Εδαφοκάλυψη: πλεονεκτήματα και τρόπος εφαρμογής

Τι είναι η εδαφοκάλυψη

Όπως και το κομπόστ, έτσι και η εδαφοκάλυψη γίνεται όλο και πιο δημοφιλής στους οικιακούς λαχανόκηπους. Τί είναι όμως η εδαφοκάλυψη. Κάθε υλικό που καλύπτει την επιφάνεια του χώματος γύρω και κάτω από τα φυτά για να προστατέψει και να βελτιώσει τον κήπο θεωρείται εδαφοκάλυψη.

 

Η εδαφοκάλυψη προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα όπως:

• Έλεγχος υγρασίας. Ο σημαντικότερος λόγος για την χρήση εδαφοκάλυψης. Το γυμνό χώμα εκτείθεται στον ήλιο και τον αερά και στεγνώνει πολύ γρηγορώτερα σοκάροντας τα φυτά σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα μετά το πότισμα. Με την προσθήκη εδαφοκάλυψης ο ρυθμός εξάτμισης επιβραδύνεται δραματικά και μας εξοικονομεί νερό και χρόνο ποτίσματος.
• Βοηθάει στον έλεγχο των ζιζανίων αποκλείοντας ή παρεμποδίζοντας τη βλάστηση των σπόρων τους. Πνίγει επίσης πολλά ζιζάνια που έχουν φυτρώσει.
• Ρυθμίζει τη θερμοκρασία του εδάφους, κάτι πολύ σημαντικό για την ανάπτυξη πολλών φυτών. Ανάλογα με το είδος εδαφοκάλυψης, η θερμοκρασία του εδάφους κάτω από την εδαφοκάλυψη μπορεί να είναι θερμότερη ή ψυχρότερη από τη θερμοκρασία του γυμνού χώματος.
• Βοηθάει στη διατήρηση της υγρασίας του εδάφους επειδή μειώνει την εξάτμιση από την επιφάνεια του χώματος.
  
  Η εδαφοκάλυψη μειώνει τη διάβρωση και τη σκλήρυνση του χώματος επειδή προσφέρει ένα κάλυμμα και έτσι το νερό της βροχής πέφτει στην εδαφοκάλυψη πρώτα και δεν χτυπάει κατευθείαν το χώμα.
• Προστατεύει τα φυτά από τους διάφορους παθογόνους οργανισμούς που μπορεί να εκτιναχτούν με το νερό από το χώμα και προστατεύει λαχανικά όπως τα αγγούρια εμποδίζοντας την επαφή του καρπού με το γυμνό χώμα.
• Μερικές οργανικές εδαφοκαλύψεις προστατεύουν πολλά πολυετή φυτά κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
  
  Τέλος, οι περισσότερες εδαφοκαλύψεις βελτιώνουν την εμφάνιση του κήπου όταν χρησιμοποιούνται σωστά.
• Οι οργανικές εδαφοκαλύψεις βοηθούν στη δημιουργία καλύτερης δομής του εδάφους

---

 Είδη εδαφοκάλυψης

Τα περισσότερα είδη εδαφοκάλυψης χωρίζονται σε δύο ομάδες: τις οργανικές και τις συνθετικές εδαφοκαλύψεις.

Υπάρχουν επίσης οι εδαφοκαλύψεις που γίνονται για καλλωπιστικούς λόγους, και είναι μια άλλη κατηγορία από μόνες τους.

---

 Οργανικές εδαφοκαλύψεις

Το καλοκαίρι, οι οργανικές εδαφοκαλύψεις τείνουν να ρυθμίζουν τη θερμοκρασία του χώματος διατηρώντας το πιο δροσερό τη μέρα και πιο ζεστό τη νύχτα. Αντίθετα, τον χειμώνα οι οργανικές εδαφοκαλύψεις συνήθως κρατάνε τη θερμοκρασία του χώματος πιο ζεστή από αυτή του ακάλυπτου εδάφους. Προσθέτουν επίσης πολύτιμη οργανική ύλη στο χώμα και δεν χρειάζεται να απομακρυνθούν στο τέλος της καλλιεργητικής σαιζόν ή πριν από το φρεζάρισμα.

