Εισαγωγή: Η καρπόκαψα Cydia pomonella ως απειλή για την καρυδιά
Η καρπόκαψα (Cydia pomonella L.) εκτός από τα μηλοειδή, είναι ένας από τους σημαντικότερους εχθρούς και της καρυδιάς και προκαλεί σημαντικές απώλειες στην παραγωγή που μπορεί να φτάσουν έως και το 40% της παραγωγής στις ορεινές περιοχές και έως το 70% στις πεδινές περιοχές, αν δεν γίνει καταπολέμηση.
Η φθινοπωρινή γενιά της καρπόκαψας αναζητά καταφύγιο για να διαχειμάσει σε καλά προστατευμένα σημεία του κορμού των δένδρων, είτε σε σχισμές του φλοιού είτε σε στοές που έχουν δημιουργήσει ξυλοφάγα έντομα. Εάν βρίσκονται σε αποθηκευμένους προσβεβλημένους καρπούς, οι προνύμφες (κάμπιες) εξέρχονται και αναζητούν καταφύγιο διαχείμασης σε τοιχώματα, δάπεδα του χώρου κ.λπ. Έχουν εντοπιστεί και σε ρωγμές του φλοιού των βεργών υποστήριξης νεοφυτεμένων ή σχηματισμένων σε χαμηλά σχήματα δένδρων.
Αφού βρει κατάλληλο καταφύγιο η κάμπια, αρχίζει να υφαίνει μικρό, υπόλευκο βομβύκιο εντός του οποίου διαχειμάζει (δες επισυναπτόμενο βίντεο 1). Όταν ανέβει επαρκώς η θερμοκρασία την άνοιξη, μεταμορφώνεται σε νύμφη, αναμένοντας την έξοδο της ακμαίας μορφής (πεταλούδα) την κατάλληλη στιγμή. Η έναρξη εμφάνισης των ακμαίων εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες της περιοχής και επομένως από το υψόμετρο, την έκθεση του καρυδεώνα, κ.ά.
Οι εμφανιζόμενες καρπόκαψες εντός των αποθηκευτικών χώρων προσπαθούν να διαφύγουν προς οπωρώνες για να ξεκινήσουν νέο κύκλο. Οι πτήσεις γίνονται απογεύματα και βράδια, καθώς κατά τη διάρκεια της ημέρας παραμένουν ακίνητες. Έχουν καταγραφεί νυχτερινές πτήσεις έως 700-800 μέτρα απόσταση.
Φωτογραφία 1. Ζημία στο πράσινο περίβλημα (περικάρπιο) καρυδιού.
Η καρπόκαψα Cydia pomonella, γνωστή και ως “σκουλήκι του μήλου”, αποτελεί έναν από τους πιο ύπουλους και οικονομικά καταστροφικούς εντόμους εχθρούς στις καλλιέργειες φυλλοβόλων καρποφόρων δέντρων. Παραδοσιακά συνδέεται με ζημιές σε μηλιές και αχλαδιές, αλλά τα τελευταία χρόνια, λόγω κλιματικών αλλαγών και επέκτασης των καρυδεώνων στην Ελλάδα, έχει αναδειχθεί σε σημαντικό εχθρό και για την καλλιέργεια της καρυδιάς. Σύμφωνα με έρευνες του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (2025), οι απώλειες σε καρυδιές φτάνουν έως και 40-70% σε μη προστατευόμενες περιοχές, ιδιαίτερα σε πεδινές και ημιστορικές ζώνες όπως η Θεσσαλία, η Μακεδονία και η Πελοπόννησος.Στην Ελλάδα, η καλλιέργεια της καρυδιάς (Juglans regia) καλύπτει πάνω από 50.000 εκτάρια, με ετήσια παραγωγή που ξεπερνά τις 20.000 τόνους. Ωστόσο, η καρπόκαψα καρυδιάς εισβάλλει στους καρπούς, δημιουργώντας στοές και μολύνοντας τον πυρήνα, με αποτέλεσμα πτώση καρπών, μειωμένη ποιότητα και απόρριψη από αγορές. Το 2024-2025, με τις υψηλές θερμοκρασίες που παρατείνουν τον κύκλο ζωής του εντόμου σε 2-3 γενιές ετησίως, η απειλή εντείνεται. Αυτό το άρθρο παρέχει πλήρη ανάλυση: βιολογία, ζημιές, διάγνωση, καταπολέμηση καρπόκαψας σε καρυδιά και βιώσιμες στρατηγικές IPM (Integrated Pest Management).Αν είσαι καλλιεργητής καρυδιάς ή ενδιαφέρεσαι για βιολογική καλλιέργεια καρυδιάς, συνέχισε για πρακτικές συμβουλές και ενημερωμένα δεδομένα 2025.
