Καλλιέργεια ντομάτας – Οδηγίες και Συμβουλές

Καλλιέργεια ντομάτας, σπορά, φύτευση, λίπανση, συγκομιδή, οδηγίες. Πληροφορίες για την φύτευση, τη σπορά, το πότισμα, τη λίπανση, την καλλιεργητική φροντίδα της ντοματιάς (ασθένειες, υποστύλωση), οι ποικιλίες, ασθένειες κτλ

Καλλιέργεια ντομάτας (Solanaceae). Γενικές πληροφορίες

Η τομάτα ανήκει στην οικογένεια Solanaceae. Στην ίδια οικογένεια ανήκουν οι πιπεριές και οι μελιτζάνες.

Η τομάτα κατάγεται από την τροπική Αμερική (Περού, Ισημερινό) και είναι φυτό διετές.

Στη χώρα μας αναγκάζεται να γίνει ετήσιο αφού δεν αντέχει τις χαμηλές χειμωνιάτικες θερμοκρασίες της ηπειρωτικής, κυρίως, Ελλάδας.

Στην Ευρώπη άρχισε να καλλιεργείται από τα τέλη του 18ου αιώνα και στην Ελλάδα από το 1918.

Αν η θερμοκρασία πέσει κάτω από τους 12°C, παθαίνει σοβαρές ζημιές, ενώ το ιδανικό εύρος θερμοκρασιών για να αναπτυχθεί και να καρποδέσει είναι μεταξύ 16°C-28°C.

Πρακτικά, ευδοκιμεί σε ηλιόλουστες, προφυλαγμένες από το κρύο, θέσεις του κήπου.

Που οφείλεται το κόκκινο χρώμα της ντομάτας;

Το χρώμα του καρπού είναι συνήθως κόκκινο, υπάρχουν όμως και ποικιλίες που έχουν χρώμα πορτοκαλί, κίτρινο, ροζ ή λευκό.

Το κόκκινο χρώμα οφείλεται στο καροτινοειδές Λυκοπίνιο (είναι η κύρια χρωστική ουσία της τομάτας) ενώ το πορτοκαλί στο β-καροτίνιο (προβιταμίνη Α).

Σε μικρότερες ποσότητες υπάρχουν επίσης άλλα καροτινοειδή και ξανθοφύλλες. Το λυκοπίνιο δε χρειάζεται φως για να σχηματισθεί.

Οι καρποί μετά τη συγκομιδή κοκκινίζουν και στο σκοτάδι.

Θερμοκρασίες άνω των 32 βαθμών Κελσίου εμποδίζουν τη σύνθεση λυκοπινίου, όχι όμως του β-καροτινίου, γι’ αυτό και όταν επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες οι καρποί δεν έχουν βαθύ κόκκινο χρώμα αλλά πορτοκαλί.

Καλλιέργεια ντομάτας, σπορά – φύτευση, λίπανση, συγκομιδή

Oι τομάτες θέλουν ένα έδαφος ζεστό και πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά.  Πριν από τη φύτευση ή σπορά, σκαλίστε σχολαστικά το χώμα σε βάθος περίπου 30-40 εκατοστά.

Προσθέστε άφθονη και καλά χωνεμένη κοπριά και μικρή ποσότητα λιπάσματος με φώσφορο και κάλιο.

Αν επιλέξετε να αγοράσετε έτοιμα σπορόφυτα, προσέξτε ώστε να είναι υγιή, να μην είναι ταλαιπωρημένα, να έχουν ύψος τουλάχιστον 15-20 εκ. και πάχος βλαστού όσο ένα μολύβι.

Μπορείτε επίσης να σπείρετε σπόρους που πωλούνται σε φακελάκια ή να βρείτε από παλιούς αγρότες σπόρους παραδοσιακών ποικιλιών.

Οι φυτεύσεις γίνονται από αρχές Απριλίου έως και αρχές Αυγούστου, έχοντας πάντα κατά νου ότι θα πρέπει να ξεκινήσουν όσο ο καιρός στην περιοχή φύτευσης είναι ακόμη κρύος.

Οι σπορές μπορούν να ξεκινήσουν έναν μήνα πριν από τις φυτεύσεις (μέσα Φεβρουαρίου με αρχές Μαρτίου).