Ένα μειονέκτημα των οργανικών εδαφοκαλύψεων είναι ότι μπορεί να εμφανιστούν αυξημένα προβλήματα με σαλιγκάρια ή γυμνοσάλιαγκες, ιδίως όταν ο καιρός είναι υγρός, αυτο το πρόβλήμα μπορεί να παρακαμφθή με τη χρήση βιολογικού σαλιγκαροκτόνου.

---

 Συνθετικές εδαφοκαλύψεις

Αντίθετα με τις οργανικές, οι συνθετικές εδαφοκαλύψεις ανεβάζουν τη θερμοκρασία του χώματος το καλοκαίρι – το πόσο εξαρτάται από το υλικό. Το διαφανές πλαστικό ζεσταίνει περισσότερο το χώμα, με τη θερμοκρασία του χώματος να είναι κατά μέσο όρο 5 ^οC υψηλότερη από το ξεσκέπαστο χώμα. Το μαύρο πλαστικό ανεβάζει τη θερμοκρασία του χώματος κατά 3 ^οC, ενώ το υφαντό προπυλένιο κατά 1 ^οC περίπου.

Η κυριότερη διαφορά ανάμεσα στο πολυαιθυλένιο (πλαστικά φύλλα) και το υφαντό πολυπροπυλένιο είναι ότι το πρώτο είναι αδιαπέραστο από τη βροχή και τον αέρα, ενώ το πολυπροπυλένιο έχει διάφορους βαθμούς διαπερατότητας, που επιτρέπουν στη βροχή και τον αέρα να περάσουν. Το πολυπροπυλένιο έχει μεγαλύτερη διάρκεια ζωής από το πολυαιθυλένιο και κάνει πιο εύκολη τη λίπανση των φυτών, αλλά είναι πιο ακριβό. Στην αγορά υπάρχουν διαφόρων ειδών πλαστικά φύλλα, όπως Βιοδιασπώμενα φύλλα, Φύλλα για αντανάκλαση του φωτός, φωτοεκλεκτικά φύλλα , επίσης υπάρχουν και φύλλα πλαστικού με έτοιμες οπές για φύτευση. Καλό είναι να επιλέξετε αυτό που σας χρειάζεται για την καλλιέργεια σας, σε συνεννόηση με γεωπόνο. Υπάρχουν και καλλιέργειες που η εδαφοκάλυψη με πλαστικό δεν δίνει καλλύτερα αποτελέσματα σε σχέση με την κλασική καλλιέργεια, όπως π.χ. η πατάτα όπου οι διαφορές με μια απλή καλλιέργεια δεν είναι μεγάλες.

Οι συνθετικές εδαφοκαλύψεις γύρω από τα ετήσια φυτά πρέπει να αφαιρούνται στο τέλος της καλλιεργητικής σαιζόν. Κι αυτό μπορεί να είναι μπελάς, ιδίως όταν το υλικό είναι εύθρυπτο και κόβεται εύκολα λόγω της αποσύνθεσης του από τις υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου.^[1]

Εδαφοκάλυψη με ανακλαστικό πλαστικό:

Το ανακλαστικό πλαστικό, αντανακλά προς τα επάνω της ακτίνες του ηλίου που πέφτουν στο έδαφος, έτσι έχουμε φυτά και δέντρα που φωτίζονται καλύτερα. Με τον τρόπο αυτό αυξάνεται η φωτοσυνθετική ικανότητα της φυτοκόμης μέχρι και 40% χωρίς να επηρεάζονται τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του φωτός (Green et al., 1995). Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για βελτίωση του επιχρώματος των καρπών. Με αύξηση της προσπίπτουσας ακτινοβολίας στο καρπό αυξάνεται περιεκτικότητα της φλούδας του σε ανθοκυανίνες και μειώνεται περιεκτικότητα σε χλωροφύλλη.^[2]