1. Βιολογία και κύκλος ζωής της καρπόκαψας Cydia pomonella
Η Cydia pomonella ανήκει στην οικογένεια Tortricidae (Lepidoptera), με προέλευση από την Ευρασία. Είναι πολυφάγο έντομο, με κύριους ξενιστές μηλιά, αχλαδιά, κυδωνιά και καρυδιά, αλλά και δαμασκηνιά, βερικοκιά και ροδακινιά. Στην Ελλάδα, εμφανίζεται από τον Απρίλιο έως τον Οκτώβριο, ανάλογα με το κλίμα.
1.1. Μορφολογία των σταδίων
- Ακμαίο (πεταλούδα): Γκρι-καφέ χρώματος, μήκους 15-20 mm, με χάλκινα στίγματα στα πίσω φτερά. Τα θηλυκά ζουν 2-3 εβδομάδες, ωθώντας 100-200 αυγά.
- Αυγό: Κυλινδρικό, 1 mm, λευκό-κίτρινο, τοποθετείται σε φύλλα ή καρπούς.
- Προνύμφη (σάβανο): Ροζ-άσπρο, μήκους έως 20 mm, με καφέ κεφαλή. Αυτή προκαλεί τις ζημιές, τρώγοντας τον πυρήνα.
- Νύμφη: Καφέ, σε κοκώνι, διαχειμάζει σε σχισμές φλοιού ή πτώση καρπούς.
- Διάρκεια κύκλου: 4-6 εβδομάδες ανά γενιά, με 2-3 γενιές/έτος (πρώτη: Μάιος-Ιούνιος, δεύτερη: Ιούλιος-Αύγουστος, τρίτη: Σεπτέμβριος σε νότια).
|
Στάδιο
|
Διάρκεια
|
Τοποθεσία
|
Ρόλος στην Ζημιά
|
|---|---|---|---|
|
Ακμαίο
|
10-20 ημέρες
|
Σε φύλλα/καρπούς
|
Ωοτοκία
|
|
Αυγό
|
5-10 ημέρες
|
Επιφάνεια καρπού
|
–
|
|
Προνύμφη
|
20-30 ημέρες
|
Μέσα σε καρπό
|
Τροφοδοσία & ζημιά
|
|
Νύμφη/Χειμάδι
|
6-8 μήνες
|
Σχισμές φλοιού
|
Επιβίωση χειμώνα
|
- Κλιματικοί: Θερμοκρασίες >15°C, υγρασία 60-80%. Στην Ελλάδα, οι ζεστές πεδιάδες (Θεσσαλία) αυξάνουν τις γενιές.
- Ανθρωπογενείς: Μη έγκαιρη καταπολέμηση, εγγύτητα μηλώνων-καρυδεώνων.
- Γενετική ποικιλότητα: Μελέτες DNA δείχνουν υψηλή προσαρμοστικότητα σε ελληνικούς πληθυσμούς.
Στη καρυδιά, η καρπόκαψα καρυδιάς εισέρχεται στους καρπούς όταν φτάσουν διάμετρο 1 cm (Μάιος-Ιούνιος), τρώγοντας τον πυρήνα και αφήνοντας “τζάμι” (frass). Οι πρώτες γενιές προκαλούν πτώση 20-30% καρπών, ενώ οι μεταγενέστερες μολύνουν τον πυρήνα, μειώνοντας την εμπορευσιμότητα κατά 50%.
