδική γλυκιά γεύση. Τα σύκα τρώγονται φρέσκα την περίοδο του καλοκαιριού ή αποξηράμενα όλες τις εποχές του χρόνου. Επίσης, από τα άγουρα σύκα φτιάχνονται υπέροχα γλυκά του κουταλιού. Τα σύκα, ειδικά τα ξερά, έχουν μεγάλη διατροφική αξία καθώς διαθέτουν υψηλή περιεκτικότητα σε φυσικά ζάχαρα, ενώ περιέχουν πλήθος βιταμινών, ασβέστιο, φώσφορο και σίδηρο. Η κατανάλωση σύκων λειτουργεί ευεργετικά στην πέψη ενώ βοηθά σημαντικά στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας.

Θα συναντήσουμε πολλές συκιές να φυτρώνουν στην ελληνική ύπαιθρο και αυτό είναι μία ένδειξη ότι μπορεί να ευδοκιμήσει εύκολα στον κήπο μας χωρίς πολλές καλλιεργητικές φροντίδες. Η συκιά είναι φυλλοβόλο δέντρο με καταγωγή από την μικρά Ασία, φθάνει συνήθως τα τέσσερα εως πέντε μέτρα σε ύψος και ζει για αρκετές δεκαετίες. Στον ελληνικό χώρο, η συκιά καλλιεργείται κυρίως στη νότια Ελλάδα σε περιοχές της Πελοππόνησου και της Στερεάς Ελλάδας, στην Εύβοια, στην Κρήτη καθώς σε νησιά του Ιονίου και του Αιγαίου. Ας δούμε αναλυτικά τις κυριότερες ποικιλίες συκιάς για να φυτέψουμε μαζί με συμβουλές για τη φροντίδα τους, προκειμένου να απολάμβανουμε κάθε καλοκαίρι τα πιο νόστιμα σύκα από τον κήπο μας.

Ποιες είναι οι πιο γνωστές ποικιλίες συκιάς;

Όλες οι καλλιεργούμενες ποικιλίες συκιάς προέρχονται από το είδος της ήμερης συκιάς ενώ υπάρχει και το είδος της άγριας συκιάς (αρρενοσυκιά) με μικρότερου μεγέθους φύλλα η οποία σχηματίζει μικρότερους καρπούς που δεν τρώγονται. Υπάρχουν πολλές ντόπιες και ξένες ποικιλίες που καλλιεργούνται στη χώρα μας. Οι ποικιλίες της συκιάς διαχωρίζονται σε μονόφορες και δίφορες ανάλογα με τον ετήσιο αριθμό σοδειών, καθώς και με το χρωματισμό του φλοιού σε λευκές και έγχρωμες. Οι σημαντικότερες ποικιλίες που καλλιεργούνται στην Ελλάδα είναι η Καλαμών, η Κύμης, η Βασιλική Μαύρη, Μαύρα Μαρκοπούλου, το Πολίτικο (λευκή), η Πρασινοσυκιά Λέσβου, η Φρακασάνα (λευκή) και η λευκή Βασιλική. Γνωστές ξένες ποικιλίες συκιάς είναι Alfiore, Brazilliana, Dauphine, Dottato, Mission και San piero.

Σε τι συνθήκες ευδοκιμεί η καλλιέργεια της συκιάς;

Η συκιά ευδοκιμεί σε όλους τους τύπους εδαφών εκτός από τα αργιλώδη εδάφη. Τα πλέον ευνοϊκά εδάφη είναι τα πλούσια, βαθιά, ελαφριάς σύστασης και καλά στραγγιζόμενα. Η συκιά αναπτύσσεται καλύτερα σε θερμά κλίματα, καθώς το φυτό δεν φαίνεται να απαιτεί χαμηλές θερμοκρασίες το χειμώνα για να διαφοροποιήσει τους ανθοφόρους οφθαλμούς. Η συκιά είναι ευαίσθητη σε χαμηλές θερμοκρασίες καθώς σε θερμοκρασίες χαμηλότερες του μηδενός, παρουσιάζονται ζημιές στο φύλλωμα του δέντρου ενώ σε πολύ υψηλες θερμοκρασίες έχουμε υποβάθμιση του καρπού καθώς σκληραίνει ο εξωτερικός φλοιός. Επίσης, η υψηλή βροχόπτωση όταν ωριμάζουν τα σύκα προκαλεί σχίσιμο (σκάσιμο) των καρπών ενώ παράλληλα αλλοιώνεται η γεύση των σύκων καθώς ξινίζουν.