Σημαντικό ρόλο παίζει το ανακλαστικό πλαστικό και στη φυτοπροστασία. Σχεδόν σε όλες τις δημοσιευμένες εργασίες παρουσιάζεται μείωση των προσβολών από αφίδες και θρίπες εξαιτίας του ανακλαστικού πλαστικού (Greer and Dole, 2003). Kring (1972) ισχυρίζεται ότι το ανακλαστικό πλαστικό ίσως να επηρεάζει τις αφίδες με το να αντανακλά το ηλιακό φως και έτσι να τις αποπροσανατολίζει. Σε τρεις μελέτες παρατηρήθηκε μείωση του πληθυσμού των εντόμων Bemisia argentifolii και Trialeurodes vaporariorum (Csizinszky et al., 1995,1997; Orzolek, 1999).^[2]

Πλεονεκτήματα ανακλαστικού πλαστικού: Στα δέντρα και τα φυτά που χρησιμοποιείται ανακλαστικό πλαστικό δεν παρατηρείται ανάπτυξη ζιζανίων, βελτιώνεται η δομή του εδάφους, περιορίζεται η εξάτμιση του αρδευτικού νερού.

Μειονεκτήματα ανακλαστικού πλαστικού: Το ανακλαστικό πλαστικό λόγω της μεγάλης του επιφάνειας και μικρού του βάρους και πάχους εύκολα παρασύρεται από τον άνεμο (ξεστρώνεται), με τις βροχές μπορεί να φύγει το χρώμα (ασήμι επίστρωση). Κάτω από τις επιφάνειες των πλαστικών βρίσκουν καταφύγιο τρωκτικά.

---

 Πώς εφαρμόζουμε τις Οργανικές εδαφοκαλύψεις

 Απλώστε τις οργανικές εδαφοκαλύψεις γύρω από τα ετήσια λαχανικά σας αφού το έδαφος θα έχει ζεσταθεί. Αν τις απλώσετε πολύ νωρίς την άνοιξη, θα διατηρήσουν κρύο το έδαφος για περισσότερο χρόνο με αποτέλεσμα να καθυστερήσει η ανάπτυξη των φυτών. Τα αμμουδερά εδάφη θερμαίνονται πιο γρήγορα από τα πηλώδη, οπότε σ’ αυτά μπορείτε να απλώνετε την εδαφοκάλυψη πιο νωρίς.

Απλώστε τις οργανικές εδαφοκαλύψεις σε πάχος 7,5 περίπου εκατοστά πάνω στο χώμα και γύρω από τα νεαρά φυτά. Γύρω από τα φρεσκοφυτεμένα φυντάνια λαχανικών απλώστε με οικονομία την εδαφοκάλυψη (2,5 εκατοστά περίπου) και κατόπιν όσο μεγαλώνουν αυξήστε σταδιακά το πάχος της μέχρι τα 7,5 περίπου εκατοστά. Εδαφοκαλύψτε τα χαμηλά φυτά, όπως τα μαρούλια και τα ραπάνια, και από τις δύο πλευρές της σειράς, αλλά σε πάχος 4 – 5 εκατοστών μόνο. Στα έρποντα φυτά, όπως τα αγγούρια και τα πεπόνια, εδαφοκαλύψτε ολόκληρη την περιοχή πάνω στην οποία θα απλωθούν για να μειώσετε τις απώλειες από ασθένειες σαπίσματος που μπορεί να προκύψουν αν τα φυτά ακουμπάνε κατευθείαν στο χώμα.