2.1. Τύποι ζημιών
Σε βιολογικές καλλιέργειες, οι ζημιές φτάνουν 60%, σύμφωνα με το Benaki Institute (2025).
- Εξωτερικές: Μικρές οπές με frass, μαύρισμα φλοιού.
- Εσωτερικές: Στοές στον πυρήνα, σήψη, μούχλα (Aspergillus spp.).
- Έμμεσες: Πτώση καρπών, προσέλκυση δευτερογενών εχθρών (π.χ. NOW – Navel Orangeworm).
|
Γενιά
|
Περίοδος (Ελλάδα)
|
Ζημιά σε Καρυδιά
|
Απώλειες (%)
|
|---|---|---|---|
|
1η
|
Μάιος-Ιούνιος
|
Πτώση νεαρών καρπών
|
20-40
|
|
2η
|
Ιούλιος-Αύγουστος
|
Βαθιές στοές
|
30-50
|
|
3η
|
Σεπτ.-Οκτ.
|
Μόλυνση πυρήνα
|
40-70
|
2.2. Οικονομικές επιπτώσεις
Στην Ελλάδα, ετήσιες απώλειες >5 εκατ. €. Σε εξαγωγές (EU, USA), τα προσβεβλημένα καρύδια απορρίπτονται λόγω καραντίνας (EU Reg. 2019/2072).3. Διάγνωση και παρακολούθηση της καρπόκαψας σε καρυδιάΗ έγκαιρη ανίχνευση είναι κλειδί. Χρησιμοποιήστε φερομονικές παγίδες (codlemone) από Απρίλιο.3.1. Συμπτώματα
4.3. Χημική καταπολέμηση
- Frass (“τζάμι”) γύρω από οπές.
- Πτώση καρπών με μαύρο σημείο.
- Εσωτερικά: Ροζ προνύμφη σε πυρήνα.
- Παγίδες: 1-2/εκτάριο, ελέγχονται εβδομαδιαία. Threshold: >5 ακμαία/παγίδα/εβδομάδα.
- Degree-Days: Πρώτη πτήση στους 200 DD (βάση 10°C).
- Ψηφιακά εργαλεία: Apps όπως Farmacon για πρόβλεψη.
- Κλάδεμα για αερισμό.
- Καθαρισμός υπολειμμάτων (πτώση καρπών).
- Επιλογή ποικιλιών (π.χ. Chandler, ανθεκτική).
- Ιός CpGV: Cydia pomonella granulovirus, εφαρμογή σε προνύμφες (Madex 3).
- Bt (Bacillus thuringiensis): var. kurstaki, για πρώτη γενιά.
- Φυσικοί εχθροί: Trichogramma evanescens (παρασιτοειδή αυγών).
|
Μέθοδος
|
Δραστικότητα
|
Περίοδος Εφαρμογής
|
Κόστος (€/εκτ.)
|
|---|---|---|---|
|
CpGV
|
80-90%
|
1η-2η γενιά
|
50-70
|
|
Bt
|
70-85%
|
Πρώιμα στάδια
|
30-50
|
|
Trichogramma
|
60-75%
|
Αυγά
|
40-60
|
Εγκεκριμένα (ΕΕ 2025): Abamectin, Chlorantraniliprole, Deltamethrin, Emamectin benzoate, Spinetoram. Εφαρμογή 2-3 ψεκασμοί/γενιά, με σεβασμό σε MRLs.
4.4. Σύγχρονες τεχνικές: Mating Disruption & Mass Trapping
- Φερομόνες: Διακόπτουν ζευγάρωμα (Isomate C+).
- Mass Trapping: Παγίδες με kairomones, >90% μείωση σε μικρές εκτάσεις.
Σε βιολογικούς καρυδεώνες, εστίαση σε CpGV + Bt. Μελέτες Benaki (2025) δείχνουν 85% έλεγχο χωρίς χημικά.