Πότε φυτεύουμε τις συκιές και σε τι αποστάσεις;

 
Τα δενδρύλλια συκιάς που είναι γυμνόρριζά δηλαδή χωρίς μπάλα χώματος, μπορούμε να τα φυτέψουμε την χειμωνιάτικη περίοδο (Δεκέμβριο-Φεβρουάριο) που τα φυτά βρίσκονται σε κατάσταση λήθαργου. Αν τα δενδρύλλια συκιάς είναι με μπάλα χώματος, μπορούν να φυτευτούν όλη τη διάρκεια του χρόνου. Σχετικά με τις κατάλληλες αποστάσεις φύτευσης της συκιάς, φυτεύουμε σε αποστάσεις 7-10 μέτρα μεταξύ των γραμμών φύτευσης και μεταξύ των δέντρων, ανάλογα την ποικιλίας και τις εδαφοκλιματικές συνθήκες που επικρατούν στις καλλιεργούμενες περιοχές.

Πόσο συχνά ποτίζουμε τις συκιές;

Η συκιά είναι σχετικά ανθεκτική στην έλλειψη νερού, όμως για μια πλούσια παραγωγή θα απαιτηθεί πότισμα κατά την διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου. Ιδιαίτερα σε ξηρικές περιοχές, η συκιά θα χρειαστεί τακτικό πότισμα, τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα, τους καλοκαιρινούς μήνες για να έχει ικανοποιητική ανάπτυξη και ποιοτική καρποφορία. Υπερβολικό πότισμα μπορεί να προκαλέσει σκάσιμο των καρπών και υποβάθμιση της ποιότητας ενώ η έλλειψη νερού μπορεί να συντελέσει στην εμφάνιση των κούφιων καρπών. Ακανόνιστα ποτίσματα μπορεί να προκαλέσουν πτώση φύλλων και σημαντική πτώση καρπών.

Πόσο συχνά βάζουμε λίπασμα στην καλλιέργεια της συκιάς;

Η καλλιέργεια της συκιάς έχει σημαντικές ανάγκες σε λίπασμα για να έχει καλή ανάπτυξη και πλούσια καρποφορία. Την περίοδο του χειμώνα, μπορούμε να ενσωματώσουμε στο χώμα καλοχωνεμένη κοπριά και κομπόστ για να εφοδιάσουμε το έδαφος με θρεπτικά στοιχεία και οργανική ουσία. Στις αρχές της άνοιξης, προσθέτουμε πλήρες βιολογικό λίπασμα με υψηλότερη περιεκτικότητα σε κάλιο και επαναλαμβάνουμε στις αρχές του καλοκαιριού. Αποφεύγουμε, τα λιπάσματα αζώτου κατά την περίοδο της ανθοφορίας και μετά την καρπόδεση γιατί μπορεί να προκαλέσουν πτώση ανθέων και καρπών.

Πως γίνεται η επικονίαση και η γονιμοποίηση της συκιάς;

Η επικονίαση και η γονιμοποίηση σε αρκετές ποικιλίες συκιάς για την παραγωγή των σύκων γίνεται με την βοήθεια ενός εντόμου του ψήνα που βρίσκεται στους καρπους της άγριας συκιάς και επικονιάζει τα θηλυκά άνθη των ποικιλιών της ήμερης συκιάς. Η μεταφορά της γύρης στην συκιά με το έντομο του ψήνα γίνεται από τα τέλη Μαίου ως τα τέλη Ιουνίου.

Σε επαγγελματικές καλλιέργειες συκιάς, για ποικιλίες που χρειάζονται επικονίαση με τον ψήνα, για να εξασφαλίσουμε ικανοποιητική καρποφορία, αν δεν έχουμε φυτέψει ή αν δεν υπάρχουν κοντά άγριες συκιές, μπορούμε να βάλουμε μικρά σύκα άγριας συκιάς (αρρενόσυκα) που περιέχουν το έντομο του ψήνα σε πλαστικά δίχτυα ή χάρτινες σακούλες. Στη συνέχεια, βάζουμε τις σακούλες σε κάθε δέντρο συκιάς για να βελτιωθεί σημαντικά η επικονίαση και η γονιμοποίηση των σύκων.