Σημειώσεις για συγκεκριμένες εδαφοκαλύψεις:

• Τύρφη. Αποφύγετε την πολύ όξινη τύρφη, διαφορετικά θα πρέπει να προσθέσετε ασβέστη στο χώμα για να διορθώσετε το pH (πεχά).
• Τριμμένη ή ψιλοκομμένη φλούδα δέντρων. Είναι πολύ καλή εδαφοκάλυψη, αλλά είναι ακριβή και συνήθως χρησιμοποιείται σε διακοσμητικές εφαρμογές κήπου.
• Φύλλα. Είναι καλύτερο να έχουν κομποστοποιηθεί προηγουμένως. Έχουν την τάση να παρασύρονται από τον αέρα και μπορεί να πατικωθούν πολύ.
• Κομπόστ. Το κομπόστ είναι εύθρυπτη σαπισμένη οργανική ύλη με σκούρο καφέ χρώμα. 
• Άχυρα. Απλώστε αυτή την εδαφοκάλυψη σε παχύτερο στρώμα από τις άλλες οργανικές εδαφοκαλύψεις (10 με 15 cm περίπου) επειδή θα καθίσει. Ρίξτε επίσης λίγο λίπασμα για να βοηθήσετε στην κομποστοποίηση των αχύρων.
• Κομμένο γρασίδι. Τα υπολείμματα από το κούρεμα του γρασιδιού πρέπει να απλώνονται χαλαρά για να μην πατικωθούν. Ρίξτε λίγο λίπασμα για να κομποστοποιηθούν. Μη χρησιμοποιείτε το κομμένο γρασίδι αν το γκαζόν είχε πρόσφατα ψεκαστεί με ζιζανιοκτόνο.

---

 Πως εφαρμόζουμε τις Συνθετικές εδαφοκαλύψεις

Οι συνθετικές εδαφοκαλύψεις πρέπει να εφαρμόζονται την ώρα της φύτευσης ή μέχρι δύο εβδομάδες πριν τη φύτευση. Η πρώιμη εφαρμογή είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική αν χρησιμοποιήσετε πολυαιθυλένιο (πλαστικό φύλλο) επειδή θερμαίνει περισσότερο το χώμα. Όταν χρησιμοποιείται πλαστικό φύλλο, βεβαιωθείται ότι η υγρασία του χώματος βρίσκεται στο καλύτερο σημείο πριν εφαρμόσετε την εδαφοκάλυψη, επειδή το πλαστικό αυτό είναι αδιαπέραστο. Αν το χώμα είναι πολύ υγρό ή πολύ στεγνό τη στιγμή που εφαρμόζετε την εδαφοκάλυψη, θα παραμείνει πολύ υγρό ή πολύ στεγνό καθ’ όλη την καλλιεργητική σαιζόν.

Πριν απλώσετε συνθετικές εδαφοκαλύψεις και ανάλογα με την καλλιεργεια και την βασική λίπανση που χρειάζεται, μπορείτε να ρίξτε 1,5 – 2,0 κιλά λίπασμα σε κάθε 10 τετραγωνικά μέτρα. Τα δύο τρίτα αυτού του λιπάσματος πρέπει απλωθούν πριν από το φρεζάρισμα ή σκάψιμο την άνοιξη και το υπόλοιπο πριν εφαρμοστεί η εδαφοκάλυψη.

Μετά τη λίπανση και όταν η υγρασία του χώματος βρίσκεται στο καλύτερο σημείο, σκάψτε με ένα σκαλιστήρι ένα μικρό αυλάκι παράλληλα προς τη σειρά που θα φυτέψετε τα φυτά σας και βάλτε 4 – 5 εκατοστά της μακριάς πλευρά του πλαστικού φύλλου μέσα στο αυλάκι. Αγκυρώστε καλά το πλαστικό σκεπάζοντας το αυλάκι με χώμα. Ο αέρας μπορεί να σηκώσει ολόκληρο το πλαστικό φύλλο αν δεν είναι καλά αγκυρωμένο. Κάντε το ίδιο και στην άλλη πλευρά του πλαστικού καθώς και στις δύο άκρες του.