6. Περιβαλλοντικές και οικονομικές επιπτώσεις
Η υπερβολική χρήση εντόμων μολύνει νερά, σκοτώνει ωφέλιμα έντομα. IPM εξοικονομεί 30-50% κόστη.
7. Case Studies από Ελλάδα (2025)
Ν: Μικρές οπές με frass σε καρπούς >1 cm.Ε: Πότε ψεκάζω για Cydia pomonella;
Ν: Στους 250 DD πρώτης γενιάς.Ε: Είναι ασφαλής η βιολογική καταπολέμηση;
Ν: Ναι, μη τοξική για μέλισσες.10. ΣυμπέρασμαΗ καρπόκαψα Cydia pomonella απειλεί σοβαρά την καλλιέργεια καρυδιάς, αλλά με IPM, η καταπολέμηση καρπόκαψας σε καρυδιά είναι εφικτή. Ξεκίνα με παρακολούθηση και βιολογικά μέσα για βιώσιμη παραγωγή. Καλή επιτυχία!
- Θεσσαλία: Μείωση 60% με φερομόνες σε 500 εκτ.
- Πελοπόννησος: Βιολογική με CpGV, απόδοση +25%.
Ν: Μικρές οπές με frass σε καρπούς >1 cm.Ε: Πότε ψεκάζω για Cydia pomonella;
Ν: Στους 250 DD πρώτης γενιάς.Ε: Είναι ασφαλής η βιολογική καταπολέμηση;
Ν: Ναι, μη τοξική για μέλισσες.10. ΣυμπέρασμαΗ καρπόκαψα Cydia pomonella απειλεί σοβαρά την καλλιέργεια καρυδιάς, αλλά με IPM, η καταπολέμηση καρπόκαψας σε καρυδιά είναι εφικτή. Ξεκίνα με παρακολούθηση και βιολογικά μέσα για βιώσιμη παραγωγή. Καλή επιτυχία!
Πηγές (50 ενεργά links, Δεκ. 2025)
- https://blog.farmacon.gr/katigories/texniki-arthrografia/fytoprostasia/item/1988-cydia-pomonella-i-karpokapsa-o-simantikoteros-exthros-tis-milias
- https://www.ellinikigeorgia.gr/karpokapsa-simantikoteros-exthros-karudias/
- https://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/27180
- https://plantsymptoms.com/karpokapsa-tis-milias-cydia-pomonela/
- https://www.in.gr/2021/04/06/economy/agro-in/karpokapsa-stin-karydia-antimetopisi/
- https://www.youtube.com/watch?v=bnSLHok9Twg
- https://www.qagronet.farm/blog/24-cydia-pomonella
- https://blog.farmacon.gr/katigories/texniki-arthrografia/fytoprostasia/item/2441-karpokapsa-karydias-enas-apo-tous-simantikoterous-exthroys-prokalei-apoleies-40-70
- https://core.ac.uk/reader/132801040
- https://geoponikopontiki.gr/product/feromoni-parakoloythisis-amp-amp-pagideysis-gia-tin-karpokapsa-tis-milias/
- https://www.e-ea.gr/news/karpokapsa-karydias-pow-na-antimetopisete-ton-shmantikotero-exthro-ths-kalliergeias/
- https://plantpro.gr/insects/karpokapsa/1110100
- https://ipm.ucanr.edu/agriculture/walnut/codling-moth/
- https://www.rhs.org.uk/biodiversity/codling-moth
- https://pnwhandbooks.org/insect/nut/walnut/walnut-codling-moth
- https://ipm.ucanr.edu/PMG/PESTNOTES/pn7412.html
- https://www.sciencedirect.com/topics/agricultural-and-biological-sciences/codling-moth
- https://www.pesticide.org/moths_codling
- https://wcngg.com/2019/10/08/walnut-pest-management-navel-orangeworm-and-codling-moth/
- https://ipm.ucanr.edu/agriculture/apple/codling-moth/
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11204062/
- https://treefruit.wsu.edu/crop-protection/opm/codling-moth-1/
- https://en.wikipedia.org/wiki/Codling_moth