Τα φυτά πρέπει να αναπτύσσονται ανά 50 με 70 εκατοστά κατά μήκος γραμμών που απέχουν μεταξύ τους 80 με 150 εκατοστά.

Αποστάσεις σποράς της τομάτας και πότισμα καλλιέργειας

Αποστάσεις σποράς της τομάτας

Η τομάτα σπέρνεται σε παράλληλες γραμμές. Έχουμε δύο αποστάσεις. Την απόσταση γραμμής από γραμμή και την απόσταση των φυτών επάνω στη γραμμή.

Οι αποστάσεις γραμμής από γραμμή είναι μεταξύ 80 και 120 εκατοστών.

Η απόσταση ανάμεσα στα φυτά στην ίδια γραμμή είναι από 30 έως 90 εκατοστά. Όσο πιο πυκνές είναι οι αποστάσεις σποράς τόσο πιο πολλά φυτά θα μπορέσετε να βάλετε ανά μονάδα επιφάνειας. Ταυτόχρονα όμως χρειάζεται περισσότερη περιποίηση, λίπανση και φροντίδα.

Επίσης, όπως είναι κατανοητό, αν επιλέξετε να καλλιεργήσετε ποικιλίες τομάτας με ζωηρή βλάστηση, τότε οι αποστάσεις σποράς στην ίδια γραμμή πρέπει να είναι μεγαλύτερες.

Καλλιέργεια ντομάτας – Τι να αποφύγετε

Αποφύγετε τη συγκαλλιέργεια ντομάτας με:

Πότισμα της ντοματιάς

Για την ομαλή ανάπτυξη των ντοματιών σας απαιτείται τακτικό και ισορροπημένο πότισμα.

Προτείνεται να εγκαταστήσετε εξαρχής σύστημα αυτόματου ποτίσματος με τη μέθοδο της σταγόνας (στάγδην άρδευση).

Πρόκειται για ένα λάστιχο κατά μήκος του οποίου υπάρχουν ενσωματωμένα ανοίγματα ανά 30 εκατοστά.

Θα πρέπει να ποτίζετε τόσο ώστε το νερό να φτάνει στις ρίζες και να μη μένει μόνο στην επιφάνεια.

Το ακανόνιστο ή λίγο πότισμα, στρεσάρει τη τοματιά και δημιουργεί ασθένειες όπως η ξερή ή μαύρη κορυφή των καρπών (blossom end rot) ή το σκάσιμο των καρπών της τομάτας.

Λίπανση της ντοματιάς | Άζωτο, Φωσφόρος, Κάλιο

Η σπουδαιότερη αντίδραση της τομάτας στη χορήγηση λιπασμάτων είναι η αύξηση της βλάστησης.

Πιο συγκεκριμένα, το ύψος των φυτών, η φυλλική επιφάνεια και ο αριθμός των ανθέων (και καρπών) είναι πιο ευαίσθητα στην επίδραση του αζώτου.

Άζωτο

Μεγάλες αποδόσεις καρπών επιτυγχάνονται με σχετικά μεσαίες δόσεις αζώτου. Υπερβολική δόση αζώτου οδηγεί σε οψίμιση της ωρίμανσης, μειωμένη και κακής ποιότητας παραγωγή.

Η χρησιμοποίηση αμμωνιακού αζώτου μειώνει την περιεκτικότητα σε κάλιο σε νεαρά σπορόφυτα και την περιεκτικότητα ώριμων φύλλων τομάτας σε Ca και Mg.

Πιθανότατα λόγω ανταγωνισμού και αυξάνει το ποσοστό των καρπών που παρουσιάζουν συμπτώματα «ξηρής κορυφής» (blossom end rot) .

Φωσφόρος

Η βλάστηση και η καρποφορία φυτών τομάτας μπορεί να περιορισθούν σε εδάφη ανεπαρκώς εφοδιασμένα με φωσφόρο.

Ο φωσφόρος επιταχύνει την αύξηση του ριζικού συστήματος, γι’ αυτό τα νεαρά σπορόφυτα κατά τη μεταφύτευση θα πρέπει να είναι καλά εφοδιασμένα με φωσφόρο.