Τα πλαστικά φύλλα (πολυαιθυλένιο) και το υφαντό πολυπροπυλένιο προσφέρονται σε διάφορα πάχη όπως 12 – 14 μm τα βιοδιασπώμενα φύλλα, 20 – 35 μm τα φωτοεκλεκτικά φύλλα, 50 – 100 μm τα μαύρα φύλλα μεγάλης διάρκειας ζωής, 15 – 25 μm το LLDPE (γραμμικό πολυαιθυλένιο), 35 – 70 μm τα Φύλλα για αντανάκλαση του φωτός. Γενικά το πλαστικό με πάχος 1,5 mil (0,00381 centimeters) λειτουργεί καλά για τα ετήσια φυτά. Τα παχύτερα φύλλα είναι πιο ακριβά και συνήθως χρειάζονται για τον έλεγχο πολύ δύσκολων ζιζανίων, όπως η αγριάδα, γύρω από πολυετή φυτά.

Όπως ήδη είπαμε, οι διάφορες συνθετικές εδαφοκαλύψεις έχουν διαφορετική ικανότητα αύξηση της θερμοκρασίας του εδάφους. Εφ’ όσον το διαφανές πλαστικό αυξάνει περισσότερο τη θερμοκρασία του χώματος, συχνά συνιστάται ως εδαφοκάλυψη σε περιοχές με σχετικά σύντομη καλλιεργητική περίοδο ή για χρήση σε φυτά με μεγάλη περίοδο ανάπτυξης. Εντούτοις, το διαφανές πλαστικό δεν μπορεί να ελέγξει τα ζιζάνια και γι’ αυτό είναι αποτελεσματικό μόνο κατά τις πρώτες έξη εβδομάδες ανάπτυξης των φυτών. Εάν μέχρι τότε τα ζιζάνια έχουν γίνει πρόβλημα, αφαιρέστε το πλαστικό και χρησιμοποιήστε μια άλλη μορφή ελέγχου  των ζιζανίων.

---

 Φύτευση σε συνθετική εδαφοκάλυψη.

Το πώς θα φυτέψετε όταν χρησιμοποιείτε συνθετική εδαφοκάλυψη εξαρτάται από το είδος των φυτών και το είδος της εδαφοκάλυψης. Γενικά, οι βαριές εδαφοκαλύψεις, όπως το πισσόχαρτο, τοποθετούνται γύρω από το φυτό μετά τη φύτευση και αγκυρώνονται με συρμάτινους πήρους. Ακόμα κι αν χρησιμοποιεί κανείς ελαφρότερες συνθετικές εδαφοκαλύψεις, αν πρόκειται για ένα ή δύο μεγάλα φυτά, η εφαρμογή τους γίνεται μετά τη φύτευση. 

Τις περισσότερες φορές, όμως, οι συνθετικές εδαφοκαλύψεις απλώνονται σε μακριές λωρίδες πριν τη φύτευση. Το πρώτο που ελέγχουμε είναι εάν το έδαφος είναι επίπεδο. Μετράμε την έκταση που θα καλυφθεί, κόβουμε το υλικό σε κατάλληλα μήκη (αφήνοντας περιθώρια στις άκρες για την αγκύρωση) και τοποθετούμε την εδαφοκάλυψη.

Για να φυτέψουμε τα φυντάνια, εφόσον το πλαστικό δεν έχει έτοιμες οπές, ανοίγουμε εμείς τρύπες στις κατάλληλες για κάθε είδος φυτού αποστάσεις, σκάβουμε μια τρύπα στο χώμα, τοποθετούμε το φυντάνι αφού το βγάλουμε από το γλαστράκι του, σκεπάζουμε τις ρίζες με χώμα και ύστερα χρησιμοποιούμε ένα διάλυμα λιπάσματος με υψηλή περιεκτικότητα σε φωσφόρο για να ποτίσουμε τα φυτά.