Ποιες ασθένειες και έντομα προσβάλλουν τις συκιές;

H συκιά προσβάλλεται από διαφορές μυκητολογικές ασθένειες όπως η κερκοσπορίαση που προκαλεί καστανέρυθρες κηλίδες στο φύλλωμα, το φουζάριο και ο βοτρύτης που (ενδοσήψη) που προκαλεί σαπίσματα στους καρπούς. Για την προστασία από μυκητολογικές ασθένειες, ψεκάζουμε το φύλλωμα και τους καρπούς της συκιάς με διάλυμα χαλκού. Επίσης, η συκιά προσβάλλεται από αρκετά έντομα όπως τον κηροπλάστη (ψώρα της συκιάς), τη μύγα των σύκων, την μύγα της Μεσογείου και την ψύλλα της συκιάς. Για την αντιμετώπιση των εντόμων που προσβάλλουν την συκιά, μπορεί να γίνουν ψεκασμοί με θερινό πολτό και με άλατα καλίου λιπαρών οξέων ενώ μπορούν να χρησιμοποιηθούν και κίτρινες χρωμοελκυστικές παγίδες με κόλλα που βοηθούν στη μείωση της προσβολής των εντόμων. Τέλος, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η συκιά προσβάλλεται και από την ίωση του μωσαικού της συκιάς που εκδηλώνεται με την εμφάνιση κιτρινοπράσινων κηλίδων στα φύλλα και παραμορφώσεις.

Πότε και με ποιο τρόπο γίνεται το κλάδεμα της συκιάς;

Η συκιά διαμορφώνεται σε κυπελλοειδές σχήμα με ένα κεντρικό κορμό και 4-5 κεντρικούς βραχίονες. Το ετήσιο κλάδεμα καρποφορίας γίνεται στα τέλη του χειμώνα και θα πρέπει να είναι ελαφρύ ώστε να διατηρηθεί το σχήμα του, η ανάπτυξη νέας βλάστησης, ο επαρκής αερισμός και φωτισμός της εσωτερικής κόμης του δένδρου. Συντμήσεις κλάδων κατά το κλάδεμα της συκιάς, θα πρέπει να γίνονται μόνο στις μονόφορες ποικιλίες κάθε 3-4 χρόνια και όχι στις δίφορες ποικιλίες, καθώς θα προκαλέσει μείωση της παραγωγής. Τέλος, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι τα κορφολογήματα της συκιάς κατά το μήνα Μάιο προκαλούν την πρωίμιση των καρπών.

Με ποιους τρόπους πολλαπλασιάζεται η συκιά;

Μπορούμε να δημιουργήσουμε καινούρια φυτά συκιάς με την μέθοδο πολλαπλασιασμού με μοσχεύματα και με την μέθοδο του εμβολιασμού. Αποφεύγουμε να πολλαπλασιάσουμε τη συκιά με την μέθοδο των παραφυάδων, καθώς τα δενδρύλλια που προκύπτουν αργούν πολύ να μπουν σε καρποφορία. Ας δούμε αναλυτικά τους τρόπους πολλαπλασιασμού.

 
– Πολλαπλασιασμός συκιάς με μοσχεύματα
 

Παίρνουμε ξυλώδεις βλαστούς μήκους περίπου 25-30 εκατοστών την περίοδο του χειμώνα και τά βάζουμε σε γλάστρες φυτωρίου έχοντας τοποθετήσει στη βάση της τομής τους ορμόνη ριζοβολίας. Τοποθετούμε τις γλάστρες με τα μοσχεύματα σε δροσερό περιβάλλον και θα σχηματίσουν γρήγορα ριζικό σύστημα για να μπορέσουν να μεταφυτευθούν στις αρχές της άνοιξης. Η συκιά μπορεί να πολλαπλασιαστεί και στα τέλη του καλοκαιριού με φυλλοφόρα τμήματα βλαστού. Σε αυτή την περίπτωση, κόβουμε ένα τμήμα βλαστού μήκους 15 εκατοστών με φύλλα, αφαιρούμε τα κάτω φύλλα και αφήνουμε 2-4 φύλλα στην κορυφή του βλαστού.