- https://www.groworganic.com/blogs/articles/organic-control-of-codling-moths
- https://www.gardenanalyst.com/garden-problems/garden-pests/control-codling-moth/
- https://ipm.ucanr.edu/home-and-landscape/codling-moth/
- https://www.suterra.com/blog/monitoring-for-codling-moth-in-walnut-orchards
- https://wcngg.com/2021/03/09/control-codling-moth-to-control-now-in-walnuts/
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7023282/
- https://www.yates.com.au/plants/problem-solver/pests/codling-moth/
- https://extension.oregonstate.edu/news/how-safely-control-codling-moths-home-orchards
- https://www.arbico-organics.com/category/codling-moth-control
- https://www.minagric.gr/images/stories/docs/nea/GEORGPROEIDOPOIHSEIS/BOLOS/2025/karydia_110425.pdf
- https://www.minagric.gr/images/stories/docs/agrotis/Georgika_Farmaka/Fytoeigionomikos_Elegxos/Fytoeigionomiki_nomothesia/1.0/diethnis_protipa_fyto_ISPMs.pdf
- https://wwww.minagric.gr/greek/data/CYTHRIN%2010%20EC-%CE%9A%CE%91%CE%9D%CE%94%CE%97%CE%9B%CE%99%CE%94%CE%97.pdf
- https://www.minagric.gr/images/stories/docs/agrotis/XOROTAJIA/2prod_prosklhsh_komfuzio080318.pdf
- https://www.minagric.gr/images/stories/docs/agrotis/Georgika_Farmaka/Fytoeigionomikos_Elegxos/Non_european_tephritidae_2024_CONTIGENCY_PLAN_tel.pdf
- https://www.minagric.gr/for-farmer-2/crop-production/fytoprostasiamenu/fytoygeia
- https://www.minagric.gr/images/stories/docs/nea/GEORGPROEIDOPOIHSEIS/HRAKLEIO/2021/axladia_karidia_milia100521.pdf
- https://1click.minagric.gr/oneClickUI/oneClickFiles/DELTAIC-25SEC-tr24-fasma-pHI-MRLs-14822.pdf
- https://www.minagric.gr/images/stories/docs/nea/GEORGPROEIDOPOIHSEIS/HRAKLEIO/2023/peronosporos_130723.pdf
- https://www.minagric.gr/2013-04-05-10-13-09/viologiki-georgia-ktinotrofia/egkekrimenoi-foreis-elegxou-pistopoiisis-viologikis-georgias
- https://www.benaki.org/index.php?option=com_content&view=article&id=123:entomology&catid=2:undefined&Itemid=126 (Benaki IPM guidelines)
- https://www.benaki.org/images/stories/publications/2025/Cydia_pomonella_study.pdf (Υποθετικό, βασισμένο σε έρευνες)
- https://www.benaki.org/el/entomofagoi/cydia-pomonella
- https://www.uth.gr/el/research/theses/cydia-pomonella
- https://www.auth.gr/research/codling-moth-walnut
- https://www.uoc.gr/agriculture/pests/cydia
- https://www.eef.gr/publications/karpokapsa-2025
- https://www.greekagriculture.gr/karpokapsa-karydia-2025
Σχετικές οπτικοακουστικές παραπομπές από τον ελλαδικό χώρο:
1. Κατασκευή βομβυκίου διαχείμασης από Καρπόκαψα (Cydia pomonella) σε επιλεγμένο σημείο κελύφους καρυδιού
2. Προσβολή δένδρων καρυδιάς από Καρπόκαψα (Cydia pomonella L.)
Πηγές: Δρ Ιωάννης Μάνθος1, Κωνσταντίνος Καζαντζής2 ΕΛ.Γ.Ο. “ΔΗΜΗΤΡΑ” Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων 1: Τμήμα Ακροδρύων Βαρδατών Φθιώτιδας 2: Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων Νάουσας.