Αν το χώμα έχει ήδη επαρκείς ποσότητες φωσφόρου, τότε η επιπλέον προσθήκη δεν έχει ορατά αποτελέσματα.

Κάλιο

Μέγιστη παραγωγή τομάτας μπορεί να επιτευχθεί με σχετικά μέσα επίπεδα καλίου.

Χορήγηση καλίου μόνο για την επίτευξη μέγιστης παραγωγής έχει σαν αποτέλεσμα οι καρποί να είναι τουλάχιστον μέτριοι ποιοτικά (τόσο στο χρώμα όσο και στην γεύση).

Η αντίδραση των φυτών τομάτας στην προσθήκη καλίου είναι πιο έντονη στα αμμώδη και αμμοπηλώδη εδάφη και σχετικά μικρή στα εδάφη με μεγάλα αποθέματα ανταλλάξιμου καλίου.

Το ύψος των φυτών και η παραγωγή μπορούν να αυξηθούν σημαντικά σε εδάφη με μικρή ικανότητα ανταλλαγής κατιόντων.

Ουδεμία αντίδραση έχει παρατηρηθεί στη φυλλική επιφάνεια, τον αριθμό και το μέγεθος των καρπών (δηλαδή την παραγωγή), σε εδάφη εφοδιασμένα με εναλλακτικό κάλιο και μεγάλη ρυθμιστική ικανότητα.

Η αυξημένη χορήγηση καλίου μειώνει το ποσοστό των «κούφιων» καρπών και των καρπών με ανομοιόμορφο χρωματισμό, καλυτερεύει το σχήμα και τη συνεκτικότητα των καρπών και αυξάνει την ολική οξύτητα του χυμού της τομάτας.

Καλλιεργητική φροντίδα τοματιάς | Κλάδεμα και κορφολόγημα τοματιάς

Κλάδεμα τοματιάς

Το κλάδεμα είναι συνδυασμένο με την υποστύλωση – στήριξη της ντοματιάς. Η τομάτα με το κλάδεμα διαμορφώνεται σε μονοστέλεχο φυτό.

Αφαιρούνται όλοι οι πλάγιοι βλαστοί όταν το μήκος τους φτάσει τα 5 με 10 εκατοστά.

Η αφαίρεση των νεαρών πλάγιων βλαστών γίνεται με το χέρι, επειδή είναι τρυφεροί και εύθραυστοι.

Αφαιρώντας τους βλαστούς όσο ακόμη είναι μικροί, αποφεύγονται οι μεγάλες πληγές που επουλώνονται δύσκολα και αυξάνουν τον κίνδυνο μετάδοσης παθογόνων και μυκητιάσεων δια των πληγών.

Το κλάδεμα πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε εβδομάδα ώστε να αφαιρούνται οι πλευρικοί βλαστοί που παράγει συνεχώς το φυτό, ενώ παράλληλα το στέλεχος του φυτού πρέπει να υποστυλώνεται.

Οι τομάτες που κλαδεύονται, μπορούν να φυτευτούν σε κοντινές αποστάσεις.

Κορφολόγημα τοματιάς

Αν θέλετε να επιταχύνεται την παραγωγή τομάτας, μπορείτε να προχωρήσετε στο κορφολόγημα (αφαίρεση της κορυφής του φυτού), 1,5 με 2 μήνες πριν το τέλος της συγκομιδής.

Το κορφολόγημα εφαρμόζεται για να σταματήσει το φυτό να παράγει νέα φύλλα και ταξικαρπίες που δε θα προλάβουν να ωριμάσουν και παράλληλα για να αναγκαστεί να επιταχύνει την ωρίμανση των καρπών που ήδη έχει.

Η κορυφή αφαιρείται μετά από 2-3 τουλάχιστον φύλλα από την τελευταία ταξιανθία του φυτού

Αποφύλλωση και υποστύλωση της τοματιάς

Αποφύλλωση τοματιάς

Καθώς τα φυτά μεγαλώνουν και όταν αρχίζει να ωριμάζει η πρώτη ταξικαρπία, αρχίζει και η διαδικασία της αποφύλλωσης, δηλαδή της αφαίρεσης των φύλλων που βρίσκονται κάτω από αυτήν.