Για φύτευση με σπόρους, όπως στα κολοκυθάκια, ανοίγουμε μια τρύπα στην εδαφοκάλυψη και φυτεύουμε τους σπόρους σε ένα λοφάκι (τρεις έως έξη σπόρους σε κάθε λοφάκι). Αγκυρώνουμε την εδαφοκάλυψη γύρω από κάθε λοφάκι με σβώλους χώματος, πέτρες ή χώμα.

Τα μεγάλα φυτά πρέπει να φυτεύονται στη μέση της εδαφοκάλυψης στις ενδεδειγμένες αποστάσεις. Τα μικρότερα φυτά, όπως οι πιπεριές και οι μελιτζάνες, μπορούν να φυτευτούν σε δύο κλιμακωτές σειρές. Η εδαφοκάλυψη αφαιρείται μετά το τέλος της καλλιεργητικής σαιζόν. Ένας τρόπος να ανοίξουμε τρύπες στο πλαστικό είναι με ένα κουτί κονσέρβας στο οποίο έχουμε ακονίσει το χείλος. Μπορούμε να τοποθετήσουμε το κουτί σε ένα ραβδί για ευκολότερη χρήση.

---

 Πότισμα σε συνθετική εδαφοκάλυψη.

Όταν χρησιμοποιούμε πλαστικό φύλλο και όχι διαπερατή εδαφοκάλυψη, το πότισμα των φυτών πρέπει να γίνεται με σωλήνες στάγδην ποτίσματος που τοποθετούνται κάτω από το πλαστικό όταν το τοποθετούμε.

Μετά από την πρώτη βροχή, ελέγξτε το πλαστικό για να δείτε πού λιμνάζει το νερό. Ανοίξτε μια τρύπα με το δάχτυλό σας ή με ένα κλαδί εκεί που βρίσκετε λιμνάζον νερό. Έτσι, στις επόμενες βροχές το νερό θα στραγγίζει χωρίς πρόβλημα.

---

 Η κατάλληλη εδαφοκάλυψη για τα φυτά σας

Εφ’ όσον οι οργανικές εδαφοκαλύψεις τείνουν να κρατάνε τις θερμοκρασίες του χώματος σχετικά χαμηλότερες, είναι καλύτερα να τις χρησιμοποιούμε με φυτά της ψυχρής εποχής. Παραδείγματος χάρη, σπαράγγια, παντζάρια, μπρόκολα, λαχανάκια Βρυξελών, λάχανα, καρότα, κουνουπίδια, μαρούλια, σινάπι, κρεμμύδια, αρακά, πατάτες, ραπάνια, σπανάκι και γογγύλια.

Από την άλλη πλευρά, οι συνθετικές εδαφοκαλύψεις συνήθως ανεβάζουν τη θερμοκρασία του χώματος και γι’ αυτό λειτουργούν καλύτερα με τα φυτά που αγαπούν τη ζέστη. Οι εδαφοκαλύψεις αυτές χρησιμοποιούνται κυρίως με φυτά που αναπτύσσονται σε λοφάκια ή έχουν αρκετή απόσταση μεταξύ τους. Παραδείγματος χάρη, αγγούρια, μελιτζάνες, φασόλια γίγαντες, πεπόνια, μπάμιες, πιπεριές, κολοκυθιές, τομάτες και καρπούζια.

Βεβαίως, για την εφαρμογή της κατάλληλης εδαφοκάλυψης πρέπει κανείς να λαμβάνει υπ’ όψη του και τις ειδικές συνθήκες. Λόγου χάρη, όταν καλλιεργούμε λαχανικά σε γλάστρες (βλέπε το άρθρο μας Τομάτες σε γλάστρες) και το ζητούμενο είναι πώς να κρατήσουμε δροσερές τις ρίζες του φυτού το καλοκαίρι, δεν θα καταφύγουμε σε πλαστικά, αλλά σε οργανική εδαφοκάλυψη και κυρίως σε κομπόστ.