 
– Πολλαπλασιασμός συκιάς με εμβολιασμό
 
H συκιά μπορεί να πολλαπλασιαστεί με εμβολιασμό της επιθυμητής ποικιλίας πάνω σε υποκείμενο συκιάς. Κατάλληλη μέθοδος εμβολιασμού είναι ο ενοφθαλμισμός τύπου ανεστραμμένου Τ με κοιμώμενο οφθαλμό την περίοδο Αύγουστου – Σεπτεμβρίου με ανάποδο Τ σε ξυλοποιημένους βλαστούς ενός έτους ή ο ενοφθαλμισμός τύπου ανεστραμμένου Τ με βλαστάνοντα οφθαλμό τους μήνες Απρίλιο και Μάιο. Σε βλαστούς μεγαλύτερης ηλικίας εφαρμόζουμε εμβολιασμό με την μέθοδο του πλακίτη στις αρχές του φθινοπώρου. Αναλυτικές συμβουλές για τους τρόπους μπολιάσματος (εμβολιασμού) των καρποφόρων δέντρων στο σχετικό άρθρο μας.

Πότε και με ποιο τρόπο γίνεται η συγκομιδή των σύκων

Η συγκομιδή της συκιάς γίνεται το καλοκαίρι και το φθινόπωρο ανάλογα και την ποικιλία της συκιάς που συγκομίζουμε. Πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί όταν μαζεύουμε τα σύκα με το χέρι. Η συκιά παράγει ένα λευκό γαλακτώδες υγρό που περιέχει ρητίνες, κόμμεα, λίπη και ένζυμα που προκαλεί έντονους ερεθισμούς στο δέρμα και αλλεργίες. Κατά τη συγκομιδή των σύκων, θα απαιτηθεί η χρήση βαμβακερών γαντιών ενώ τα εκτεθειμένα μέρη του σώματος θα πρέπει να επαλειφτούν με ελαιόλαδο για αποφυγή δερματικών ερεθισμών.

Πώς συντηρούμε και πως αποξηραίνουμε σύκα;

Αν θέλουμε να συντηρήσουμε σύκα μπορούμε να τα διατηρήσουμε για λίγες μέρες στο ψυγείο μέσα σε πλαστική σακούλα ή να τα βάλουμε στην κατάψυξη κομμένα ή ολόκληρα. Αν θέλουμε να αποξηράνουμε τα σύκα για να μπορούμε να τα απολαμβάνουμε για πολλούς μήνες, υπάρχει ένας εύκολος και αποτελεσματικός τρόπος για να ακολουθήσουμε.

 
Πώς γίνεται η αποξήρανση των σύκων;
 

– Πλένουμε τα σύκα που έχουμε μαζέψει και τα σκουπίζουμε επιμελώς με χαρτί που απορροφά καλά την υγρασία.
– Ανοίγουμε τα σύκα με τα δάχτυλά μας και ρίχνουμε σε νερό που βράζει για μισό λεπτό περίπου.
– Στίβουμε λεμόνια και ρίχνουμε μισό λίτρο χυμό λεμονιού σε μία μεγάλο μπολ που περιέχει μισό λίτρο νερό.
– Ρίχνουμε τα σύκα μέσα στο μπολ και τα αφήνουμε για περίπου 15 λεπτά.
– Βγάζουμε τα σύκα από το νερό και τα απλώνουμε σε πετσέτα για λίγα λεπτά για να στεγνώσουν.
– Απλώνουμε τα σύκα σε ένα ταψί ή σε ένα ψάθινο καλάθι και τα σκεπάζουμε με ένα τούλι.
– Αφήνουμε τα σύκα για 10 μέρες σε εξωτερικό χώρο που έχει ηλιοφάνεια και καλό αερισμό για να απομακρυνθεί η υγρασία που έχουν και να αποκτήσουν την χαρακτηριστική σκληρότητα αλλά και ελαστικότητα που έχουν τα αποξηραμένα σύκα.

Κι ένα μυστικό για το δέντρο της συκιάς

Η συκιά αναπτύσσει πολύ δυνατό ριζικό σύστημα και αρκετές φορές κάνει ζημιές σε τοίχους, σε φράκτες και σε πεζοδρόμια. Σε πολλές περιπτώσεις, θέλουμε να ξεράνουμε τις συκιές και αυτό είναι πολύ δύσκολο να το πετύχουμε καθώς αναβλαστάνουν όταν τις κόβουμε. Για να μην αναβλαστήσει η συκιά, αλείφουμε στην τομή που την κλαδέψαμε ειδικό ζιζανιοκτόνο που προμηθευόμαστε από γεωπονικά καταστήματα.