Η αποφύλλωση γίνεται για να επιτραπεί ο καλύτερος φωτισμός των καρπών που βρίσκονται κοντά στο στάδιο της ωρίμανσης, γιατί το άμεσο φως βελτιώνει την ποιότητα των καρπών.

Τα φύλλα στο στάδιο αυτό αφαιρούνται γιατί, καθώς αρχίζουν ή ήδη έχουν «γεράσει», δε δέχονται αρκετό φωτισμό για φωτοσύνθεση και δε συνεισφέρουν στην παραγωγή.

Η αποφύλλωση συνεχίζεται μετά τη συγκομιδή των καρπών της κατώτερης ταξικαρπίας και όταν αρχίζει να ωριμάζει η αμέσως επόμενη ταξικαρπία, για τους λόγους που προαναφέρθηκαν.

Yποστύλωση τοματιάς

Ο απλούστερος τρόπος στήριξης είναι χρησιμοποιώντας ένα στύλο. Ο στύλος μπορεί να είναι ξύλινος ή πλαστικός.

Αποφύγετε τη χρήση μεταλλικών στύλων (εκτός και αν είναι καλυμμένοι με ουδέτερο υλικό), γιατί θερμαίνονται πολύ από τον ήλιο και το φυτό θέλει να τους αποφύγει.

Αντί για στύλους μπορείτε να αναπτύξετε ένα σύστημα από οριζόντια σύρματα και κατακόρυφους σπάγκους.

Τα οριζόντια σύρματα τοποθετούνται σε ύψος 1,80 με 2,00 μέτρα πάνω από τη γραμμή φύτεψης των ντοματιών.

Από το σύρμα και πάνω από κάθε φυτό, ξεκινούν κατακόρυφοι σπάγκοι οι οποίοι καταλήγουν στο χώμα.

Καλλιέργεια και προβλήματα ντοματιάς – Συγκομιδή και ποικιλίες

Μπορείτε να αρχίσετε να μαζεύετε ώριμες ντομάτες περίπου δύο (2) μήνες μετά τη φύτευση των σπορόφυτων ή τρεις (3) μήνες μετά τη σπορά, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες κάθε περιοχής.

Οι ποικιλίες της ντομάτας

Χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες

1

Οι ποικιλίες «απεριόριστης ανάπτυξης» στις οποίες ο κεντρικός βλαστός αναπτύσσεται συνεχώς και

2

Οι ποικιλίες «περιορισμένης ανάπτυξης» όπου η ανάπτυξη του κεντρικού βλαστού σταματά όταν σχηματιστεί κάποιος αριθμός ταξιανθιών.

Οι καταλληλότερες για ερασιτεχνική καλλιέργεια είναι οι ποικιλίες «απεριόριστης ανάπτυξης» αφού το φυτό καρποφορεί ασταμάτητα για μήνες και έτσι μπορείτε να έχετε σχεδόν καθημερινά φρέσκες ντομάτες.

Οι  πιο διαδεδομένες ποικιλίες που κυκλοφορούν είναι οι Carmello, Bob cat, Mountain spring, Καλλίστη, Ναυσικά και Ελπίδα καθώς και οι παραδοσιακές ποικιλίες Καρδιά του βούβαλου, ντοματάκι Σαντορίνης και Μπατάλα ή Βραυρώνας.

Προβλήματα στην καλλιέργεια | Ντομάτες σε γλάστρα ή μπαλκόνι

Προβλήματα στην καλλιέργεια

Καλλιέργεια ντομάτας στη γλάστρα ή στο μπαλκόνι

Ακολουθείτε όσα έχουν προαναφερθεί για τη φύτευση με τη διαφορά ότι θα πρέπει να παρέχετε στο φυτό μία φορά κάθε 15 με 20 ημέρες υδατοδιαλυτό λίπασμα (αφομοιώνεται καλύτερα από το φυτό) και να προσέχετε το πότισμα.

Οι καταλληλότερες και πιο αποδοτικές ποικιλίες ντομάτας για καλλιέργεια σε γλάστρα είναι τα μικρά ντοματίνια ή οι ντομάτες – τσέρι (μικρές και σφαιρικές).